Bà Maryse Condé sinh ngày 11-2-1937 trong một gia đình có 8 anh chị em tại Pointe-à-Pitre, thủ phủ kinh tế và hải cảng của đảo Guadeloupe, thuộc Pháp. Maryse Condé có năng khiếu viết văn từ nhỏ. Ngay từ năm 11 tuổi, cô bé Maryse Condé tập tành viết tiểu thuyết. Thế nhưng, chỉ đến khi bước vào tuổi trung niên, Maryse Condé mới bắt đầu cho xuất bản sách. Cho đến nay, Maryse Condé đã xuất bản khoảng 30 tiểu thuyết về chế độ nô lệ và châu Phi, cũng như các vở kịch và tiểu luận. Tác phẩm nổi tiếng nhất của bà là “Ségou” xuất bản năm 1984. Câu chuyện kể về những biến cố xảy ra với một gia đình quý tộc ở vương quốc Ségu, Tây Phi (nay là một phần lãnh thổ của đất nước Mali) trong suốt chiều dài gần 200 năm kể từ khi người da trắng bắt đầu đặt chân đến vùng đất này. Năm 2017, cuốn tiểu thuyết lịch sử này được đưa vào tủ sách kinh điển hiện đại (Modern Classic) của Nhà xuất bản Penguin danh tiếng. Trước đó, bà Maryse Condé từng nhận Huy chương Đồng trong Giải văn học Anais Ségalas năm 1988 thuộc Viện Hàn lâm Pháp dành cho các nhà văn nữ tài năng với cuốn tiểu thuyết “Cây đời” (La vie scélérate-1987).

leftcenterrightdel
Nữ nhà văn Maryse Condé. Ảnh: franceguyane.fr

Maryse Condé thường là cái tên được đề cập đến mỗi khi mùa giải Nobel hằng năm bắt đầu. Tuy nhiên, bà chưa có duyên với giải thưởng danh giá này cho đến khi làn sóng #MeToo “tấn công” vào Viện Hàn lâm Thụy Điển vào đầu năm nay.

Theo tờ ParisMatch, làn sóng #MeToo nổi lên sau khi Jean-Claude Arnault, nhiếp ảnh gia, phu quân của Katarina Frostenson, một thành viên Viện Hàn lâm Thụy Điển đồng thời là nhà điều hành của một câu lạc bộ văn hóa đầy ảnh hưởng ở Stockholm, đã bị nhiều phụ nữ lên tiếng tố cáo vì một loạt hành vi xâm hại tình dục từ năm 1996 đến 2017. Thêm nữa, cuộc điều tra nội bộ còn cho thấy những xung đột về lợi ích giữa ông Arnault và Viện Hàn lâm Thụy Điển sau nhiều năm tài trợ cho câu lạc bộ của ông. Cuối cùng, ông Arnault đã phải hầu tòa về tội danh cưỡng bức một người phụ nữ hồi năm 2011.

Sau bê bối quấy rối của ông Arnault, Viện Hàn lâm Thụy Điển tìm cách xoay xở với scandal này và tiến hành các cải cách. Một số trong 18 thành viên, được bổ nhiệm suốt đời, đã từ chối tham gia công việc của viện. Bị “tê liệt” và chế nhạo trên toàn thế giới, bê bối này đã buộc Viện Hàn lâm Thụy Điển phải tuyên bố trì hoãn trao Giải Nobel Văn học năm 2018, “sự cố” đầu tiên trong 70 năm qua.

Trong bối cảnh đầy lộn xộn và không có Giải Nobel Văn học để ngóng chờ trong năm nay, hơn 100 nhân vật văn hóa Thụy Điển quyết định lập ra “Học viện mới” cùng với Giải thưởng “Nobel Văn học mới” trong thời gian chờ đợi giải cũ tái xuất. “Thụy Điển là một trong những đất nước dân chủ, minh bạch và bình đẳng giới nhất thế giới. Đất nước này cần có một giải văn học lớn”, Alexandra Pascalidou-nhà văn hóa Thụy Điển, người đề xướng giải thưởng này, tuyên bố.

Việc lập ra Giải “Nobel Văn học mới” đã được công bố vào mùa xuân ngay sau khi Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố hoãn Giải Nobel Văn học năm 2018. “Giải Nobel Văn học mới diễn ra chỉ trong năm nay trước khi học viện mới được giải thể vào tháng 12 tới”, ông Alexandra Pascalidou cho biết thêm.

Không giống như Giải Nobel được lựa chọn bởi 18 thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển, “Nobel Văn học mới” là kết quả của một quá trình bình chọn lâu dài. Danh sách các tác giả có tác phẩm xuất sắc được chính 47 thủ thư Thụy Điển lựa chọn, sau đó được bỏ phiếu công khai để chọn ra ba tác giả có những tác phẩm xuất sắc nhất. Các nhà tổ chức cho biết, trong giai đoạn đầu, họ nhận được đề cử gần 33.000 tác phẩm của hàng trăm tác giả. Sau nhiều tháng bình chọn, danh sách cuối cùng xuất hiện ba cái tên đặc biệt. Đó là nhà văn Neil Gaiman, người Anh; nhà văn Kim Thúy, người Canada gốc Việt; và nhà văn Maryse Condé. Cuối cùng cái tên Maryse Condé đã được xướng danh. “Trong các tác phẩm với ngôn ngữ chính xác, Maryse Condé đã mô tả sự tàn phá của chủ nghĩa thực dân và sự hỗn loạn của chủ nghĩa thời kỳ hậu thuộc địa”, ban tổ chức nhấn mạnh trong lễ công bố Giải “Nobel Văn học mới” tại Thư viện Công cộng Stockholm ngày 12-10 vừa qua.

Chia sẻ cảm xúc khi nhận giải, bà Maryse Condé nói: “Tôi rất hạnh phúc và tự hào khi được nhận giải thưởng này. Nhưng, hãy cho phép tôi chia sẻ giải thưởng với gia đình, bạn bè và đặc biệt là với tất cả người dân Guadeloupe”.

Giải “Nobel Văn học mới” có trị giá 1 triệu curon (khoảng 97.000 euro), chỉ bằng 1/10 giải Nobel Văn học trước đây. Toàn bộ số tiền thưởng có được là nhờ sự ủng hộ và quyên góp của cộng đồng. Giải thưởng sẽ được trao vào ngày 9-12 tới, chỉ một ngày trước khi bữa tiệc Nobel được tổ chức tại Stockholm City Hall để vinh danh những người chiến thắng trong năm với sự hiện diện của người đoạt giải.

KIM NGỌC