Tổng thống mê sách

Cuộc đời là những trang sách quý

Hiếm có vị tổng thống nào như Tổng thống F. Mitterrand đi đến đâu cũng trở thành địa điểm để người dân nhớ đến. Nào là khách sạn Au Vieux Morvan, ở thành phố Château-Chinon, tỉnh Nièvre (Pháp), nơi ông từng nghỉ lại mỗi khi đến khu vực bầu cử Nièvre. Rồi vách đá Solutré, nơi ông F. Mitterrand cùng người thân và bạn bè thường tới vào dịp lễ Pentecôte. Tên tuổi của ông vẫn gắn liền với nhiều thành tựu kiến trúc, bao gồm Kim tự tháp Louvre, Nhà hát Opera Bastille và Thư viện Quốc gia Pháp. Thế nhưng, di sản tiêu biểu nhất của Tổng thống Đệ ngũ cộng hòa F. Mitterrand chính là thư viện mang tên ông, một trong 5 địa điểm cấu thành Thư viện Quốc gia Pháp, nằm ở quận 13, thủ đô Paris. Bất cứ ai chiêm ngưỡng tòa tháp bằng kính tráng lệ này với hình dáng như những cuốn sách đang mở ở phía đông Paris đều thốt lên sự ngưỡng mộ. “Mỗi thư viện là một vũ khí trong cuộc chiến giành tự do”, Tổng thống F. Mitterrand từng nói như vậy.

F. Mitterrand sinh ngày 26-11-1916 trong một gia đình Công giáo và rất bảo thủ ở Jarmac, tỉnh Charente, vùng Nouvelle-Aquitaine nước Pháp. Ông là người của Đảng PS, một trong những đảng chính trị cánh tả của đất nước hình lục lăng. Ông từng tham gia lực lượng kháng chiến Pháp chống phát xít Đức, là người có trình độ văn hóa, chính trị và uy tín trong chính giới Pháp... Năm 1959, ông F. Mitterrand được bầu làm thị trưởng của Château-Chinon, sau đó trở thành thượng nghị sĩ của Nièvre. Ông được bầu làm Bí thư thứ nhất của Đảng PS năm 1971 tại Đại hội Epinay. Ông F. Mitterrand nhiều lần tham gia chạy đua vào Điện Élysée và phải đến lần thứ 3 mới thành công, trở thành tổng thống cánh tả đầu tiên của nền Đệ ngũ Cộng hòa Pháp vào năm 1981 cùng với khẩu hiệu “Thay đổi cuộc sống”.

Ngay từ khi còn nhỏ, F. Mitterrand đã mê đọc sách và ông giữ thói quen này kể cả khi trở thành nghị sĩ quốc hội và sau đó là tổng thống. Người ta vẫn bắt gặp ông đeo cặp kính dày cộp và đọc sách ở bất cứ đâu, lúc trên máy bay hay nằm dài trên ghế sofa trong căn hộ ở đường rue de Bièvre, Paris. Ngoài ra, ông vẫn giữ thói quen đi bộ tới các hiệu sách ở Paris. Nó giống như cuộc hành hương để tỏ lòng kính trọng đối với những người bán sách đã làm nên “một Paris thật Paris”. Theo tờ Nouvel Oservateur, ông F. Mitterrand vẫn thường lui tới nhiều hiệu sách cũ ở Paris để đọc sách. Lần nào cũng vậy, ông thường tự mình leo lên chiếc thang nhỏ, với tay rút xuống một cuốn sách cũ xếp ở trên cao, rồi thong thả ngồi đọc sách ở đó hàng giờ. 

Đọc sách đối với Tổng thống F. Mitterrand là thú vui, một đam mê thật sự. Những ngày cuối tuần, về nghỉ ở vùng quê, ông nằm dài trên ghế bành trong vườn đọc liền một lúc 4 đến 5 cuốn sách. Đọc xong cuốn nào, ông tự tay đánh dấu là “đã đọc” và xếp trở lại lên giá sách. Trong ngôi nhà ở Latche mà ông mua lại vào năm 1965, trên tầng áp mái chính là thư viện chứa đầy sách. “Văn học là sự nuôi dưỡng hằng ngày. Nó đưa ông đến gần hơn với những huyền thoại, với Chúa và các thiên thần, đồng thời sách kết nối ông với thế giới”, nhà văn Dominique Label từng viết về Tổng thống F. Mitterrand như thế. 

Nếu ngôi nhà ở Latche từng là nơi đón tiếp nhiều chính trị gia nước ngoài như Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger, Thủ tướng Đức Helmut Kohl hay nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev thì tại Điện Élysée luôn chào đón các nhà trí thức, nhà báo, tiểu thuyết gia, nhà thơ.... Các nhà văn khi có dịp tới Paris đều được Tổng thống F. Mitterrand mời đến Điện Élysée để đàm đạo về sách. Trong số hàng chục nhà văn thường lui tới đây, có Marguerite Duras, bạn thân của ông F. Mitterrand kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai. Chính các nhà văn đã tặng ông những cuốn sách quý. Thậm chí, trước khi xuất bản sách, các nhà xuất bản thường gửi Tổng thống F. Mitterrand bản thảo để tham khảo ý kiến. 

