Đây có thể coi là cuộc cách mạng trong hệ thống quyền lực, sự thay đổi đạo luật cơ bản mang tính bước ngoặt trong lịch sử nước Nga hiện đại. So với thời điểm Hiến pháp Liên bang Nga ra đời năm 1993, nước Nga đã có nhiều đổi thay. Dưới sự chèo lái của Tổng thống Vladimir Putin, nước Nga đã vượt qua giai đoạn bất ổn của thời hậu Xô viết và những khó khăn, thách thức bởi lệnh cấm vận mà phương Tây áp đặt. Nước Nga đã hồi sinh sức mạnh và từng bước chiếm lĩnh mặt bằng sân khấu chính trị thế giới. 

Nhưng để đón vận hội mới cho nước Nga, sẵn sàng cho một thời kỳ phát triển mới để không chậm chân trong cuộc đua toàn cầu, thì những trở lực đối với sự phát triển của đất nước phải được phá bỏ. Yêu cầu hoàn thiện thể chế với việc đẩy mạnh lập pháp, tăng cường hành pháp, kiện toàn tư pháp đã trở thành đòi hỏi mang tính cấp thiết. Một hiến pháp với những sửa đổi là điều cần thiết để có thể khắc họa đậm nét hơn hình ảnh nước Nga với vị thế mới, vững vàng hơn cả về chính trị, kinh tế và quân sự, khẳng định sự chuyển đổi về chất của nước Nga so với giai đoạn những năm 90 của thế kỷ trước.

Với việc thông qua Hiến pháp sửa đổi, nước Nga đã đi bước đầu tiên trên con đường hiện thực hóa tham vọng trên, mở đầu cuộc chuyển đổi mang tính căn bản trong hệ thống chính trị. Thay đổi lớn nhất trong đạo luật cơ bản là việc phân chia lại quyền lực giữa các nhánh chính quyền theo hướng nâng cao vai trò và trách nhiệm của cơ quan lập pháp, trong khi quyền lực của Tổng thống Nga sẽ được san sẻ bớt sang Quốc hội và Thủ tướng.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Ria Novosti.

Trong cơ cấu quyền lực mới, nước Nga sẽ chuyển từ chế độ cộng hòa “siêu tổng thống” theo Hiến pháp năm 1993, với quyền hạn rất lớn dành cho tổng thống, thành nước cộng hòa tổng thống-nghị viện, với sự tồn tại song song một hệ thống giám sát và đối trọng mới. Duma quốc gia (Hạ nghị viện) sẽ có quyền phê chuẩn không chỉ thủ tướng mà còn cả các phó thủ tướng và các bộ trưởng “dân sự”, ngoại trừ bộ trưởng các bộ “sức mạnh” như Bộ Quốc phòng, Bộ Công an… cùng tổng công tố sẽ do tổng thống bổ nhiệm sau khi tham khảo ý kiến của Hội đồng Liên bang (Thượng nghị viện).

Nhìn về tương lai, với cơ quan lập pháp mang tính đại diện và thực hiện đầy đủ vai trò đại diện, với hai nhánh chính quyền lập pháp và hành pháp có liên hệ chặt chẽ, hệ thống chính trị của nước Nga sẽ trở nên cân bằng và vững chắc hơn, trở thành chỗ dựa bảo đảm cho sự thành công cho chiến lược phát triển kinh tế-xã hội đầy tham vọng mà Tổng thống Putin đã vạch ra cho nước Nga. Những sửa đổi trong Hiến pháp còn được hy vọng sẽ giúp lưu giữ thành quả của nước Nga, một đất nước mà như lời Tổng thống Putin, có nền văn hóa độc đáo và vĩ đại mang theo khát vọng của các thế hệ người Nga.

Cùng với việc trao thêm quyền lực cho Quốc hội và Tòa án hiến pháp, Hiến pháp sửa đổi cũng đưa ra những thay đổi về nhiệm kỳ Tổng thống. Theo đó, một người không thể giữ chức Tổng thống Nga trong hơn hai nhiệm kỳ (quy định trước đây là hai nhiệm kỳ liên tiếp), đồng thời bổ sung điều khoản không tính đến số lượng nhiệm kỳ tổng thống đã đảm nhiệm tính đến thời điểm Hiến pháp sửa đổi có hiệu lực.

Có thể nói những thay đổi trên sẽ tạo cơ hội cho Tổng thống Putin có thể tiếp tục ra tranh cử vào năm 2024, sau khi kết thúc hai nhiệm kỳ tổng thống liên tiếp tính từ năm 2012. Ông Putin cũng có thể trở thành người đứng đầu các cơ quan đầy quyền lực như Hội đồng nhà nước, Hội đồng an ninh. Trong bối cảnh mâu thuẫn gay gắt trên chính trường, các lực lượng chính trị đối lập ở Nga cho rằng những cải cách chính trị, hoàn thiện thể chế theo Hiến pháp sửa đổi chẳng qua là ý đồ củng cố quyền lực của Tổng thống Putin.

Tranh cãi là đương nhiên nhưng có một thực tế không thể phủ nhận là chính Tổng thống Putin là người đã cứu giúp nước Nga trong thời điểm khó khăn nhất của khủng hoảng. Không những thế, thành tích hơn hai thập kỷ chèo lái “con thuyền Nga” của ông đã để lại ấn tượng với người dân xứ sở bạch dương sâu đậm đến mức trong bất cứ cuộc thăm dò dư luận hay các kỳ bầu cử, tỷ lệ tín nhiệm dành cho ông luôn ở mức cao. 

Những lời khen ngợi Tổng thống Putin là điều thường nghe thấy ở Nga. Ai cũng biết với nước Nga, dầu mỏ và khí đốt quan trọng như thế nào. Thế nhưng, theo Chủ tịch Hạ viện Nga Vyacheslav Volodin, trước những thách thức và mối đe dọa hiện hữu trên thế giới, những thứ này đã không còn là lợi thế bởi những cú sốc tụt giá. Trong bối cảnh đó, ông Vyacheslav Volodin cho rằng chính Tổng thống Putin mới là “lợi thế thực sự” đối với vị thế của nước Nga trên trường quốc tế và vì thế mà “phải bảo vệ ông ấy”.

Phải gần 4 năm nữa, cuộc bầu cử tổng thống Nga mới diễn ra. Chưa biết trong tương lai, ông Putin sẽ đứng ở đâu trong hệ thống quyền lực mới. Nhưng tỷ lệ ủng hộ cao với những sửa đổi trong Hiến pháp cho thấy người dân Nga đang kỳ vọng cuộc cải cách này sẽ là nền tảng để nước Nga tự tin hướng tới tương lai thịnh vượng. Và trên con đường đi tới mục tiêu đó, sẽ không thể thiếu vai trò của ông Putin.

TƯỜNG LINH