Đây là một mốc quan trọng, đầy ý nghĩa, bởi rất có thể bắt đầu từ cái mốc này, con đường đi đến chiến thắng đại dịch đã hé mở. Không có gì ngạc nhiên khi trên tài khoản mạng xã hội Twitter, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã thốt lên: “Đây là thời khắc của châu Âu. Vào ngày 27, 28 và 29-12 tới, chương trình tiêm chủng vaccine sẽ được khởi động trên khắp EU”.

leftcenterrightdel
Việt Nam tiến hành thử nghiệm vaccine Covid-19

Khỏi phải nói người ta mong đợi sự kiện này thế nào. Suốt năm qua, cả thế giới sống trong lo âu, khắc khoải khi luôn phải phòng ngự bị động trước đòn tấn công bất ngờ của những con virus SARS-CoV-2. Cuộc chiến quả thật không cân sức, khi loài người phải đối mặt với Covid-19 mà không có vũ khí chủ lực trong tay là vaccine ngừa bệnh. Gần 77 triệu ca nhiễm bệnh, trong đó hơn 1,6 triệu người đã thiệt mạng, cho thấy dịch bệnh nguy hiểm đến mức nào.

Đáng mừng là vào những thời điểm đầy thử thách, con người luôn cho thấy tiềm năng sáng tạo vô tận của mình. Thông thường, các loại vaccine nói chung đòi hỏi nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm trước khi có thể đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, nhờ phối hợp 3 công nghệ mới: Virus vector, virus bất hoạt và công nghệ di truyền cùng nỗ lực của hàng nghìn nhà nghiên cứu tại hơn 30 quốc gia trên khắp toàn cầu, quá trình bào chế vaccine diễn ra với tốc độ chưa từng thấy trong lịch sử.

Chỉ một năm sau ngày những ca nhiễm Covid-19 đầu tiên được phát hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc, thế giới đã có trong tay một loạt “ứng cử viên” vaccine để ngừa căn bệnh này, bao gồm vaccine của các hãng Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johnson, cùng một số vaccine của Nga và Trung Quốc. Nổi bật trong số này là vaccine của Pfizer và Moderna, hai loại đã chứng minh được khả năng phòng bệnh khoảng 95% trên thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối.

Niềm vui và niềm hy vọng đang trở lại, nhất là với nền kinh tế thế giới vốn suy sụp bởi đại dịch. Để tìm một bằng chứng về hy vọng mà vaccine ngừa Covid-19 mang lại cho kinh tế thế giới, chỉ cần nhìn vào mức độ hưng phấn của thị trường chứng khoán toàn cầu thời gian qua. Trong tháng 11 và nửa đầu tháng 12, cả 3 chỉ số chính của chứng khoán Mỹ là S&P 500, Dow Jones và Nasdaq liên tục lập kỷ lục mới nhờ những bước tiến liên quan đến vaccine. Hầu như sau mỗi thông tin tích cực về vaccine là một phiên tăng điểm của các chỉ số. Xu hướng tăng cũng được ghi nhận ở các thị trường châu Âu và châu Á. Chỉ số MSCI của chứng khoán châu Á-Thái Bình Dương không bao gồm Nhật Bản đã đạt mức cao nhất kể từ khi được thiết lập vào năm 1987.

Với việc vaccine ngừa Covid-19 được đưa vào tiêm đại trà, cơ hội dập tắt một trong những thảm họa y tế lớn nhất của lịch sử loài người đã trong tầm tay. Thế nhưng, để đi đến chiến thắng cuối cùng dịch bệnh thì vẫn còn một chặng đường dài. Vaccine dù hiệu quả đến mấy cũng không phải là “phương thuốc thần” có thể chấm dứt ngay được đại dịch. Giám đốc khu vực Tây Thái Bình Dương của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Takeshi Kasai khẳng định, chừng nào virus còn tồn tại, thì tất cả mọi người đều có nguy cơ lây nhiễm, và thế giới cần chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất.

Vấn đề là ở chỗ sản xuất đủ số lượng vaccine cần thiết và chuyển đến tất cả mọi người không phải là điều dễ dàng. Người ta tính rằng, dù có chạy hết công suất thì các công ty dược cũng không đáp ứng đủ nhu cầu vaccine cho thế giới trong năm 2021. Chính vì thế, giành quyền sở hữu vaccine trở thành cuộc đua giữa những người có tiền. Theo con số thống kê, mặc dù chỉ chiếm 14% dân số toàn cầu, các nước giàu hiện đã mua tới 53% tổng số vaccine tiềm năng nhất, đẩy hơn 70 quốc gia thu nhập thấp và trung bình đối mặt với nguy cơ bị bỏ lại phía sau.

Không chỉ mua phần lớn các loại vaccine có hiệu quả cao nhất do Moderna và Pfizer/BioNTech phát triển, một số nước giàu có còn cẩn thận đặt mua số lượng vaccine lớn hơn nhiều so với nhu cầu để dự trữ. Hệ quả thì như cảnh báo của Liên minh Vaccine cho mọi người-một khuôn khổ hợp tác gồm nhiều tổ chức nhân đạo quốc tế, các nước giàu trên thế giới đã mua gom một lượng vaccine đủ để tiêm 3 lần cho người dân nước họ, trong khi tại các nước nghèo, vaccine còn chưa đủ cho cả những đối tượng cần ưu tiên như bác sĩ tuyến đầu hay người già yếu. Nếu cứ theo đà này, đến hết năm 2021, 90% người dân ở hàng chục quốc gia nghèo cũng không có vaccine để tiêm.

Trong nỗ lực nhằm bảo đảm mọi người trên thế giới được tiếp cận với vaccine bất kể giàu nghèo, WHO đã khởi xướng Cơ chế tiếp cận vaccine phòng Covid-19 trên phạm vi toàn cầu (COVAX), với hy vọng đến cuối năm 2021 sẽ có 2 tỷ liều vaccine để phân phối. Tuy nhiên, con số 5 tỷ USD mà cơ chế này cần có để hoạt động, trong khi Mỹ và Nga, hai nước đã phát triển thành công vaccine Covid-19, lại chưa tham gia, khiến hy vọng thành công của dự án bị đặt dấu hỏi. 

Nếu các nước giàu không thay đổi chính sách “vị kỷ” trong việc nghiên cứu, sản xuất và phân phối vaccine ngừa Covid-19, nếu vaccine vẫn bị coi như một loại hàng hóa, ai có tiền sẽ mua được trước, hàng triệu người trên thế giới có thể sẽ không qua khỏi đại dịch. Đoàn kết vì quyền tiếp cận công bằng vaccine ngừa Covid-19 chính là thông điệp hành động của cộng đồng quốc tế trong thời khắc đáng nhớ hiện nay.

TƯỜNG LINH