Đề án... chưa đi vào đời
Phóng viên (PV): Là đơn vị gắn bó mật thiết với công nhân, ngành công đoàn đã làm gì để đáp ứng một vấn đề đang bức thiết, đó là nhà ở?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Những năm qua, tổng liên đoàn đã nỗ lực thực hiện nhiều chính sách, kiến nghị, đóng góp vào xây dựng chính sách nhằm bảo vệ quyền lợi của công nhân. Cụ thể từ năm 2006, Chương trình “Mái ấm công đoàn” với những hoạt động hỗ trợ sửa chữa, xây mới nhà ở, đã và đang trở thành một hoạt động xã hội có sức lan tỏa sâu rộng, thể hiện tinh thần đoàn kết, “tương thân tương ái”, “lá lành đùm lá rách” được đông đảo đoàn viên, công nhân viên chức lao động (CNVCLĐ) ủng hộ. Chúng tôi cũng kiến nghị hỗ trợ chủ nhà trọ có điều kiện sửa chữa nhà ở cho công nhân, giảm giá điện, giá nước cho công nhân ở các khu trọ; khuyến khích doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư xây nhà ở, nhà lưu trú công nhân.
Với mục tiêu tiếp tục đẩy mạnh việc phát triển nhà ở xã hội, ngày 25-1-2017, Bộ Xây dựng đã tham mưu và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 03/CT-TTg; trong đó giao chính quyền địa phương là cấp quyết định sự thành công của chương trình phát triển nhà ở xã hội, đặc biệt là nhà ở cho công nhân. Đồng thời yêu cầu các bộ, ngành và chính quyền địa phương tập trung triển khai các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho việc phát triển nhà ở cho công nhân, huy động các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, doanh nghiệp có sử dụng nhiều lao động và người dân tham gia đầu tư phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp.
Thêm nữa, tổng liên đoàn đã đề xuất và được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 655/QĐ-TTg, ngày 12-5-2017, phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các khu công nghiệp, khu chế xuất”, mở ra những điều kiện mới để tổ chức công đoàn tạo sự gắn kết chặt chẽ hơn với người lao động; trực tiếp tham gia giải quyết các nhu cầu cấp thiết, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống công nhân. Theo đề án, tổ chức công đoàn sẽ xây dựng hơn 50.000 căn hộ, 50 nhà trẻ, 50 siêu thị, 50 điểm chăm sóc y tế, 50 trung tâm văn hóa, cơ sở vật chất về thể dục-thể thao, 50 phòng tư vấn pháp luật... Mục tiêu của đề án giai đoạn 2018-2020 là xây dựng 50 thiết chế tại 50 KCN, KCX trên cả nước và giai đoạn 2020-2030 phấn đấu tất cả KCN, KCX trên cả nước đều có các thiết chế công đoàn.
Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các KCN, KCX” là một đề án nhân văn. Đến nay, sau hơn hai năm triển khai, có 20 tỉnh, thành phố sẵn sàng giao quỹ đất. 3 địa phương đang thực hiện khá tốt là Hà Nam, Quảng Nam, Tiền Giang. Tuy nhiên, đề án cũng đang gặp rất nhiều khó khăn, trong quá trình vận hành còn nhiều vấn đề vướng mắc, chưa thật sự đi vào đời sống.
Thiếu trách nhiệm với công nhân
PV: Theo chúng tôi được biết, đề án thực hiện đầu tiên tại tỉnh Hà Nam, vậy tiến độ tại đây như thế nào, thưa ông?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Dự kiến tới đây sẽ tiến hành bàn giao 500 căn tại KCN Đồng Văn 2, cung cấp chỗ ở ổn định cho khoảng 2.000 công nhân ngoại tỉnh với giá thuê từ 90.000 đồng/người/tháng, nếu công nhân, người lao động có nhu cầu mua sẽ có giá từ 150 đến 350 triệu đồng căn cứ vào diện tích, vị trí tầng cao của căn hộ. Đây là “quả ngọt” có được của các cấp, các ngành, đoàn viên, công nhân lao động sau nhiều ngày kỳ vọng. Bên cạnh khu thiết chế công đoàn này còn được quy hoạch, xây dựng các công trình phụ trợ như trường học, trạm y tế, khu thể thao, khu vui chơi giải trí.
PV: Ở một số nước trên thế giới, trong các KCN của họ thiết chế văn hóa, nhà ở công nhân được triển khai khá tốt. Theo ông tại sao họ làm được như vậy, còn ở nước ta mới chỉ một số ít doanh nghiệp thực hiện được việc đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Chúng tôi đi thực tế ở nhiều nơi, thấy không ít công nhân có đời sống rất khổ. Nhiều người sống ở những nhà trọ tồi tàn, tài sản chẳng có gì, đồ đạc, quần áo có khi đựng vào bao tải, đút vào gầm giường. Có những cặp vợ chồng làm công nhân đến 15 năm mà vẫn chưa có nhà ở, điều kiện cho con học hành cũng thiếu thốn. Trong khi đó, những người công nhân này đang làm giàu cho địa phương vì phần lớn tiền lương của họ là chi tiêu ở địa phương, chi trả các dịch vụ. Có những chủ nhà trọ sở hữu tới 260 phòng cho khoảng 1.000 người thuê. Đây là điều khiến chúng tôi trăn trở.
