Phóng viên (PV): Thưa ông, việc tiếp dân trong công tác giải quyết KNTC ở nước ta hiện nay đã được quan tâm, giải quyết thấu tình, đạt lý, kịp thời chưa?
Ông Lê Hồng Lĩnh: Công tác tiếp công dân luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm bằng việc ban hành nhiều văn bản pháp luật tạo hành lang pháp lý cho hoạt động tiếp công dân gồm các văn bản pháp luật về tiếp công dân, KNTC. Mới đây, ngày 10-1-2019, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Chỉ thị số 27-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18-2-2019 về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp công dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân.
Những năm vừa qua, Chính phủ và chính quyền địa phương đã có nhiều nỗ lực trong công tác giải quyết KNTC. Đặc biệt Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Tổ công tác do Phó thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình làm Tổ trưởng, Tổng Thanh tra Chính phủ là Tổ phó để tập trung chỉ đạo giải quyết dứt điểm các vụ việc đông người, phức tạp, nổi cộm, gây bức xúc trong dư luận; đề xuất các giải pháp cụ thể để tập trung kiểm tra, rà soát, giải quyết các vụ việc KNTC đông người, phức tạp.
Tuy nhiên, tình hình KNTC vẫn còn diễn biến phức tạp, còn tồn đọng nhiều vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài chưa được giải quyết hoặc đã giải quyết nhưng chưa dứt điểm. Một số chính quyền địa phương còn thiếu quan tâm, thiếu quyết liệt đối với công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC thể hiện ở việc lãnh đạo nhiều địa phương còn ngại, né tránh việc tiếp công dân định kỳ theo quy định của pháp luật (theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì tỷ lệ tiếp dân định kỳ của chủ tịch UBND cấp tỉnh đạt bình quân 48% so với quy định, việc ủy quyền cho cấp phó thực hiện tiếp công dân khá phổ biến ở các cấp, đặc biệt là cấp tỉnh), tiếp công dân còn nặng về hình thức, chưa thực sự hiệu quả. Việc giải quyết KNTC ở địa phương còn hạn chế, đặc biệt là cấp cơ sở dẫn đến tình trạng công dân khiếu kiện vượt cấp, kéo dài, bức xúc ngày càng có dấu hiệu gia tăng và phức tạp. Tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương hàng năm có rất nhiều đoàn đông người, phức tạp đang đeo bám khiếu kiện với thái độ bức xúc, có những vụ việc của công dân kéo dài mấy chục năm chưa được giải quyết dứt điểm.
PV: Bức xúc của người dân thì nhiều nhưng không phải KNTC đều đúng tất cả. Người tiếp nhận và đối thoại với người dân cần phải ứng xử thế nào trong những trường hợp này?
Ông Lê Hồng Lĩnh: Khiếu nại và tố cáo là quyền của công dân, đã được quy định trong Hiến pháp và được thể chế hóa trong các văn bản luật và dưới luật. Đồng thời, pháp luật cũng quy định trách nhiệm tiếp công dân của các cơ quan quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, không phải tất cả những KNTC của người dân đều đúng, cũng còn nhiều KNTC không đúng sự việc, không có căn cứ. Có nhiều nguyên nhân của tình trạng này, do cơ quan Nhà nước chưa thực hiện tốt việc công khai, minh bạch trong hoạt động theo quy định, chưa thực sự cầu thị, lắng nghe ý kiến tham gia của người dân khi lấy ý kiến, nhất là đối với những việc liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân; do cán bộ thực thi công vụ thiếu trách nhiệm, thờ ơ, vô cảm trong giải quyết công việc của người dân; hoặc có trường hợp do người dân chưa hiểu hết, hoặc hiểu sai các quy định của pháp luật. Ngoài ra, có trường hợp do bị các đối tượng xấu kích động, xúi giục công dân lợi dụng quyền KNTC để gây mất an ninh, trật tự. Trong trường hợp này, người tiếp công dân cần bình tĩnh, chân thành lắng nghe người dân, để họ được nói hết những bức xúc trong lòng, đồng thời, khéo léo hướng người dân việc cung cấp những thông tin liên quan đến vụ việc, đưa ra những chứng cứ quan trọng. Trong quá trình đó từng bước giải thích, hướng dẫn họ về các quy định của pháp luật liên quan đến vụ việc để họ biết, hiểu và thực hiện.
Bên cạnh đó, cán bộ tiếp công dân cũng phải chịu rất nhiều áp lực, đặc biệt là tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương, nơi khiếu kiện của hàng nghìn lượt công dân ở khắp các địa phương trong cả nước. Có những công dân đến để “trút” những bức xúc, oan ức của mình do sự thiếu trách nhiệm, thờ ơ, vô cảm của một số cán bộ, công chức trong việc giải quyết những yêu cầu chính đáng của người dân; có những công dân bị các phần tử xấu lợi dụng quyền KNTC để xúi giục, kích động gây rối (đỉnh điểm là vụ việc một công dân đã dùng dao chém làm thương một cán bộ của Ban Tiếp công dân Trung ương diễn ra trong năm 2016). Chính vì vậy, cán bộ tiếp công dân cũng cần phải trang bị những kỹ năng để kịp thời xử lý khi có những tình huống bất thường xảy ra, tránh làm tăng xung đột, làm căng thẳng thêm tình hình.
