Định nghĩa đúng để khai thác hiệu quả

Việt Nam có tới hơn 3.000km bờ biển, 3/4 là địa hình đồi núi, với hệ thống sông ngòi chằng chịt, các dãy núi đá vôi của địa hình karst, nhiều hang động đẹp, nhiều khu rừng nguyên sinh nhiệt đới… trải dài từ Bắc chí Nam. Đó là những điều kiện đặc biệt thuận lợi để phát triển loại hình du lịch mạo hiểm. Tuy nhiên, loại hình du lịch này vẫn chưa thực sự mang lại hiệu quả cho ngành du lịch Việt Nam.

Cần định nghĩa đúng

Hiện nay ở Việt Nam, một số loại hình vận động được “định nghĩa” là du lịch mạo hiểm, gồm: Đu dây vượt thác, nhảy bungee, dù lượn, đu dây mạo hiểm, trượt máng, thuyền hơi vượt thác… Tuy nhiên, theo các chuyên gia ngành du lịch, đây chính xác là các môn thể thao mạo hiểm hay trò chơi cảm giác mạnh chứ không phải là du lịch mạo hiểm. Thể thao mạo hiểm là chỉ các môn thể thao được thiết kế tuân thủ những yêu cầu an toàn tuyệt đối tại điểm du lịch hay nơi nào đó. Trong khi, du lịch nguy hiểm dùng để chỉ những mối nguy hiểm hiện hữu trên đường du lịch, du khách đã biết trước nhưng vẫn chấp nhận đương đầu với nguy hiểm và tham gia. Tuy nhiên, đối với du lịch mạo hiểm, đơn vị tổ chức phải triệt tiêu cơ bản các nguy hiểm có thể xảy ra. Du khách có cảm giác được tận hưởng sự nguy hiểm nhưng trên thực tế nguy cơ rủi ro là rất thấp.

Thám hiểm hang Sơn Đoòng-một trong những tour du lịch mạo hiểm hiếm hoi đạt tiêu chuẩn ở Việt Nam. Ảnh: OXALIS

Một ví dụ điển hình của du lịch mạo hiểm ở Việt Nam là hành trình khám phá động Sơn Đoòng. Mỗi tour vào Sơn Đoòng có 27 người, trong đó chỉ có 10 du khách, tức là đạt tỷ lệ đến gần 3 người phục vụ một người để bảo đảm an toàn ở mức độ cao nhất.

Không chỉ thiếu thống nhất trên thực tế, trong Luật Du lịch Việt Nam cũng chưa có một định nghĩa và những quy định, điều kiện cụ thể để khai thác du lịch mạo hiểm. Theo TS Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (Tổng cục Du lịch), việc quản lý các khu, điểm du lịch, trong đó ở các nơi tổ chức loại hình du lịch mạo hiểm chưa có những quy định rõ ràng.

Trong khi ở Việt Nam, khái niệm về du lịch mạo hiểm còn thiếu thống nhất thì ở nhiều quốc gia trên thế giới, loại hình này đã phát triển hàng chục năm qua. Với họ, du lịch mạo hiểm là loại hình chuyên biệt, gần như an toàn tuyệt đối với những quy định rất rõ ràng, như: Hướng dẫn viên, huấn luyện viên phải có chứng chỉ hành nghề riêng trong lĩnh vực du lịch mạo hiểm; du khách muốn tham gia phải đáp ứng những yêu cầu cụ thể về sức khỏe, được huấn luyện và thực hành trước, được đóng bảo hiểm; có đội trực cứu hộ và trang thiết bị đúng chuẩn… Pháp là quốc gia có loại hình du lịch mạo hiểm phát triển nhất thế giới. Từ năm 1990, chương trình du lịch thể thao mạo hiểm mang tên “Raid Gauloises” của Pháp luôn thu hút sự tham gia của rất nhiều khách du lịch từ khắp thế giới. Chương trình này tạo điều kiện cho du khách được tới các vùng đất mới lạ, có cảnh quan thiên nhiên đẹp và bản sắc văn hóa độc đáo để tìm hiểu, khám phá và học hỏi, làm giàu thêm kho tàng kiến thức của họ.

Việt Nam có tiềm năng lớn

Với địa hình trải dài, đa dạng, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng rất lớn trong phát triển du lịch mạo hiểm. Cụ thể, các tuyến đường như: Từ Đà Nẵng lên Kon Tum, từ Đà Lạt về Phan Rang, đèo Prenn, tuyến đường số 4 từ Cao Bằng sang Hà Giang, tuyến đường thành phố Hà Giang lên Đồng Văn, từ Bắc Quang đến Hoàng Su Phì sang Xín Mần (Hà Giang), vòng cung Tây Bắc từ Hòa Bình qua Sơn La lên Điện Biên, Lai Châu sang Sa Pa (Lào Cai)… là những tuyến đường có cảnh quan thiên nhiên ngoạn mục và rất thích hợp cho việc tổ chức các chương trình du lịch mạo hiểm như mô tô, ô tô, xe đạp. Đỉnh Phan Xi Păng (Lào Cai), đỉnh Mã Pì Lèng (Hà Giang), dãy Lang Biang (Đà Lạt), dãy núi Yên Tử (Quảng Ninh), đỉnh Bạch Mã (Thừa Thiên-Huế)… là những nơi lý tưởng để tổ chức các hoạt động du lịch leo núi. Thác Đầu Đẳng (hồ Ba Bể), thác Bản Giốc (Cao Bằng), thác Dray Sap, Dray Nu, thác Dam Bri (Tây Nguyên)… là những ngọn thác có khả năng hấp dẫn du khách với loại hình chèo thuyền vượt thác. Các hồ: Ba Bể, Hòa Bình, Thác Bà, Núi Cốc và các con sông lớn như sông Hồng, sông Đà, sông Mã, sông Lô, sông Hương, sông Cửu Long đều là những địa chỉ thích hợp cho việc tổ chức các tour du lịch mạo hiểm dưới nước…

