Bài 2: Trả lại bình yên cho đất

(Tiếp theo và hết)                       

1. Tranh thủ buổi chiều, giờ bộ đội tăng gia sản xuất, tôi cùng Thiếu tá Nguyễn Văn Thảo, Đội trưởng Đội rà phá vật cản Sư đoàn 316 và Đại úy Nguyễn Thanh Tú, Đội trưởng Đội rà phá vật cản Lữ đoàn 543 đi thăm lại khu đất đã được các đơn vị dọn sạch bom, mìn.

Rừng núi Lùng Vai trùng điệp, vẽ nên bức tranh thiên nhiên, chia ra mảng miếng rõ rệt. Trên đỉnh núi là rừng cây rậm rạp, dưới chân, thung lũng, dốc thoải phủ xanh màu của chuối, dứa, chè… Là hai cán bộ dày dạn kinh nghiệm, có thâm niên nhiều năm rà phá mìn ở các tỉnh miền núi phía Bắc, Tú và Thảo cho biết, những nơi đất màu mỡ, yên ngựa thường là những nơi được bố trí mìn nhiều nhất.

- Khi đi rà phá bom, mìn, vật liệu nổ, thường dựa theo nguyên tắc nào? - Tôi hỏi.

Tập kết mìn và vật nổ thu được sau một ngày làm việc.

- Người ta bố trí theo nguyên tắc nào thì mình làm ngược lại. Trước khi bố trí vật cản, cả ta và đối phương đều nghiên cứu rất kỹ địa hình. Những vị trí thuận tiện di chuyển, dễ ẩn nấp phòng ngự hoặc tấn công là nơi dễ bố trí mìn nhất. Chỉ huy bộ đội rà phá bom, mìn cần dựa theo nguyên tắc này, thường xuyên nhắc nhở bộ đội khi bước vào nơi nguy hiểm - Thảo trả lời.

- Về nguyên tắc là như vậy, nhưng thực tế có những điều bất quy tắc lại thành quy tắc. Tùy vào địa hình thực tế, mỗi người lại có tư duy chiến thuật và bố trí mìn khác nhau. Do vậy, kinh nghiệm của những người đi trước là điều hết sức quý giá đối với lính công binh. Vì chúng tôi không có cơ hội sửa sai từ lỗi của chính mình - Tú nói thêm.

Bộ đội quân lên núi dò gỡ bom, mìn sót lại sau chiến tranh ở xã Lùng vai, huyện Mường Khương

Tú và Thảo tham gia công tác rà phá bom, mìn đã được gần chục năm nay. Theo đánh giá của hai sĩ quan này thì ở Lào Cai, Lai Châu… lượng bom, mìn sót lại trong lòng đất còn khá nhiều. Tuy nhiên, nơi nóng bỏng nhất là ở tỉnh Hà Giang. Năm 2011, khi lần đầu tiên đặt chân lên huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang rà phá bom, mìn, Thảo đã một lần “chết hụt”. Năm đó, lượng mìn sót lại ở một số nơi thuộc huyện Xín Mần nhiều không sao kể siết. Nhất là các đường giao thông hào, lô cốt, một bước cũng có thể giẫm phải mìn. Mìn bố trí tầng tầng, lớp lớp. Có những vị trí cảm giác như người ta khoác cả túi mìn, đạn dược rồi đổ xuống đất, gồm cả đạn cối 60, cối 82, mìn 652A, K58, PPM2, MD82B… Sợ nhất là mìn 652B có cấu tạo mà chỉ cần nghiêng mặt mìn là gây nổ, không có cơ hội để gỡ. Nhiều vị trí bom, mìn còn sót lại sâu dưới đất đến 1,5m. Có ngày một chiến sĩ kỷ lục gỡ được gần 200 quả bom, mìn các loại.

Trong một lần Thảo theo lối đi đã được làm sạch lên bãi mìn. Những người đi trước không xảy ra vấn đề gì nhưng đến khi Thảo bước vào, một tiếng nổ trầm đục vang lên dưới chân. Mặc dù ở thời điểm đó, tất cả cán bộ, chiến sĩ đều rất quen tiếng nổ vì ngày nào cũng có bom, mìn được đem đi tiêu hủy. Nhưng khi nghe tiếng mìn nổ dưới chân, Thảo và mọi người đều kinh hoàng. Thảo ngã vật ra đất... Sau vài giây trấn tĩnh, Thảo nhìn xuống chân không thấy có vết máu, không có dấu hiệu bị thương. Không tin vào mắt mình, Thảo quay xuống sờ nắn bàn chân. Thật là sự may mắn hy hữu. Quả mìn Thảo giẫm phải chỉ nổ kíp do chưa được liên kết với thân mìn. Thoát chết trong gang tấc, ngay hôm đó, Thảo xuống bản mua một con lợn mổ khao bộ đội.

