Sức hút từ công trình cổ, di sản văn hóa

Trải qua lịch sử hơn 320 năm hình thành và phát triển, vùng đất Gia Định-Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh chứa đựng nhiều tinh hoa di sản văn hóa đô thị phong phú, hấp dẫn riêng có. Đây là tiềm năng lớn để thành phố phát triển thành sản phẩm DL đặc trưng của một đô thị lớn phía Nam. Nhắc tới Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh, du khách đều có thể nhớ các điểm đến du lịch gắn với các di sản văn hóa của thành phố như: Bưu điện trung tâm Thành phố, Nhà thờ Đức Bà, chợ Bến Thành, Hội trường Thống Nhất (Dinh Độc Lập), Địa đạo Củ Chi, Di tích lịch sử Chiến khu Rừng Sác-Cần Giờ (Chiến khu Rừng Sác), Mười tám thôn Vườn trầu, Bến Nhà Rồng (Bảo tàng Hồ Chí Minh-Chi nhánh TP Hồ Chí Minh)… Vấn đề đặt ra là những địa điểm này cần tạo khác biệt về điểm đến, để hình thành kết nối một hành trình tham quan, trải nghiệm cho du khách.

leftcenterrightdel
Một góc chợ Bến Thành, quận 1, TP Hồ Chí Minh. Ảnh: THƯ LÊ

Trong dịp Tết Nguyên đán vừa qua, anh Trương Thanh Phong (ngụ tại tỉnh Bình Định) đã đưa người thân đến TP Hồ Chí Minh để tham quan. Anh Phong chia sẻ: “Dự định ban đầu chúng tôi chỉ ở đây khoảng 2-3 ngày rồi di chuyển địa phương khác. Tuy nhiên, gia đình chúng tôi thật sự bị thu hút bởi những công trình kiến trúc cổ xưa, di tích văn hóa của thành phố. Nếu chỉ để tham quan, tìm hiểu cũng mất khoảng thời gian dài. Chúng tôi thật sự có chuyến đi thú vị đến với Thành phố mang tên Bác. Bên cạnh những công trình hiện đại, lối kiến trúc cổ xưa phong cách châu Âu đã tạo ấn tượng mạnh về “Hòn ngọc Viễn Đông”. Tuy vậy, với tiềm năng di sản văn hóa lớn, thành phố nên chú trọng đầu tư tuyến điểm đến này có chất lượng ngày càng tốt hơn, mang đến nhiều trải nghiệm cho du khách, chứ không chỉ dừng lại ở việc chỉ đến và xem”.

Trên địa bàn thành phố có hơn 170 di tích, trong đó có hai di tích quốc gia đặc biệt, 56 di tích quốc gia, 114 di tích cấp thành phố... Tuy nhiên, chỉ 23% di tích có thể phát huy thành điểm đến DL. Tuy số lượng khiêm tốn và hạn chế nhưng trong tốp 10 điểm phải đến khi tới TP Hồ Chí Minh theo bình chọn của các trang mạng quốc tế, tất cả đều là những công trình kiến trúc mang tính di sản văn hóa. Theo bà Lê Tú Cẩm, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa TP Hồ Chí Minh, di sản văn hóa là loại tài sản vô giá về mặt tinh thần, đồng thời cũng là khối tài sản vật chất đồ sộ chứa đựng nguồn tài lực, vật lực, nhân lực mang hàm lượng trí tuệ cao. Các di sản đang phục vụ trực tiếp cho sự phát triển của DL thành phố thời gian qua cũng như trong tương lai.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu, Tổng thư ký Hội Khoa học Lịch sử TP Hồ Chí Minh cho rằng, một đô thị không có ký ức là vấn đề không một người dân nào mong muốn nên trong nhịp phát triển hiện tại của TP Hồ Chí Minh, công tác bảo tồn di sản sẽ là “linh hồn” văn hóa cho phát triển tạo nên diện mạo đặc trưng nét cổ xưa hài hòa với hiện đại. Bất kỳ một du khách trong nước hay quốc tế khi đến với thành phố, họ đều muốn tìm đến chiều sâu văn hóa của vùng đất, con người nơi đây mà di sản văn hóa là một kênh quan trọng. Đây chính là điều tạo nên sự khác biệt đặc trưng của thành phố với địa phương khác.

