Trong quá khứ, Thủ đô của chúng ta đã nhiều lần được điều chỉnh địa giới hành chính bởi những yêu cầu khác nhau. Nhưng có thể nói, đây là lần đầu tiên nhu cầu mở rộng địa giới hành chính để phát triển không gian đô thị, cho một Thủ đô văn hiến đang trên đường trở thành một thành phố văn minh-hiện đại, đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.
Với một tầm nhìn chiến lược cho đến giữa thế kỷ 21, việc điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội là tiền đề quan trọng để hình thành 4/5 đô thị vệ tinh trên địa bàn mở rộng về phía tây, tây nam và nam đô thị trung tâm, gồm: Sơn Tây, Hòa Lạc, Xuân Mai và Phú Xuyên. Các đô thị vệ tinh có chức năng hỗ trợ, giảm tải đắc lực cho khu vực đô thị trung tâm. Không những thế, đây còn là những đô thị có tiềm năng dành cho nhu cầu hiện đại trong tương lai mà đô thị cũ khó có thể đáp ứng bởi quy mô quỹ đất hạn chế.
Trong 10 năm qua, các đô thị vệ tinh đã và đang được đặt những nền móng ban đầu. Thời gian tuy chưa nhiều nhưng những tác động, hiệu quả của những định hướng chiến lược đã từng bước được minh chứng trên thực tiễn. Hòa Lạc-đô thị có quy mô lớn nhất trong các đô thị vệ tinh, đang trên đường đáp ứng với kỳ vọng trở thành đất lành của khoa học-công nghệ mũi nhọn của đất nước. Hầu hết các cơ sở nghiên cứu hiện đại, các tập đoàn công nghệ hàng đầu đã đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đưa vào sử dụng và đóng góp vào sự tăng trưởng trong lĩnh vực công nghệ cao cho Thủ đô và đất nước.
Dáng dấp sơ khởi của một đô thị vị lai với những tổ hợp công trình kiến trúc xanh, kiến trúc hiện đại mang hơi thở của thời đại, đang làm nên một Hòa Lạc giao hòa giữa kiến trúc đương đại với thiên nhiên của vùng bán sơn địa Ba Vì-Sơn Nam. Hòa Lạc thực sự đang trở nên cực kỳ hấp dẫn khi chủ trương hình thành tuyến đường sắt đô thị số 5 kết nối đô thị này với Hồ Tây-vị trí trọng tâm của đô thị trung tâm Hà Nội đã được nghiên cứu. Đây sẽ là huyết mạch quan trọng liên kết giữa đô thị mới với đô thị cũ, góp phần đưa những dự báo chiến lược cách đây tròn một thập kỷ trở thành hiện thực. Dưới chân núi Tản Ba Vì, Sơn Tây-thị xã duy nhất của Thủ đô-mang trong mình những giá trị văn hóa-lịch sử đậm dày, chứng tích trên dòng dịch cư của người Việt cổ từ thời các Vua Hùng xuống đồng bằng phía Nam. Trong chuyến thăm và làm việc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Cộng hòa Pháp, Tập đoàn T&T và Tập đoàn Bouygues đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác đầu tư dự án đường sắt đô thị số 3 nối trung tâm TP Hà Nội với thị xã Sơn Tây có tổng chiều dài 31,1km và tổng giá trị đầu tư ước tính khoảng 1,4 tỷ euro. Một đô thị vệ tinh phát triển theo hệ thống giao thông công cộng (mô hình TOD) đã được khởi động. Không chỉ khẳng định giá trị của một vùng đất đầy tiềm năng du lịch, đô thị vệ tinh Sơn Tây sẽ làm nên một mô hình phát triển bền vững, giao hòa giữa giá trị lịch sử-hiện tại và tương lai. Có hai điểm chung rất đặc biệt của chuỗi đô thị vệ tinh phía tây Hà Nội, đó là sự tồn tại đan xen của những cơ sở quốc phòng đặc biệt quan trọng trên hành lang tuyến Đường Hồ Chí Minh (Quốc lộ 21) lịch sử.
Việc quy hoạch phát triển đô thị vệ tinh lồng ghép với quy hoạch phòng thủ đã được quan tâm chú trọng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế-xã hội với bảo đảm quốc phòng-an ninh trong thời đại mới. Thứ hai là việc phát triển đô thị bên cạnh không gian cảnh quan tự nhiên và vùng nông nghiệp trù phú phía tây là một thách thức không nhỏ. Tiêu chí đô thị xanh, việc bảo vệ không gian núi-rừng, ao hồ-dòng chảy đã trở thành những điều kiện trong việc triển khai các dự án phát triển ở các đô thị vệ tinh. Những dự án mang mô hình sinh thái, tăng trưởng xanh hướng tới phát triển bền vững đang được ưu tiên, khuyến khích.
Để hình thành chuỗi các đô thị vệ tinh phía tây Hà Nội, còn rất nhiều thách thức, khó khăn. Từ đầu những năm 80 của thế kỷ 20, ý tưởng về đô thị vệ tinh đã manh nha xuất hiện, gần 20 năm sau, tại Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội được lập năm 1998, mô hình-vị trí các đô thị vệ tinh đã được đề xuất nhưng chưa được định hình cụ thể và chưa đủ điều kiện hình thành. Việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô cách đây 10 năm với quyết tâm và nỗ lực trong một thời gian chưa nhiều. Ý tưởng hiện đại về những đô thị vệ tinh đã được đặt những nền móng cơ bản và đang trở thành hiện thực, góp phần làm nên một Thủ đô với không gian đô thị đa dạng, giao hòa giữa hiện đại với truyền thống. Để dành và trao truyền cho thế hệ mai sau phát triển tiếp nối trên nền tảng của ngày hôm nay.
KTS VŨ HOÀI ĐỨC