Sau sự cố, phân tích, rút kinh nghiệm, nguyên nhân đã được làm rõ. Thì ra, dù lối đi đã được bộ đội dò tìm kỹ, nhưng quả mìn này lại bị rễ cây vầu mọc trùm kín nên dù bộ đội và chính Thảo đã dùng mũi dao cắt rễ, vạch đất mà cũng không phát hiện ra. Từ sau lần “hút chết” đó, Thảo đã rút ra được nhiều kinh nghiệm quý báu, đặc biệt là tính cẩn thận, tỉ mỉ. Chính vì vậy, năm 2018, tính cẩn thận, tỉ mỉ đã cứu Thảo và đơn vị không để xảy ra sự cố đáng tiếc một lần nữa. Chuyện là năm 2018, Thảo được giao nhiệm vụ chỉ huy đơn vị lên dò phá bom, mìn ở xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Lán trại của đơn vị xác định dựng cách trận địa phòng ngự cũ của ta 700m. Theo lực lượng trinh sát, khu vực dự định dựng lán trại trước đó người dân đã cải tạo đất canh tác nên tin tưởng là đất sạch. Tuy nhiên, bằng trực giác của mình, Thảo vẫn quyết định cho bộ đội dò mìn khu đất một lần nữa. Nhiều anh em trong đơn vị có ý kiến “cẩn thận như vậy hơi thừa”, nhưng sau một thời gian dò, bộ đội đã phát hiện được hai quả mìn vẫn còn sót lại, nằm sâu trong đất. Đến lúc đó, mọi người mới khâm phục những kinh nghiệm của Thảo, nâng cao cảnh giác trong toàn đơn vị.

2. Sau một hồi nghe Tú và Thảo chia sẻ những kinh nghiệm, tôi hỏi: “Đơn vị đi rà phá bom, mìn nhiều lần, đã bao giờ xảy ra mất an toàn chưa?”. Thoáng một nét buồn, Thảo chậm rãi: “Lượng bom, mìn sót lại sau chiến tranh còn nhiều, do phong hóa, xê dịch của môi trường theo thời gian, luôn tiềm ẩn nguy hiểm nên mất mát, hy sinh là điều khó tránh khỏi”. Ngay trong năm 2011, khi Thảo may mắn thoát nạn thì hai đồng đội của Thảo đã để lại một phần thân thể nơi thực địa. Một đồng chí bị mìn nổ cụt chân, một đồng chí bị giảm thị lực mắt 80%. Thảo còn nhớ mãi, chính anh là người trực tiếp cõng đồng đội đi cấp cứu. Vừa chạy, Thảo vừa khóc gọi tên đồng đội nói chuyện để bạn không bị lịm đi do mất máu.

Trước đó, năm 2001, Trung sĩ Trần Ngọc Dũng (Tiểu đoàn 17, Sư đoàn 316) đã hy sinh khi đang dò gỡ mìn ở mốc 13 thuộc xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên. Dũng hy sinh khi vừa làm xong thủ tục kết nạp Đảng... Không chỉ có chiến sĩ hy sinh mà cán bộ đơn vị cũng có người để lại một phần thân thể trên dải đất biên cương này của Tổ quốc. Lịch sử Tiểu đoàn 17, Sư đoàn 316 còn ghi lại, Thiếu tá Nguyễn Văn Hà, Bí thư Đảng ủy, Phó tiểu đoàn trưởng về Chính trị Tiểu đoàn 17, khi đi thị sát bộ đội rà phá bom, mìn, do lở đất bất ngờ, một quả mìn đột ngột nổ, cướp đi của anh một chân và làm giảm thị lực mắt. Anh Hà đã từng cầm súng tham gia bảo vệ biên giới, ngờ đâu thời bình anh lại trở về quê hương với tấm thẻ thương binh loại 2. Ở Sư đoàn 316, còn một số cán bộ, chiến sĩ nữa đã trở thành thương binh, liệt sĩ khi thực hiện nhiệm vụ rà phá vật cản; có những chiến sĩ tuổi mới đôi mươi...

Nghe Thảo kể chuyện, tôi chợt nghĩ tới một câu ai đó đã từng nói: “Vinh quang nào mà không có nước mắt, hạnh phúc nào mà không có đắng cay?”.

3. Bước vào nhiệm vụ rà phá vật cản như bước vào trận chiến thực sự, chỉ “sai một ly” cũng có thể đánh đổi bằng cả tính mạng. Vì thế, để hạn chế đến mức thấp nhất về thương vong, khi huấn luyện bộ đội, những cán bộ chỉ huy như Thiếu tá Nguyễn Văn Thảo, Đại úy Nguyễn Thanh Tú thường xuyên phải chú trọng làm tốt “3 thật”: Huấn luyện thật sát thực tế; thực hành thật chắc chắn; kiểm tra thật kỹ lưỡng. Để đạt được “3 thật”, chỉ có một cách duy nhất là cán bộ, chiến sĩ phải “đội nắng thắng mưa” huấn luyện công phu, tỉ mỉ, bền bỉ, nhẫn nại trên bãi tập, tích cực truyền thụ kinh nghiệm của người đi trước với người đi sau, tăng cường kèm cặp giữa chiến sĩ cũ với chiến sĩ mới và bảo đảm thống nhất, hiệp đồng chặt chẽ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Lặng thầm với công việc trả lại bình yên và màu xanh cho đất, những người lính công binh các đơn vị thuộc Quân khu 2 đã và đang làm hồi sinh sự sống trên những dải đất biên cương Tây Bắc. Mồ hôi, nước mắt và xương máu của các anh đã góp phần để nhân dân dựng xây cuộc sống no ấm, bám đất, bám rừng, bảo vệ vững chắc biên cương Tổ quốc.

Bài và ảnh: VĂN TUẤN - DÂNG TRIỀU