Ở nhiều nước phát triển, khi đầu tư xây dựng các KCN là họ đã nghĩ ngay đến việc đầu tư quỹ đất, xây dựng chỗ ở cho công nhân. Vì thế đời sống công nhân của họ rất cao, môi trường sinh hoạt được bảo đảm. Còn ở nước ta có quy định phải xây dựng nhà ở công nhân phía ngoài hàng rào khu sản xuất của doanh nghiệp. Song cơ chế ràng buộc lỏng lẻo; chủ đầu tư, doanh nghiệp đến hưởng chính sách ưu đãi đầu tư, sử dụng lao động giá rẻ, chỉ chủ yếu lấp đầy KCN mà thiếu trách nhiệm xã hội, trách nhiệm với công nhân. Cùng với đó vẫn còn kẽ hở ở địa phương trong quy hoạch, thiếu những thiết kế ngay từ đầu. Đó là một nghịch lý đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống công nhân.
PV: Nhưng ngay cả các địa phương là nơi có KCN đóng trên địa bàn cũng chưa quan tâm nhiều?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Đây là một thực trạng. Các địa phương chưa đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm, hằng năm theo quy định của pháp luật. Trong quy hoạch đô thị, KCN chưa xác định rõ quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội, chưa thực hiện nghiêm quy định dành 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại để phát triển nhà ở xã hội cũng như nhà cho công nhân; chưa quan tâm hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào các dự án từ nguồn ngân sách địa phương.
Hầu hết các địa phương chưa sử dụng nguồn tiền thu được từ 20% quỹ đất trong các dự án khu đô thị, dự án nhà ở thương mại có quy mô sử dụng đất dưới 10ha để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn theo quy định. Đó là chưa kể đến thủ tục hành chính trong đầu tư xây dựng tuy đã được cải thiện, rút ngắn nhưng vẫn còn phức tạp, thời gian chuẩn bị đầu tư, bồi thường giải phóng mặt bằng, giao đất, thời gian thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án vẫn còn kéo dài...
Phải gắn vào quy hoạch khu công nghiệp
PV: Thưa ông, cần phải ràng buộc về trách nhiệm ra sao để chủ đầu tư hoặc doanh nghiệp cân đối giữa đầu tư và nâng cao đời sống công nhân, tránh việc chủ đầu tư lấy quỹ đất làm nhà ở cho công nhân dùng vào xây dựng nhà xưởng?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Chủ đầu tư phải cam kết phối hợp với địa phương đầu tư xây dựng nhà ở công nhân, các cơ quan chức năng địa phương cần giám sát chặt chẽ việc thực hiện các cam kết đó. Chúng ta đã bỏ bẵng một thời gian dài rồi. Giờ là lúc nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp và xã hội đối với công nhân, giúp công nhân có nơi ăn chốn ở đàng hoàng hơn. Tóm lại, giờ là lúc cần làm nhiều lên, tránh nói suông.
PV: Vậy cơ chế nào đủ sức hấp dẫn, thu hút các doanh nghiệp mạnh tay đầu tư xây dựng nhà ở, nhà lưu trú cho công nhân?
Ông Vũ Mạnh Tiêm: Nhất thiết phải sử dụng nguồn tiền thu được từ quỹ đất 20% trong các dự án khu đô thị mới, dự án nhà ở thương mại có quy mô dưới 10ha do các chủ đầu tư nộp và hỗ trợ từ ngân sách địa phương để đầu tư phát triển nhà ở xã hội cho công nhân các KCN, người nghèo, người thu nhập thấp tại các đô thị trên địa bàn theo quy định.
Các tỉnh, thành phố cần bố trí quỹ đất sạch có vị trí gần các KCN tập trung, hỗ trợ vốn vay với thời hạn cho vay từ 10 năm trở lên để thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia; tiếp tục đơn giản hóa các thủ tục cấp phép xây dựng. Khi doanh nghiệp xây dựng nhà ở giá rẻ cho công nhân ở xa trung tâm thì Nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở giáo dục, đào tạo cho con em họ.
    |
 |
|
Dự án nhà ở Becamex tại Bình Dương đã đáp ứng được nguyện vọng của nhiều công nhân. Ảnh: VĂN HỌC |
Các cơ quan chức năng, từ Trung ương tới địa phương tập trung xây dựng, rà soát điều chỉnh, bổ sung chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương theo quy định của Luật Nhà ở. Đưa các chỉ tiêu phát triển nhà ở, đặc biệt là chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân vào kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm và hằng năm của các địa phương. Tập trung rà soát, bổ sung quy hoạch đô thị, khu công nghiệp, bảo đảm dành đủ quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội. Khi quy hoạch các khu đô thị mới, KCN mới, nhất thiết phải kèm theo quy hoạch nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, nhà ở sinh viên.
Ngoài ra, người lao động cũng phải chung tay cùng doanh nghiệp, bởi họ có điều kiện vay vốn lãi suất thấp để góp vào việc xây nhà ở. Chung quy lại, cần sự chung tay của toàn xã hội, bởi dù ngành công đoàn xây dựng xong các thiết chế thì cũng chỉ đáp ứng được hơn 20% nhu cầu thôi.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
DIÊN KHÁNH (thực hiện)