Ban K và cuộc hồi sinh ngành ngân hàng Campuchia

Những người đi “chia lửa”

Nhớ lại những năm tháng đó, ông Nguyễn Quang Thép, nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam, Trưởng ban liên lạc Ban K, kể: Ngày 7-1-1979, đất nước Campuchia được giải phóng khỏi thảm họa diệt chủng. Ngay sau đó, theo đề nghị của nước bạn, Đảng và Chính phủ ta cử hàng nghìn cán bộ thuộc các bộ, ngành, trong đó có ngành ngân hàng sang làm chuyên gia giúp bạn hồi sinh đất nước. NHNN Việt Nam ngay từ đầu đã cử 8 đồng chí là cán bộ, chuyên viên Vụ Kho quỹ do đồng chí Vũ Thiện, Vụ trưởng làm trưởng đoàn đi làm chuyên gia tại Campuchia. Đến giữa tháng 5-1979, 56 cán bộ ngân hàng trong cả nước được điều động đi giúp Campuchia xây dựng lại ngành ngân hàng đã bị chế độ Pol Pot phá hủy hoàn toàn. Tính từ đầu năm 1979 cho đến cuối năm 1988, NHNN đã cử gần 450 cán bộ sang giúp Ngân hàng Quốc gia Campuchia.

Các họa sĩ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có mặt tại Campuchia để giúp bạn vẽ tiền.

Ông Nguyễn Văn Giàu, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, nhớ lại: Tháng 3-1986, tôi và một số cán bộ ngân hàng các tỉnh phía Nam đi làm nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia. Đây là lần đầu tiên NHNN cử đội ngũ cán bộ phía Nam giúp bạn gắn với chủ trương tỉnh kết nghĩa với tỉnh của hai nước. Campuchia là nơi chiến tranh vừa kết thúc, rất nhiều rủi ro, nguy hiểm. Gia đình cán bộ nào cũng lo lắng vì tàn quân Pol Pot vẫn còn hoạt động. Thời điểm đó Việt Nam đang rất khó khăn, nhưng đất nước bạn còn khó khăn hơn chúng ta bội phần.

In tiền và xây dựng bộ máy

Ông Nguyễn Quang Thép hồi tưởng, việc đầu tiên đặt ra khi đó là phải gấp rút nghiên cứu giúp bạn vẽ mẫu các loại tiền riel mới, hoạch định tổng lượng tiền cần thiết, cơ cấu từng loại tiền thích hợp đáp ứng yêu cầu của đất nước trong những năm tới và biện pháp tổ chức thực hiện. Các chuyên gia Việt Nam vừa chạy đua với thời gian, vừa phải nắm chắc tay súng để tự bảo vệ mình trước những mối nguy hiểm rình rập khắp nơi. Cuối tháng 3-1979, các mẫu tiền mới và dự thảo kế hoạch in tiền được Nhà nước Campuchia phê duyệt. Tháng 10-1979, những đồng tiền riel được in mới đã bí mật được vận chuyển từ Moscow (Nga) về Phnom Penh để đưa vào nền kinh tế. Qua nhiều đợt liên tiếp, việc tiếp nhận và vận chuyển đã hoàn thành đúng thời hạn và an toàn tuyệt đối. Việc chuyển tiền về thủ đô Phnom Penh và đi các tỉnh phải qua nhiều chặng đường rừng nguy hiểm nơi tàn quân Pol Pot thường đặt mìn, phục kích, phá hủy xe, cướp của, giết người. Nhờ phối hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang của bạn và ta, việc tiếp nhận và vận chuyển toàn bộ số tiền riel mới được giữ bí mật tuyệt đối. Đồng riel mới ra đời là niềm tự hào rất lớn của nhân dân Campuchia. Từ nay, đất nước Chùa tháp có một đồng tiền tự chủ, làm phương tiện mua bán, trao đổi, chi trả trong sinh hoạt hằng ngày, chấm dứt nạn vật phẩm trao đổi vật phẩm của thời Pol Pot-Ieng Sary.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu và Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Đào Minh Tú trong buổi gặp mặt 40 năm Ban K.

