Từ Việt Nam đến Chủ tịch Hồ Chí Minh

Alain Ruscio sinh năm 1947, sống ở Paris từ khi còn nhỏ. Là người đam mê lịch sử, Alain Ruscio dành khá nhiều thời gian nghiên cứu về các nước thuộc địa của Pháp, nhất là trong giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh Đông Dương (1945-1954). Đó là một trong những lý do giải thích vì sao ông chọn chủ đề “Những người Cộng sản và chiến tranh Đông Dương: 1944-1954” làm đề tài luận án tiến sĩ lịch sử và bảo vệ thành công tại Trường Đại học Paris I năm 1984.

Thực tế, mối quan tâm về các nước thuộc địa Đông Dương của Alain Ruscio bắt nguồn từ rất sớm, vào những năm 60 của thế kỷ 20, khi cuộc đấu tranh phản đối đế quốc Mỹ xâm lược Việt Nam dấy lên mạnh mẽ ở Pháp. Theo chân các bạn, lần đầu tiên chàng thanh niên 17 tuổi Alain Ruscio xuống đường biểu tình ủng hộ cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Những tiếng hô: “Việt Nam, Hồ Chí Minh!”, “Việt Nam, Hồ Chí Minh!” trên đường phố Paris những năm tháng ấy vẫn còn in đậm trong ký ức nhà sử học Ruscio.

Sau khi đất nước hòa bình, thống nhất, Ruscio có cơ hội đến Việt Nam lần đầu tiên vào năm 1978 với tư cách là phóng viên thường trú của nhật báo L'Humanité (Nhân đạo) và ở lại cho đến năm 1980. Khoảng thời gian gần 3 năm đó đã giúp ông cảm nhận được những khó khăn mà người dân Việt Nam phải trải qua sau khi nước nhà độc lập. Từ đó ông càng thêm yêu mến Việt Nam.

Sau này, khi trở thành nhà nghiên cứu lịch sử, Ruscio dành sự quan tâm tìm hiểu về đất nước, lịch sử Việt Nam để hiểu rõ hơn về những thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, trước những cường quốc hàng đầu thế giới. Là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, đồng thời là phóng viên của Báo L'Humanité đã cho phép Ruscio có thể tiếp cận kho tư liệu quý trong các thư viện ở Pháp. Điều mà Ruscio không ngờ là có rất nhiều tài liệu đề cập tới các nhà yêu nước của Việt Nam trong thời kỳ thuộc địa, trong đó có người thanh niên mang tên Nguyễn Tất Thành, sau này là Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh. Alain Ruscio phát hiện ra rằng, Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh luôn được các dân tộc thuộc địa quan tâm, theo dõi.  

Hơn 30 năm nghiên cứu lịch sử Việt Nam, càng đi sâu tìm hiểu, nhà sử học Alain Ruscio càng thấy những điều hấp dẫn và cảm phục trước những thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong các cuộc kháng chiến, đặc biệt là Cách mạng Tháng Tám thành công năm 1945.

Quá trình dày công nghiên cứu về Việt Nam cũng giúp nhà sử học Pháp hiểu rõ hơn về Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ của nhân dân Việt Nam. Ngoài những cuốn sách như: “Điện Biên Phủ, kết thúc một ảo tưởng” (Dien Bien Phu, la fin d'une illusion) xuất bản năm 1986; “Võ Nguyên Giáp, một cuộc đời” (Vo Nguyen Giap, Une vie) xuất bản năm 2011 nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp... Alain Ruscio còn có nhiều công trình nghiên cứu, tác phẩm viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó có các tác phẩm đã được xuất bản như: “Hồ Chí Minh”, “Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh”, “Hồ Chí Minh-Tác phẩm và đấu tranh”. Trong lời giới thiệu cuốn “Hồ Chí Minh-Tác phẩm và đấu tranh” do Nhà xuất bản Le Temps des Cerises phát hành vào cuối tháng 8-2019, Alain Ruscio đặc biệt tâm đắc với câu châm ngôn “Có một trăm cách để tồn tại, chỉ có một cách để sống trọn vẹn: Vì hạnh phúc của đồng bào” mà người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã lựa chọn làm lẽ sống.

Các tác phẩm viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh của Alain Ruscio tái hiện hình ảnh một Nguyễn Tất Thành dũng cảm ra đi tìm đường cứu nước với hai bàn tay trắng và trái tim đầy nhiệt huyết của tuổi 20. Nguyễn Tất Thành đã tới các “trung tâm của chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa tư bản để tìm hiểu bản chất của những kẻ xâm lược”. Bằng nhãn quan chính trị thiên tài, tư duy nhạy bén, Người đã đến với Chủ nghĩa Marx-Lenin, con đường duy nhất có thể giải phóng các dân tộc bị áp bức khỏi ách thống trị và bóc lột tàn bạo của chủ nghĩa thực dân. Cũng từ Hội nghị Versailles năm 1919, cái tên Nguyễn Tất Thành-Nguyễn Ái Quốc được cả thế giới biết đến với bản "Yêu sách của nhân dân An Nam".