PV: Giải quyết KNTC và PCTN, lãng phí vẫn được coi là công việc nhạy cảm, nhiều phức tạp và còn không ít khó khăn, bất cập. Cụ thể là gì, thưa ông?
Ông Lê Hồng Lĩnh: Trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ có nhiều chủ trương, giải pháp và tăng cường lãnh đạo, thường xuyên chỉ đạo sát sao công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC; các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều cố gắng; cùng với sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài đã được tập trung chỉ đạo, giải quyết, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Kết quả công tác giải quyết KNTC đã góp phần quan trọng trong công tác PCTN, lãng phí, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, tạo sự ổn định chính trị-xã hội và thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh đó công tác này vẫn còn những hạn chế, khó khăn.
Thực tế, việc tiếp dân định kỳ tại một số nơi còn chưa bảo đảm đúng quy định của Luật Tiếp công dân; chưa bố trí được phòng tiếp công dân riêng, chưa có nội quy phòng tiếp dân, chưa bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác tiếp công dân, tiếp nhận, xử lý đơn. Thứ hai, việc giải quyết KNTC thuộc thẩm quyền tại một số địa phương còn chậm, còn tình trạng giải quyết kéo dài quá thời hạn quy định, giải quyết chưa đúng trình tự, thủ tục, chính sách pháp luật và chưa phù hợp với thực tiễn. Vẫn còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, thiếu quyết tâm trong việc tiếp công dân, đối thoại với dân, xem xét, giải quyết KNTC, nhất là các vụ việc có tính chất phức tạp. Thứ ba, trình độ năng lực một số cán bộ trực tiếp tham gia tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết KNTC còn hạn chế, chưa nắm bắt và áp dụng đúng quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC tuy đã được quan tâm nhưng hiệu quả chưa cao.
Và mặc dù tình hình tham nhũng đã có chiều hướng thuyên giảm nhưng vẫn còn biểu hiện diễn biến phức tạp làm nổi lên một số khó khăn, bất cập trong công tác PCTN hiện nay, như: Việc ban hành một số văn bản, quy định chưa được đúng thời gian đã đề ra; chậm được sửa đổi, bổ sung một số quy định đã bộc lộ bất cập, ví dụ: Quy định về trách nhiệm giải trình của cán bộ, công chức, viên chức; quy định về bảo vệ người tố cáo hành vi tham nhũng; đề án về kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn...
Công tác phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng còn hạn chế, chưa tương xứng tình hình thực tế. Hiệu quả phát hiện tham nhũng qua thanh tra, kiểm tra, kiểm toán chưa cao. Việc xử lý các vụ án tham nhũng thường bị kéo dài, tội phạm tham nhũng được cho hưởng án treo chiếm tỷ lệ cao, tài sản bị tham nhũng, gây thiệt hại do tham nhũng được thu hồi và bồi thường còn rất hạn chế… Cùng với đó, việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng vẫn còn gặp nhiều khó khăn, số người đứng đầu bị xử lý còn ít so với số vụ việc tham nhũng được phát hiện, xử lý; còn có sự nhầm lẫn giữa xử lý người đứng đầu khi có sai phạm và xử lý trách nhiệm khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách; cán bộ lãnh đạo, quản lý “chủ động từ chức vì lý do trách nhiệm” theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 3, khóa X chưa đi vào cuộc sống.
Bên cạnh đó, nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng về công tác PCTN của một số bộ, ngành, địa phương và cán bộ cũng như nhân dân còn hạn chế cũng là khó khăn cho việc thực hiện hiệu quả công tác này.
PV: Tập trung giải quyết KNTC là một kênh để kịp thời phát hiện, làm giảm tình trạng tham nhũng. Các cơ quan chức năng đã có những hành động cụ thể gì để thực hiện hiệu quả công tác này trong thời gian tới, thưa ông?
Ông Lê Hồng Lĩnh: Trong đấu tranh PCTN, giải quyết KNTC là một kênh quan trọng giúp các cơ quan Nhà nước kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng. Do vậy, lãnh đạo Thanh tra Chính phủ cũng luôn quan tâm đến công tác này. Luật PCTN năm 2018 cũng quy định mục riêng về phản ánh, tố cáo, báo cáo về hành vi tham nhũng.
Để triển khai thi hành luật, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 101/QĐ-TTg ngày 21-1-2019 về kế hoạch triển khai thi hành Luật PCTN năm 2018, trong đó xác định các nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức triển khai thi hành luật, bảo đảm tính kịp thời, đồng bộ, thống nhất và hiệu lực, hiệu quả. Các bộ, ngành, địa phương và cơ quan liên quan phải có lộ trình cụ thể để bảo đảm từ ngày 1-7-2019 luật được thực hiện thống nhất, đầy đủ, đồng bộ trên phạm vi cả nước.
Chính phủ cũng đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khẩn trương rà soát các văn bản quy phạm pháp luật về ngành, lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan, đơn vị mình; sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ, ban hành mới hoặc đề nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để bảo đảm phù hợp với Luật PCTN năm 2018.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
DIÊN KHÁNH (thực hiện)