Ngay sau đó, Ban K tiếp tục khẩn trương giúp nước bạn khôi phục kho tàng, phương tiện chuyên dụng, điều kiện làm việc và in ấn các loại ấn chỉ phục vụ công tác phát hành tiền. Từ giữa năm 1979, NHNN đã viện trợ không hoàn lại cho bạn 58 két sắt, 2.800 hòm gỗ và tôn các loại, 30 bộ cánh cửa kéo bằng sắt, các cân vàng, thùng kính đựng vàng, hàng chục tấn ấn chỉ, hàng tấn dây buộc tiền và đủ con dấu cho các đơn vị từ trung ương đến các tỉnh. Các chuyên gia của Việt Nam đã soạn thảo giúp Campuchia khoảng 20 văn bản thể lệ, chế độ nghiệp vụ. Đến cuối năm 1985, các quy chế nghiệp vụ về tín dụng, tiền mặt, thanh toán như chế độ không dùng tiền mặt, cho vay theo chiều sâu, chỉ thị về mua bán ngoại tệ và phương thức mua bán ngoại tệ, bổ sung sửa đổi bảng mục lục tài khoản kế toán… Đồng thời, ban hành các quy chế nội bộ như công tác kế hoạch, thống kê, quy chế và giáo trình giảng dạy của Trường Trung cấp Nghiệp vụ Ngân hàng…

Bồi dưỡng nguồn nhân lực

Ông Nguyễn Văn Giàu nhấn mạnh, song song với việc phát hành tiền, Ban K đã giúp bạn xây dựng hệ thống ngân hàng theo mô hình ngân hàng kiểu mới. Trước hết là cấp trung ương và cấp tỉnh, thành phố. Sau đó, mở rộng dần đến cấp huyện. Biên chế ngành ngân hàng Campuchia từ chỗ chỉ có 4 cán bộ cốt cán ban đầu, đến năm 1981 lên đến 880 người và đến năm 1988 đã lên đến hàng nghìn người. Từ chỗ không có một đồng ngoại tệ khi mới thành lập, đến năm 1986, Ngân hàng Ngoại thương Campuchia hằng năm có doanh số hoạt động ngoại tệ mạnh tới hàng triệu USD, có quan hệ thanh toán và có quan hệ đại lý với hàng chục quốc gia. Phần lớn số cán bộ ngân hàng Campuchia sau khi được đào tạo đã nhanh chóng bắt nhịp với công việc, quyết tâm thực hiện thần tốc việc hồi sinh cho nền tiền tệ, tái thiết ngành ngân hàng, đưa dòng vốn vào hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế. Trong số họ, có hai cán bộ đã được cử giữ chức Thứ trưởng, Phó chủ tịch Ngân hàng Quốc gia Campuchia.

Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Đào Minh Tú trao tặng 200 triệu đồng đến Quỹ hoạt động Ban K.

Phó thống đốc NHNN Đào Minh Tú khẳng định, hơn một thập kỷ Ban K làm nhiệm vụ quốc tế tại Campuchia đã phát huy cao độ phẩm chất cách mạng, tinh thần đoàn kết, tình hữu nghị gắn bó giữa hai nước. Họ cùng với đồng nghiệp Campuchia đồng cam cộng khổ, vừa nắm chắc tay súng, vừa làm việc khẩn trương, không kể ngày đêm nhanh chóng xây dựng lại ngành ngân hàng từ con số không. Trong quá trình đó, đã có 3 chuyên gia Ngân hàng Việt Nam hy sinh. Đây là sự mất mát to lớn. Tri ân những đóng góp của Ban K, ông Chea Chanto, Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Campuchia bày tỏ: “Tôi xin chân thành cảm ơn nhân dân Việt Nam, Chính phủ Việt Nam và đặc biệt là các cựu chuyên gia ngân hàng Việt Nam. Những người đã từng ủng hộ, giúp đỡ và hợp tác tốt đẹp với tấm lòng, tình cảm và rất gần gũi với ban lãnh đạo, cán bộ, nhân viên của Ngân hàng Quốc gia Campuchia trong việc phục hồi, phát triển ngành tài chính-ngân hàng và tiến bộ của nền kinh tế Campuchia. Tôi và các cộng sự của tôi đều nhớ mãi, nếu không có giai đoạn đó, chúng tôi không thể nào phát triển được hệ thống ngân hàng Campuchia như bây giờ. Tôi mong rằng chúng ta sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ hợp tác này ngày càng tốt đẹp cả hiện tại và tương lai”.

Bài và ảnh: HOÀNG TRƯỜNG GIANG