Cuộc hội thảo quốc tế về các vấn đề an ninh châu Á-Thái Bình Dương, Đối thoại Shangri-La, do Viện Quốc tế nghiên cứu chiến lược (IISS) tổ chức thường niên tại Singapore từ năm 2002 với sự tham gia của nhiều nguyên thủ quốc gia, Bộ trưởng Quốc phòng và chuyên gia an ninh từ khu vực và trên thế giới.
Sau hai năm phải tạm nghỉ vì đại dịch Covid-19, Đối thoại Shangri-La lần thứ 19 đã được tiến hành rất sôi động tại Singapore từ ngày 10 đến 12-6 với sự tham gia của 575 đại biểu đến từ 40 nước và vùng lãnh thổ. Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, dẫn đầu đoàn đại biểu quân sự cấp cao Việt Nam tham dự các phiên thảo luận và có bài phát biểu quan trọng với chủ đề “Tăng cường khả năng quốc phòng để bảo vệ Tổ quốc” tại phiên toàn thể thứ 4 ngày 11-6.
Ngay từ năm 2017, Thủ tướng Australia lúc đó là ông Malcolm Turnbull đã nhận định: “Đối thoại Shangri-La đã phát triển để trở thành một trong những cuộc gặp gỡ chiến lược tuyệt vời của thế giới”. Năm nay, tại Đối thoại Shangri-La diễn ra 7 phiên toàn thể, với các chủ đề: “Các bước tiếp theo đối với chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ”; “Quản lý cạnh tranh địa chính trị trong một khu vực đa cực”; “Phát triển các hình thức hợp tác an ninh mới”; “Hiện đại hóa quân đội và những năng lực quốc phòng mới”; “Tầm nhìn của Trung Quốc về trật tự khu vực”; “Các thách thức chung đối với quốc phòng khu vực châu Á-Thái Bình Dương và châu Âu”; “Những ý tưởng mới để bảo đảm ổn định khu vực”.
Bên cạnh đó còn có 3 phiên đặc biệt đồng thời với các chủ đề: “An ninh khí hậu và quốc phòng xanh”; “Myanmar: Xác định phương hướng tiếp theo”; “An ninh hàng hải: Từ các quy tắc ứng xử đến liên lạc trong khủng hoảng”. Đại diện các quốc gia đã trình bày những quan điểm quốc phòng, an ninh hiện tại, tầm nhìn vào tương lai và những mối lo ngại hiện hữu trước một thực tế vô cùng phức tạp và nan giải.
Thực tế cho thấy, mặc dù đất nước nào cũng bày tỏ khao khát không để xảy ra những đụng độ quân sự trong khu vực Thái Bình Dương nhưng hiện vẫn tồn tại nhiều góc nhìn khác nhau về quốc phòng, an ninh, tiềm ẩn không ít nguy cơ bùng nổ xung đột vũ trang. Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang trong bài phát biểu của mình cũng chỉ ra rất rõ rằng, trong khi xu thế hòa bình, hợp tác phát triển luôn là mong muốn chung của nhân loại thì cạnh tranh chiến lược, mâu thuẫn, xung đột lợi ích, tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ giữa các quốc gia vẫn tiếp tục xảy ra. Chính vì thế nên nhu cầu nâng cao năng lực quốc phòng để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình thực sự là đòi hỏi tất yếu khách quan của mỗi quốc gia, dân tộc...
Tại Đối thoại Shangri-La năm nay, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã tuyên bố rằng, Hoa Kỳ không có ý định tìm kiếm xung đột quân sự hay chiến tranh lạnh trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương nhưng “luôn sẵn sàng bảo vệ các lợi ích của mình”. Trong cuộc gặp với những người đồng cấp của các nước ASEAN, ông cũng tái khẳng định về cam kết mạnh mẽ của Washington đối với khu vực thông qua việc duy trì “môi trường an ninh cởi mở và dựa trên luật lệ”. Ông cũng cho biết, Mỹ sẽ tiếp tục hợp tác sâu rộng với ASEAN, đặc biệt là trong lĩnh vực an ninh hàng hải. Washington cũng sẽ đóng vai trò quan trọng đối với Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+), một diễn đàn thường niên của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á và 8 quốc gia đối tác.
