Phóng viên (PV): Nhắc đến Bộ đội Cụ Hồ, đồng bào cả nước, bạn bè quốc tế không chỉ trân trọng, cảm phục, quý mến về tinh thần chiến đấu, đức hy sinh vì Tổ quốc, vì nhân dân, mà còn ngưỡng mộ về nét văn hóa có một không hai. Vậy nét văn hóa quý báu ấy xuất phát từ đâu và nó có điều gì khác biệt, thưa đồng chí?
Đại tá, PGS, TS Văn Đức Thanh: Bộ đội Cụ Hồ không phải là một danh hiệu vinh dự trong danh mục chính thống của Nhà nước, song lại trở thành một giá trị văn hóa quý báu, được dưỡng dục, phát triển, trao truyền xuyên suốt 77 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của QĐND Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng và sẽ còn tiếp tục chứng tỏ sức sống mãnh liệt trong đời sống văn hóa dân tộc. Giá trị văn hóa quý báu ấy cũng phân định rõ bản chất của QĐND Việt Nam với quân đội các nước tư bản. Quân đội ta sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân, mang bản chất của giai cấp công nhân, có tính nhân dân và dân tộc sâu sắc.
Chính điều đó là cơ sở hình thành phẩm chất riêng có của người chiến sĩ cách mạng, hình thành giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ. Hiếm có một dân tộc nào mà hình tượng người quân nhân lại được toàn dân coi là một trong những hình mẫu nhân cách văn hóa như ở Việt Nam. Tất cả những gì tốt đẹp nhất của QĐND Việt Nam được khẳng định một cách cô đọng trong lời dạy của Bác Hồ: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”(1).
PV: Thưa đồng chí, trong giai đoạn hiện nay, giá trị văn hóa của Bộ đội Cụ Hồ được thể hiện chủ yếu trên các lĩnh vực và nét đặc trưng nào?
Đại tá, PGS, TS Văn Đức Thanh: Giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ, do sức sống của nó, được thể hiện trong toàn bộ phẩm chất văn hóa của Quân đội ta, cả trong tư cách văn hóa tập thể quân nhân cũng như từng cán bộ, chiến sĩ. Một trong những biểu hiện tiêu biểu và cao quý nhất của giá trị ấy là tận trung với nước, tận hiếu với dân, sẵn sàng hy sinh, chiến đấu vì dân, vì nước, đồng thời tỏ rõ là lực lượng xung kích, tiên phong trên các mặt trận, chỗ dựa vững chắc cho dân tộc.
Trong giai đoạn hiện nay, từ thực tiễn thực hiện các chức năng cơ bản của quân đội, văn hóa Bộ đội Cụ Hồ ngày càng được khẳng định, thể hiện ở nhiều tấm gương dũng cảm trong chiến đấu, hy sinh, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới, biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc; nhiều tập thể, cá nhân không quản ngại khó khăn, gian khổ, gắn bó phần lớn tuổi thanh xuân của mình ở địa bàn vùng sâu, vùng xa đặc biệt khó khăn, vùng căn cứ địa cách mạng, tích cực giúp đỡ nhân dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, phòng tránh, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh... Đặc biệt, những đóng góp quan trọng của quân đội trong phòng, chống đại dịch Covid-19 vừa qua được lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các địa phương và nhân dân cả nước ghi nhận, đánh giá cao.
Giá trị văn hóa, bản lĩnh Bộ đội Cụ Hồ còn được bạn bè quốc tế trân quý, ngưỡng mộ thông qua những đóng góp quan trọng trong tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Các chiến sĩ mũ nồi xanh Việt Nam không những hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao mà còn tích cực giúp đỡ người dân bản địa, tổ chức hiệu quả các chương trình thiện nguyện nơi xứ người, qua đó giới thiệu đến bạn bè quốc tế về đất nước, con người, văn hóa, lịch sử truyền thống hào hùng của dân tộc Việt Nam, của QĐND Việt Nam, làm lan tỏa phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ.
PV: Nhìn thẳng vào sự thật những năm qua, trong quân đội xảy ra không ít vụ việc tiêu cực, một số ít cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất, làm suy giảm phần nào giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ. Đồng chí có đánh giá về việc này như thế nào?
Đại tá, PGS, TS Văn Đức Thanh: Trong lịch sử Quân đội ta đã có những cán bộ mắc sai lầm, khuyết điểm, bị xử lý kỷ luật, nhưng điều đó tuyệt đối không làm cho giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ bị mai một, suy thoái, biến chất, mà ngược lại, việc xử lý thích đáng những hiện tượng đó càng mài luyện giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ thêm sáng trong, kiên định, phát triển và phát huy mạnh mẽ. Vấn đề cần khẳng định rõ ở đây, đó là những sai lầm, khuyết điểm ấy thuộc về một số cá nhân cụ thể, vụ việc cụ thể, nên không thể đánh đồng, quy kết LLVT đã bị suy thoái, biến chất. Và việc Đảng ta thi hành kỷ luật những cán bộ thuộc LLVT vi phạm quy định pháp luật là việc cần làm, phải làm để giữ gìn sự trong sạch của đội ngũ, làm cho Đảng ta, Quân đội ta vững mạnh hơn. Cắt da cắt thịt thì không ai mong muốn, nhưng những chỗ ung thối thì phải kiên quyết lọc bỏ, đồng thời bồi bổ cơ thể mạnh lên, giàu sức "miễn dịch" trước những nguy hại cả từ bên trong và bên ngoài. Những động thái xử lý nói trên không chỉ nhằm giữ vững kỷ cương phép nước, mà còn mang tính cảnh tỉnh, răn đe; không chỉ minh chứng cho quyết tâm của Đảng ta trong cuộc đấu tranh phòng, chống tiêu cực, tham nhũng, mà còn góp phần vạch trần luận điệu xuyên tạc, chia rẽ nội bộ của các thế lực thù địch.