Theo khảo sát của Vụ Lữ hành, Tổng cục Du lịch, các khu vực và địa điểm nêu trên thực sự có đầy đủ tiềm năng và thế mạnh để hình thành các tour du lịch mạo hiểm đầy hấp dẫn. Tuy nhiên, thời gian qua, việc triển khai các chương trình du lịch mạo hiểm còn gặp nhiều trở ngại. Cho đến nay, chưa có một công trình nghiên cứu lớn nào về du lịch mạo hiểm ở Việt Nam được công bố, trong khi đó các sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm đã và đang được khai thác nhìn chung còn hạn chế về số lượng và chất lượng. Các doanh nghiệp lữ hành xây dựng các chương trình du lịch mạo hiểm cho khách thường là tự phát, thiếu định hướng.

Đu dây, chèo thuyền chỉ là những môn thể thao hoặc trò chơi mạo hiểm. Ảnh: NGUYỄN HOÀNG

Để tiềm năng thành hiện thực

Theo TS Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, để khai thác tối ưu tiềm năng du lịch mạo hiểm ở Việt Nam, tăng cường thu hút khách du lịch mạo hiểm, mang lại hiệu quả kinh tế-xã hội cho đất nước, trước hết cần tập trung khảo sát, quy hoạch những địa điểm, khu vực thích hợp cho việc tổ chức các chương trình du lịch mạo hiểm. Trên cơ sở đó, Nhà nước đầu tư kết cấu hạ tầng và có cơ chế khuyến khích thu hút đầu tư, hình thành các tuyến, các khu vực tổ chức du lịch mạo hiểm thường xuyên cho khách du lịch. Tiếp theo, cần tổ chức cung cấp dịch vụ tại các địa điểm tổ chức tour du lịch mạo hiểm, như: Ăn uống, lưu trú, mang vác hành lý, cung cấp trang thiết bị để thực hiện tour mạo hiểm… đáp ứng tốt và kịp thời nhu cầu của khách du lịch mạo hiểm. Dưới góc độ nghiên cứu thị trường, phải xác định được các phân khúc thị trường và đối tượng khách mục tiêu để có chiến lược quảng bá, thu hút khách du lịch phù hợp. Những thị trường khách du lịch mạo hiểm cần nhắm tới là Tây Âu, Bắc Mỹ, châu Đại Dương...

Đối với các doanh nghiệp lữ hành, cần có những chính sách nhằm khuyến khích họ xây dựng, phát triển và chào bán các chương trình du lịch mạo hiểm ở Việt Nam cho khách du lịch thông qua việc tổ chức các chương trình khảo sát những tuyến điểm du lịch có tiềm năng tổ chức các chương trình du lịch mạo hiểm. Khuyến khích các doanh nghiệp lữ hành tăng cường quan hệ với các tổ chức nước ngoài chuyên tổ chức các chương trình du lịch thể thao mạo hiểm trên thế giới để thu hút các cuộc đua du lịch thể thao mạo hiểm có quy mô lớn vào Việt Nam.

Cũng dưới góc độ chính sách, theo TS Nguyễn Anh Tuấn, cần đổi mới, hoàn thiện các cơ chế chính sách về phát triển du lịch phù hợp với tập quán và thông lệ quốc tế. Cùng đó, đẩy mạnh hơn nữa việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, bãi bỏ các giấy phép con, giải quyết thủ tục tổ chức các chương trình du lịch mạo hiểm theo hướng một cửa, tức là một cơ quan cấp phép, các ngành, địa phương hữu quan phối hợp hỗ trợ triển khai thực hiện, không được có biểu hiện cản trở doanh nghiệp trong quá trình tổ chức tour du lịch mạo hiểm cho khách tại Việt Nam.

Để việc phát triển du lịch mạo hiểm thành công, đội ngũ hướng dẫn viên đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Bởi lẽ, hơn ai hết, họ là những người trực tiếp bảo đảm sự an toàn cho du khách. Do đó, cần tổ chức đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên du lịch mạo hiểm vừa có sức khỏe, nghiệp vụ, kỹ năng, vừa thông thạo ngoại ngữ, yêu nghề nhằm đáp ứng nhu cầu gia tăng lượng khách này trong thời gian tới.

NGUYỄN HOÀI NAM