Trong cuộc gặp gỡ trực tiếp cùng nhau, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Austin và Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa cũng đã cố gắng bảo đảm để căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh không lan rộng thành hiểu lầm quân sự hoặc tuyên truyền thông tin sai lệch. Phía Trung Quốc đánh giá rằng, các cuộc thảo luận Trung-Mỹ đã “diễn ra suôn sẻ” mặc dù tại đó, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc đã luôn luôn bộc lộ “lập trường kiên định của Bắc Kinh đối với Đài Loan”.
Theo lời Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, “hòn đảo mặt trời mọc” sẽ tiến hành một chính sách ngoại giao tích cực được hỗ trợ bởi cam kết đẩy mạnh chi tiêu quốc phòng trong vòng 5 năm mới được đưa ra vào đầu tháng 6. Tokyo cũng cam kết sẽ viện trợ cho các quốc gia châu Á, trong đó có cung cấp tàu tuần tra để giúp họ bảo vệ an ninh hàng hải...
Ông Kishida cũng đề cập tới việc Cộng hòa DCND Triều Tiên đã thực hiện ít nhất 18 đợt thử vũ khí trong năm nay... Trong góc nhìn của Tokyo, trong bối cảnh cộng đồng quốc tế đang vấp phải những thách thức mới như hiện nay, an ninh ở châu Á và ở châu Âu đã trở nên gắn bó với nhau chặt chẽ hơn bao giờ hết. Nảy sinh mối lo ngại vì không được “để mắt đúng mức”, châu Á-Thái bình Dương có thể sẽ trở thành một chiến trường mới...
Không ngẫu nhiên mà một trong những vấn đề được quan tâm nhiều tại Đối thoại Shangri-La lần thứ 19 là vấn đề Biển Đông. Phát biểu tại đây, Bộ trưởng Phan Văn Giang khẳng định, Việt Nam kiên quyết, kiên trì nguyên tắc giải quyết tranh chấp, bất đồng bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và lợi ích chính đáng của các quốc gia; tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), cam kết thực thi nghiêm túc Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC) và mong muốn hướng tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất và có tính pháp lý rõ ràng hơn.
Vẫn như trước đây, trong tương lai, Việt Nam luôn “chủ trương xây dựng quân đội, xây dựng tiềm lực quốc phòng đủ mạnh để tăng cường khả năng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, lợi ích quốc gia, dân tộc; đồng thời thực hiện trách nhiệm nghĩa vụ quốc tế cao cả”.
Với Việt Nam, tăng cường khả năng quốc phòng không đơn thuần là mua sắm, sản xuất, hiện đại hóa vũ khí trang bị mà là nâng cao sức mạnh quốc phòng trên nhiều phương diện; xây dựng tiềm lực quốc phòng, quân sự theo chiến lược thống nhất, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, khả năng tác chiến và trình độ, năng lực của lực lượng vũ trang... Tại Đối thoại Shangri-La lần thứ 19, Đại tướng Phan Văn Giang cũng nhấn mạnh rằng, Việt Nam đặc biệt coi trọng quan hệ hợp tác với các nước láng giềng, trong đó có Trung Quốc, Lào và Campuchia.
Nói theo cách của Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida trong bài phát biểu khai mạc Đối thoại Shangri-La lần thứ 19, chúng ta hiện đang phải đối phó với những nguy cơ trong “một thế giới đang bị lung lay” nên bắt buộc sẽ phải bắt đầu “sự chuyển đổi sang ngoại giao thực tế” để tự mình cứu mình trước khi có thể xuất hiện một hỗ trợ nào đấy từ bên ngoài. Để có hòa bình, quốc gia nào cũng cần phải tiến hành một chính sách phát triển quốc phòng thích ứng.
HỒNG THANH QUANG