Hơn thế, từ những mô hình điểm trong tăng gia sản xuất (TGSX), đơn vị còn góp phần xây dựng vùng biên trở thành các bản làng no ấm.

Trong tâm khảm những già làng, trưởng bản xã Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn (Nghệ An), đỉnh Phu Xai Lai Leng trước kia lạnh lẽo và khắc nghiệt, sương mù u ám quanh năm không một bóng người. Nay, Phu Xai Lai Leng rộn vang nụ cười vui các bản làng mới lập và ấm áp trong khói lam chiều thơm nếp xôi quyện với gió. Câu chuyện được viết nên bởi những “người con bản làng” chung một cái tên: “Bộ đội Cụ Hồ Đoàn KT-QP 4, Quân khu 4”.

Những người mở lối

Từ Quốc lộ 7 hướng Tương Dương đến Kỳ Sơn, chúng tôi rẽ trái theo đường Khe Kiền ven suối Nậm Càn để đến ấp Pù Khả 2, xã Na Ngoi (Kỳ Sơn) nơi Đoàn 4 đóng quân. Thượng tá Lương Hải Kiên, Trưởng phòng Chính trị Đoàn 4 cho biết: “Năm 2002, đây vẫn là vùng hoang vu. Để từ đây hành quân đến nơi đơn vị đứng chân hiện giờ, chúng tôi phải bạt rừng, lội suối để mở lối. Khoảng 30km thôi mà mỗi lần hành quân nếu thuận lợi thì phải mất gần cả tuần, còn nếu mùa mưa lũ thì mất nửa tháng hoặc hơn”.

Kỷ niệm về những ngày đầu cách đây 17 năm đến Na Ngoi dường như chỉ vừa đi qua trong ký ức của cán bộ, chiến sĩ Đoàn 4. Hình ảnh đấy thường trực như bức tranh họa đồ về thiên nhiên: Mây, núi và màu xanh bất tận của ngọn núi Phu Xai Lai Leng. Nhưng chừng ấy thời gian cũng đã tạo nên sự đổi thay khác biệt cho mảnh đất và đồng bào các dân tộc nơi đây. Hai bên đường, các thôn, bản đã mọc lên. Nhà nhà san sát, vững chãi. Anh Kiên tâm sự tiếp: “Người dân ở đây là dân tộc Mông, dân tộc Thái chiếm đa số. Khi về đây, cán bộ, chiến sĩ phải đến từng hộ dân sống rải rác trong núi để vận động bà con về lập bản. Đến hộ người Mông, bộ đội phải nói bằng tiếng Mông và đến hộ người Thái thì phải nói bằng tiếng Thái”.

leftcenterrightdel
Cán bộ Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 4 hướng dẫn đồng bào kỹ thuật trồng, chăm sóc và khai thác chè shan tuyết

Phong tục di canh, di cư đã ăn sâu vào tâm thức đồng bào. Bởi vậy, ban đầu đồng bào không mấy ai tin. Ở trong rừng, đến mùa thì đốt rừng trồng lúa, trồng màu; đói thì lên rừng kiếm rau, đặt bẫy bắt con thú. Nay chuyển đi lập bản, làm nhà xa rừng chẳng biết kiếm cái gì cho no bụng. Nghĩ tới chuyện đến bữa sao cho bụng no cơm còn chưa thấy được. Ấy vậy mà bộ đội nói sẽ có đường, có xe máy, ô tô đi, rồi có điện để thắp đèn sáng hơn cái đèn dầu trong nhà, có trạm xá, có trường học, lại còn có ti vi, tủ lạnh… xa vời lắm! Quý thì rất quý bộ đội nhưng nghe bỏ đó thôi.

Trước khó khăn về nhận thức của đồng bào, cán bộ, chiến sĩ Đoàn 4 xác định phải lấy việc thực để chứng minh cho đồng bào biết là đúng. Ngay từ khi con đường đang được xẻ núi bạt rừng, cán bộ, chiến sĩ Đoàn 4 đã đưa xe tải vào vừa làm phương tiện chuyên chở vật liệu xây dựng, vừa để đồng bào “thực mục sở thị” những gì tươi sáng của tương lai. “Nếu như đi bộ chỉ mất 6 ngày thì đưa xe vào phải mất hàng tháng, lúc thì xe chở người, lúc thì người phải đẩy xe, nâng xe vượt chướng ngại vật”, anh Kiên cho biết.

Những ngày đầu chiếc xe tải mới lên bản, nổ máy vang núi rừng. Đồng bào kéo đến xem như đi trẩy hội. Các em bé tròn xoe mắt đứng nhìn “con thú lạ” giữa triền núi đang nhẹ nhàng chở đất đá để san đường mở lối. Đồng bào cảm phục, tin yêu, ưng cái bụng về lời nói của bộ đội. Nhưng bỏ rừng, bỏ rẫy, bỏ cái nếp ăn ở, sinh hoạt để về đây lập bản, đồng bào phân vân lắm. Vì bỏ những điều đó chính là bỏ nguồn mưu sinh.

Đưa nước về vườn, khơi thông nếp sống mới

Chiếc xe bán tải lướt êm trên cung đường mềm mại đưa chúng tôi đi vào địa phận bản Liên Sơn, xã Na Ngoi. Đây là một bản mới được thành lập hơn 10 năm nay. Các ngôi nhà sàn được quy hoạch thống nhất nằm trải dài theo tuyến đường đẹp như một bức tranh. Trước mỗi ngôi nhà là những rặng hoa nối nhau thành hàng rào lung linh sắc thắm. Ông Và Giống Thanh, Bí thư kiêm Trưởng bản Liên Sơn chào đón mọi người như người thân trong gia đình. “Bò to rồi, sắp đẻ nữa rồi!”, ông Thanh nói với Thượng tá Lương Hải Kiên như muốn khoe con bò giống được Đoàn 4 hỗ trợ đã sinh sôi cho gia đình ông thêm một tài sản lớn.