Thông qua các tài liệu thu thập từ báo cáo của cảnh sát Pháp được lưu trữ trong thư viện ở Pháp, tác giả Alain Ruscio khẳng định, cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trải qua những biến cố, thăng trầm gấp cả trăm lần so với một người bình thường. Phần lớn thời gian ở nước ngoài, Người sống trong thiếu thốn vật chất và đối mặt với không ít tình huống nguy hiểm. Người đã dừng chân tại Moscow (Liên bang Nga) trước khi đến Trung Quốc, nơi ra đời Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội-tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngày 2-9-1945, tại quảng trường Ba Ðình lịch sử, người Anh hùng Nguyễn Ái Quốc-Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn Ðộc lập" khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

leftcenterrightdel
 Nhà sử học Alain Ruscio. Ảnh: lanouvellerepublique.fr

Trong các cuộc trò chuyện với phóng viên nhân dịp ông sang thăm Việt Nam, Alain Ruscio luôn bày tỏ sự kính trọng và lòng ngưỡng mộ đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh “giống như của những đứa con dành cho người cha kính yêu”. “Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà tư tưởng lớn nhưng chưa từng có ý định lý luận hóa những tư tưởng của mình. Người rất thực tế, không ngần ngại bàn đến tất cả khía cạnh của cuộc sống. Từ những khái niệm rất cụ thể, Người phát triển thành một tư tưởng lớn về mối quan hệ giữa đảng cầm quyền với quần chúng nhân dân”, nhà sử học Ruscio khẳng định.

“Tầm nhìn thuộc địa” qua những trang sách

Kể từ lần đầu đến Việt Nam năm 1978, đến nay, Alain Ruscio đã có khoảng 20 lần trở lại. Duyên nợ với Việt Nam không chỉ qua những trang sách, ông còn được bổ nhiệm là Giám đốc Trung tâm Thông tin và Tư liệu về Việt Nam đương đại ở Montreuil, Pháp. Được thành lập từ năm 1985, trung tâm này có chức năng thu thập, phân loại và cung cấp cho công chúng một khối lượng lớn tài liệu từ mọi nguồn, bằng các thứ tiếng Việt, Pháp, Anh, Nga, Italy... góp phần không nhỏ trong việc quảng bá các giá trị văn hóa và lịch sử Việt Nam ở Pháp nói riêng, thế giới nói chung. Hiện nay, trung tâm có hàng nghìn đầu sách báo, tư liệu, tạp chí nói về lịch sử, đất nước, con người, văn hóa, kinh tế, chính trị cùng những chính sách đối nội, đối ngoại của Việt Nam, trong đó có những tài liệu quý viết từ những năm 50 của thế kỷ trước. Ngoài ra, trung tâm còn có các số báo Nhân Dân phát hành từ năm 1967 cùng một số tờ báo khác của Việt Nam như: Quân đội nhân dân, Lao động...

Trong những năm gần đây, Alain Ruscio đã đa dạng hóa công việc và định hướng nghiên cứu của mình theo hướng so sánh lịch sử, nghiên cứu về lịch sử hiện đại của các nước thuộc địa cũ của Pháp như Marocco, Algeria... Đặc biệt, ông hướng công tác nghiên cứu về một đề tài mà ông gọi là “Tầm nhìn thuộc địa”. Bên cạnh những cuốn sách viết về chiến tranh Đông Dương trước đây như: “Cuộc chiến tranh thứ nhất ở Đông Dương” xuất bản năm 1987, “Thuộc địa có tốt không?", "Nước Pháp của Sarkozy trước lịch sử thuộc địa, bản sắc dân tộc và vấn đề nhập cư” xuất bản năm 2011, Alain Ruscio còn làm chủ biên cuốn “Bách khoa toàn thư về sự đô hộ của Pháp”. Năm 2019, Alain Ruscio xuất bản cuốn “Những người cộng sản và Algeria”. Tác phẩm đặc biệt cho thấy những khó chịu và hiểu lầm đặc trưng cho mối quan hệ của Đảng Cộng sản Pháp với chính quyền Algeria. “Tôi đã viết khá nhiều sách, không chỉ về lịch sử Việt Nam mà còn về thời thuộc địa của một số nước ở châu Phi. Đến nay, tôi đã viết trên 15 cuốn sách về chủ nghĩa thực dân Pháp ở Đông Dương và ở Việt Nam, trong đó có 2 cuốn về Điện Biên Phủ”, Alain Ruscio cho hay.

Nói về đồng nghiệp của mình, nhà sử học André Loez nhận xét: Các công trình nghiên cứu của Alain Ruscio thật đáng ngưỡng mộ. Mặc dù được ghi chép nhiều, nhưng chất văn của ông vẫn rất riêng, không thể lẫn vào đâu được.

 Với những nghiên cứu của mình, nhà sử học Alain Ruscio hy vọng công chúng sẽ hiểu rõ hơn về lịch sử các cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ của nhân dân Việt Nam cũng như về vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam-Chủ tịch Hồ Chí Minh.

MINH CHÂU