Điểm đến hiện đại

Trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển nhanh và mạnh như hiện nay, DL TP Hồ Chí Minh đã và đang có nhiều giải pháp nắm bắt cơ hội, xác định mục tiêu, lộ trình thực hiện để đạt hiệu quả cao trong công tác xúc tiến, quảng bá điểm đến, đặc biệt là tạo ra nhiều sản phẩm DL mới hấp dẫn hơn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng thương hiệu DL thành phố. Điểm đến hiện đại, hấp dẫn không có nghĩa chỉ là công trình hiện đại, hoành tráng, những khu du lịch chuẩn quốc tế mà đó chính là những kiến trúc cổ, di tích xưa nhưng mang đến trải nghiệm hiện đại, thông minh cho du khách.

Đến với Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ (quận 3), với ứng dụng Smart Museum, khách tham quan có thể cài app “Bảo Tàng PNNB” vào thiết bị cầm tay, khi vào phòng trưng bày, ở cự ly cách hiện vật 1m, các thông tin hình ảnh sẽ hiển thị trên app. Bà Nguyễn Thị Thắm, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ cho biết: “Bảo tàng vừa khai trương phòng trưng bày chuyên đề “Chân dung Bà mẹ Việt Nam Anh hùng miền Nam và TP Hồ Chí Minh” có ứng dụng Smart Museum. Qua đó, ngoài việc trực tiếp tham quan tại bảo tàng, công chúng có thể tìm kiếm các thông tin liên quan đến nhân vật, hiện vật đang được đề cập, trưng bày hoặc được cung cấp sâu hơn về tiểu sử nhân vật, các clip hoạt động liên quan. Sắp tới, bảo tàng cũng sẽ bổ sung phần voice (hướng dẫn bằng âm thanh) cho công chúng khi sử dụng Smart Museum”.

Từ thành công của trưng bày “Từ Dinh Norodom đến Dinh Độc Lập 1868-1966” mới đây, Thạc sĩ  Nguyễn Thị Việt Anh (Hội trường Thống Nhất-Di tích Dinh Độc Lập) khẳng định: “Trưng bày sử dụng hình thức tương tác trực tiếp qua màn hình cảm ứng và các box khám phá là sự kết hợp độc đáo giữa trưng bày truyền thống với việc sử dụng công nghệ, đã tạo ra môi trường trải nghiệm cho du khách. Người xem chạm tay vào bức ảnh, một màn hình cảm ứng sẽ hiện ra, từng lớp thông tin sẽ xuất hiện. Tự lựa chọn những nội dung mình mong muốn, có cả nội dung mang tính chất giải trí qua các trò chơi phù hợp với chủ đề… tạo môi trường trải nghiệm mang lại cảm xúc rất thật cho du khách”.

leftcenterrightdel
Nhà hát TP Hồ Chí Minh-một biểu tượng kiến trúc châu Âu độc đáo

Cùng với nâng cao về trưng bày, cung cấp thông tin, TP Hồ Chí Minh đã tổ chức chương trình kích cầu DL thành phố với các tour nội đô, ngoại thành hấp dẫn theo những chủ đề chính: “Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Định” dấu ấn thời gian; “Cần Giờ”-bức tranh thiên nhiên tươi đẹp; “Địa đạo Củ Chi” nơi ghi dấu lịch sử vang danh”. Sau một thời gian triển khai, điểm đến nổi bật được du khách quốc tế yêu thích là Bưu điện trung tâm Thành phố, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, Dinh Độc Lập, du thuyền trên sông Sài Gòn về đêm, Khu di tích lịch sử Địa đạo Củ Chi, Chiến khu Rừng Sác… Chương trình đã phục vụ được 88.000 lượt khách với tổng doanh thu đạt gần 33 tỷ đồng trong năm 2019. Đặc biệt, để di chuyển đến các địa điểm này, du khách sẽ được trải nghiệm nhiều phương tiện từ đơn giản như: Xe đạp, xích lô, xe máy đến hiện đại như ca nô, xe limuosine… Năm 2020, chương trình tiếp tục hướng du khách khám phá nét cổ xưa, đời sống đặc trưng của người dân vùng đất Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh như trải nghiệm chính dành cho du khách như: Trải nghiệm cuộc sống thường nhật, bình dị của người dân, tham gia làm nông dân, trải nghiệm làm đầu bếp, khám phá các công trình cổ…