Ông Thanh trước kia sống ở xã Nậm Càn, huyện Kỳ Sơn. Ông là một trong những người đầu tiên được bộ đội Đoàn 4 vận động lên đây lập bản vào cuối năm 2009 và được hỗ trợ hai con bò để làm kinh tế. Ban đầu, ông vẫn theo nếp xưa thả bò đi rông tự kiếm ăn, không làm chuồng trại. Mùa đông giá lạnh, hai con bò bị chết. Năm 2014, bộ đội Đoàn 4 tiếp tục hỗ trợ ông một con bò cái và giúp ông làm chuồng trại. Nhờ làm theo lời bộ đội, bò phát triển tốt và đẻ lứa đầu tiên hai con. Giờ đàn bò của ông chuẩn bị thêm số lượng. Ông Thanh tâm sự: “Bộ đội Đoàn 4 tốt lắm, giúp dân nhiều lắm! Xây trường cho con em chúng tôi học, dạy chúng tôi cách chăn nuôi, trồng trọt từ làm vườn rau đến chuồng trại nuôi nhốt gia súc, gia cầm”.

Nghe ông Thanh nói xong, Thượng tá Lương Hải Kiên chia sẻ: “Để giúp được người dân, chúng tôi phải tự vượt qua một hành trình đầy gian khổ, thử thách. Những ngày đầu đơn vị đặt chân lên núi Phu Xai Lai Leng đường sá xa xôi, ngăn suối, cách vực nên việc tiếp phẩm từ trung tâm huyện đến vị trí đóng quân gặp rất nhiều khó khăn”.

Người dân chưa có thói quen buôn bán. Mới tiếp xúc với bộ đội, họ quý thì họ bán cho con gà, bắp ngô, còn không thì trả bao tiền cũng không bán. Núi rừng mênh mông thăm thẳm, dân cư thưa thớt, đi cả ngày đường mới gặp được một nhà, mà nhà ai cũng thiếu ăn. Trước thiếu thốn, chỉ huy đơn vị tính ngay đến “thực túc binh cường”, quyết tâm vượt khó trong Phong trào thi đua “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”. Bài toán hậu cần được đặt ra cho đơn vị lúc đó là làm thế nào để có nguồn nước tăng gia sản xuất và xây dựng các khu tăng gia sản xuất như thế nào trên sườn núi khô cằn, dốc đứng?

Đối với nguồn nước, Đảng ủy, chỉ huy Đoàn 4 nghiên cứu và vận dụng các phương pháp truyền thống của đồng bào dân tộc là sử dụng ống để đưa nước từ khe núi dẫn về đơn vị. Đồng thời bạt núi, vỡ đá để làm khu tăng gia. Từ đó, vào giờ nghỉ, ngày nghỉ, toàn thể đơn vị chung tay gắng sức bạt núi, vỡ đá. Mồ hôi mọi người thấm ướt triền núi biến nơi đất cằn đá sỏi thành những luống đất màu mỡ.

Bạt núi làm vườn rồi, vấn đề trồng loại rau nào, vào thời gian nào cũng là cả một quá trình trồng và rút kinh nghiệm từ thực tế điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng nơi đây. “Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”, qua một thời gian, đơn vị tự bảo đảm được 100% chỉ tiêu rau xanh, củ, quả và thực phẩm thịt các loại. Đời sống cán bộ, chiến sĩ được nâng cao, góp phần giúp mọi người an tâm tư tưởng công tác.

Ông Và Giống Thanh tươi cười nói: “Đồng bào trước không dám ra đây lập bản vì sợ đói. Bộ đội Đoàn 4 đến, động viên về bản mới nếu đói thì bộ đội hỗ trợ ăn, rét thì hỗ trợ mặc. Đồng thời hướng dẫn cách TGSX, biết cách làm sẽ không còn bị đói”.

Chỉ các vườn rau nhỏ xanh mướt và đàn gà tung tăng bới đất tìm giun, ông Thanh cho biết thêm: “Làm được một cái chuồng, cái vườn rồi chăm sóc tưới rau cũng mất nhiều công sức. Trước đây, người dân toàn vào rừng kiếm rau. Nhưng bộ đội Đoàn 4 nói, nếu chỉ vào rừng hay nuôi thả thì những ngày bệnh ốm hay khi mưa bão không có cái ăn lại đói. Có vườn, có chuồng thì có sẵn đồ ăn, không lo bị đói nên đồng bào thấy đúng, làm theo”.

Mỗi mảnh vườn, chuồng trại chăn nuôi và cây, con giống đều có sự giúp đỡ nhiệt tình của bộ đội Đoàn 4 để đồng bào sớm an cư nơi bản mới. Tấm lòng của Bộ đội Cụ Hồ Đoàn KT-QP 4 theo con gió, nước nguồn mát lạnh lan tỏa núi rừng Phu Xai Lai Leng. Đồng bào các nơi quyết định về Na Ngoi xây dựng cuộc sống mới. Vậy là cung đường mềm mại như tấm lụa, chìm ảo trong mây trời núi Phu Xai Lai Leng được điểm tô thêm hơi ấm của đồng bào các dân tộc. 

(còn nữa)
Bài và ảnh: ĐÔNG HÀ - VIỆT HÀ