PV: Để phòng, chống sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống từng xảy ra đối với một số ít cán bộ quân đội, theo đồng chí, chúng ta cần những giải pháp căn cơ như thế nào?
Đại tá, PGS, TS Văn Đức Thanh: Môi trường quân đội dù có mang tính đặc thù đến mấy thì cũng là một xã hội thu nhỏ với vô vàn các mối quan hệ tổng hòa, đan xen lẫn nhau. Vì vậy không tránh khỏi đâu đó xuất hiện những suy nghĩ lệch lạc, việc làm sai trái, ảnh hưởng đến hình ảnh, giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự đối mặt với không ít thách thức từ tác động của mặt trái kinh tế thị trường hiện nay với sự trỗi dậy của hiện tượng tham nhũng, lãng phí, thực dụng, sống gấp, phi đạo đức, phản văn hóa... Trong khi đó, các thế lực thù địch cũng thay đổi phương thức, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” quân đội... hòng làm phai nhạt mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, niềm tin vào Đảng, chế độ trong mỗi cán bộ, chiến sĩ.
Để giải quyết bài toán này, tôi cho rằng, trước tiên cần kiên quyết loại bỏ những cán bộ thoái hóa biến chất, chuyên quyền, độc đoán cá nhân, nhất là lôi kéo “lợi ích nhóm”. Cần phát huy vai trò đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ trì các cấp trong rèn luyện, phấn đấu theo tiêu chí phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ. Cán bộ chủ trì các cấp thực hiện nghiêm quy định về trách nhiệm nêu gương trên các mặt công tác... Cùng với đó, từng cán bộ, chiến sĩ phải tích cực đấu tranh với các biểu hiện sai trái, xuyên tạc giá trị văn hóa, phẩm chất tốt đẹp Bộ đội Cụ Hồ; bác bỏ những luận điệu tuyên truyền, kích động, gây phân tâm về nhận thức, tư tưởng bộ đội.
Đặc biệt, đội ngũ cán bộ chính trị các cấp cần coi trọng công tác giáo dục chính trị, giáo dục truyền thống, định hướng tư tưởng, làm cho bộ đội hiểu rõ sự nguy hiểm của chiến lược “diễn biến hòa bình”, âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội của các thế lực thù địch; ngăn ngừa sản phẩm văn hóa xấu độc thẩm thấu vào đơn vị.
PV: Để giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ, đồng chí thấy cần có những định hướng nào đối với từng cán bộ, chiến sĩ?
Đại tá, PGS, TS Văn Đức Thanh: Trước tiên, mỗi cán bộ, chiến sĩ quân đội phải có động cơ phấn đấu thật trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng, rèn luyện cho bản thân lối sống trong sạch, lành mạnh, nhất là có ý thức tự bồi dưỡng để giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ một mặt ngày càng ăn sâu vào nhân cách văn hóa của chính mình, mặt khác ngày càng tỏa sáng trong lòng nhân dân và bạn bè quốc tế, lấy cái đẹp dẹp cái xấu, không khoan nhượng với mọi biểu hiện phản văn hóa.
Đặc biệt, truyền thống “ngụ binh ư nông” của văn hóa quân sự Việt Nam cần được vận dụng mới vào công tác huấn luyện lực lượng dự bị động viên hiện nay. Từng cán bộ, chiến sĩ khi xuất ngũ, nghỉ hưu trở về địa phương, trở thành quân nhân dự bị vẫn phải liên tục bồi đắp, trau dồi phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, có trách nhiệm lan tỏa giá trị Bộ đội Cụ Hồ trong đời sống xã hội. Đội ngũ này khá đông đảo và phải là cánh tay nối dài của văn hóa Bộ đội Cụ Hồ trong quần chúng nhân dân.
Để đạt được những yêu cầu nêu trên, cần sự vào cuộc quyết liệt của lãnh đạo, chỉ huy các cấp và mọi cán bộ, chiến sĩ, qua đó nhân lên giá trị văn hóa cao đẹp Bộ đội Cụ Hồ thời kỳ mới, để giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ còn mãi với thời gian.
PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!
NGUYỄN HỒNG SÁNG (thực hiện)
(1) Hồ Chí Minh-Toàn tập, Tập 11, Nxb CTQG, H. 2001, tr. 350.