Mới đây, tuyến buýt DL tham quan TP Hồ Chí Minh-Ho Chi Minh City sightseeing Hop on-Hop off chính thức được thí điểm hoạt động. Đây là tuyến xe buýt hai tầng hiện đại thoáng nóc (mui trần) đầu tiên phục vụ phát triển DL thành phố do Công ty TNHH Ảnh Việt Hop on-Hop off Việt Nam đầu tư khai thác. Tuyến xe buýt hai tầng thoáng nóc sẽ đưa du khách tham quan TP Hồ Chí Minh đi qua 24 tuyến đường với hơn 30 điểm tham quan đặc sắc của thành phố như: Bưu điện trung tâm Thành phố, Bảo tàng Lịch sử, Thảo Cầm Viên, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, chợ Bến Thành, Bitexco Tower, Hội trường Thống Nhất (Dinh Độc Lập)… Các dịch vụ trên xe bao gồm bộ hồ sơ chuyến đi, bản đồ DL thành phố, tai nghe thuyết minh đa ngôn ngữ, tour guide trực tiếp hướng dẫn du khách, nón lá, sóng wifi, tra cứu các điểm tham quan trực tuyến tại website Hopon-Hopoff.vn… được trang bị hoàn toàn miễn phí cho du khách làm tăng thêm các giá trị tiện ích khi đến thăm thành phố. Việc đưa xe buýt DL hai tầng thoáng nóc hiện đại vào phục vụ sẽ tạo động lực mới cho DL TP Hồ Chí Minh cạnh tranh mạnh mẽ với các thành phố DL trong khu vực.

Thách thức trong phát huy di sản văn hóa

Theo các chuyên gia, để phát triển DL bền vững, “giữ chân” du khách, việc làm mới các sản phẩm DL, tạo nét khác biệt, mới mẻ về điểm đến cần được các doanh nghiệp lĩnh vực thương mại, dịch vụ DL và lữ hành ở TP Hồ Chí Minh chú trọng thực hiện. Theo ông Huỳnh Thanh Nhân, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, việc phát triển, bảo tồn các di sản văn hóa của thành phố còn gặp một số khó khăn do ngành văn hóa và ngành DL chưa có sự phối hợp đúng mức. Khi các ngành, đơn vị liên kết DL di sản văn hóa, đó sẽ là động lực để thành phố phát triển DL.

Đồng quan điểm với ông Nhân, ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở DL Thành phố cho rằng, vấn đề đặt ra là phải tăng cường liên kết để tăng thêm giá trị cho các di sản, các điểm đến. Di sản không phải là một điểm đến cụ thể mà là một tổng hòa các di sản văn hóa trong đô thị thành phố. Muốn biến di sản văn hóa thành tài nguyên DL, cần có bàn tay phối hợp của nhiều nhà: Nhà quản lý, nhà quy hoạch kiến trúc, nhà điều hành DL và cả người dân.

TP Hồ Chí Minh đang sở hữu tài nguyên DL văn hóa như: Các di tích, bảo tàng, các sự kiện lễ hội nổi tiếng. Tuy nhiên, nhìn vào thực tế “tính hiện đại”, “tính chuyên nghiệp”, “sự độc đáo” và “hình ảnh điểm đến” của ngành dịch vụ DL vẫn còn tồn tại một số hạn chế trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu sắc và sự phát triển của khoa học, công nghệ hiện nay. Xây dựng cơ sở dữ liệu thông minh, số hóa và tích hợp cho việc tối ưu hóa quản lý điểm đến, bảo tồn di tích thông qua việc đánh giá, tuyên truyền, trùng tu tôn tạo kịp thời, chú ý sức tải trong quá trình phục vụ du khách, tạo cảm nhận chiều sâu để du khách có được cảm xúc tốt nhất khi tham quan di tích, hay xây dựng các chương trình DL chuyên đề gắn với hệ thống di tích… sẽ góp phần thúc đẩy DL thành phố phát triển theo chiều sâu, ấn tượng và chuyên nghiệp hơn.

HÙNG KHOA