Không chỉ đam mê đọc những tác phẩm cổ điển, F. Mitterrand còn thích sưu tập sách hiếm. Có lần, ông chủ hiệu sách Paul Derieux tìm được cuốn “Solal” của tác giả Albert Cohen in lần đầu, khổ lớn, đúng ý của F. Mitterrand. Ông gọi điện cho thư ký tổng thống và được biết Tổng thống F. Mitterrand đang thực hiện chuyến viếng thăm chính thức cấp nhà nước tại Liên bang Nga. Vậy mà đúng cuối ngày hôm ấy, ông Paul Derieux đã nhận được điện thoại của đích thân tổng thống hỏi: “Tôi có thể ghé lại nhà lấy cuốn sách ngay sau khi máy bay hạ cánh được không?”.

Biết Tổng thống F. Mitterrand thích đọc và sưu tầm sách quý hiếm nên vào những dịp lễ, tết hay sinh nhật, bạn bè thường tặng ông sách thay vì những món quà sang trọng đắt tiền. Mỗi khi mua sách hay được tặng sách, vị tổng thống lại tự tay ghi vào tờ giấy nhỏ từng chi tiết cụ thể: Sách dày bao nhiêu trang, có đặc điểm gì, bản in lần thứ mấy, mua ở đâu vào dịp nào, giá cả bao nhiêu... 

Mơ ước về giải Nobel cho sự lãng mạn

Tổng thống F. Mitterrand thích đọc sách và cũng có nhiều sách viết về ông. Hàng chục cuốn sách về Tổng thống F. Mitterrand đã đồng hành với nhiều nhà văn, độc giả trong suốt nhiều năm liền. Như nhà văn Dominique Lebel từng nói về tình cảm của mình với Tổng thống F. Mitterrand: “Tình yêu là điều không cần giải thích hay để hiểu”.

F. Mitterrand từng xuất hiện trong cuốn sách “The old man and death” (tạm dịch: Ông già và cái chết) của Franz-Olivier Giesbert trong nhân vật ở ngã tư của “văn học và chính trị”, “thế kỷ 19 và thế kỷ 20”, “sự sống và cái chết” và “mê hoặc và bực bội”. Giesbert là người kể chuyện tinh quái và vô cùng uyên bác. Ông đã “vẽ” F. Mitterrand như một “lãng tử” chính trị, người luôn luôn nỗ lực hết mình cho công việc và đam mê. Tổng thống F. Mitterrand từng nói với tác giả Giesbert trước khi qua đời rằng: “Thị giác của tôi không còn như xưa. Nhưng tôi hy vọng mình có thể đọc sách đến cuối đời. Được chết với cuốn sách trong tay là một giấc mơ”.

Còn với ông Erik Orsenna, cố vấn trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống F. Mitterrand, nhà lãnh đạo Pháp là người luôn tận tâm với công việc nhưng cũng hết sức hóm hỉnh, thú vị. Trong cuốn tiểu thuyết “Grand amour”, cố vấn Orsenna kể rằng: “Có lần Tổng thống F. Mitterrand hy vọng một ngày nào đó Viện hàn lâm Stockholm sẽ bổ sung một huy chương vào bộ sưu tập giải Nobel. Đó là giải Nobel cho cuộc đời đầy đủ và bí ẩn nhất-“giải Nobel cho sự lãng mạn”. Về sau, tôi mới hiểu Tổng thống F. Mitterrand có rất nhiều dự định, tiếc là ông không thể thực hiện được sau khi rời Điện Élysée”, ông Orsenna viết.

Xuất hiện trong cuốn sách “The last Mitterrand” (tạm dịch: Mitterrand cuối cùng) của tác giả Benamou, Tổng thống F. Mitterrand có vẻ mệt mỏi vì bệnh tật. Để ra mắt cuốn sách này, nhà văn Benamou đã nói chuyện và đồng hành cùng Tổng thống F. Mitterrand trong 1.000 ngày cuối cùng của nhiệm kỳ hai. Cuốn sách sau này được chuyển thể thành phim có tựa đề “Le promeneur du Champ-de-Mars” (tạm dịch: Người dạo chơi ở Champ-de-Mars). Bộ phim giành được giải thưởng César cho diễn viên Michel Bouquet trong vai Tổng thống F. Mitterrand.

Tổng thống F. Mitterrand tranh thủ đọc sách báo khi rảnh rỗi. Ảnh: lactualité.fr

Nhà văn Benamou kể lại rằng, Tổng thống F. Mitterrand là người đề nghị gặp ông trước. Tổng thống cau mày, đôi mắt sắc lạnh, chờ đợi rồi thì thầm nói với nhà văn rằng: “Tôi là vị tổng thống cuối cùng trong số các vị tổng thống vĩ đại”. Theo ông Benamou, Tổng thống F. Mitterrand đã có lý. Trong hai nhiệm kỳ của ông, kéo dài từ năm 1981 đến năm 1995, thế giới đã chứng kiến sự đảo ngược đáng kể sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Đó là sự khởi đầu của toàn cầu hóa, bức tường Berlin sụp đổ và nước Đức thống nhất, Liên Xô tan rã, sự bùng nổ của chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi và kết thúc Chiến tranh lạnh. 

Vào ngày cuối cùng của nhiệm kỳ hai, ngày 17-5-1995, Tổng thống F. Mitterrand hẹn gặp nhà văn Jean d´Ormesson tại Điện Élysée. Khi đó, Tổng thống mang bệnh trọng, khuôn mặt ông nhợt nhạt nhưng bình thản. Hai người đã nói chuyện với nhau rất thân tình. Chưa đầy một năm sau khi rời khỏi chiếc ghế tổng thống, ông F. Mitterrand qua đời vì căn bệnh ung thư tiền liệt tuyến mà ông luôn cố giữ bí mật cho đến cuối đời. “Sinh và tử là hai cánh cửa của thời gian” như ông từng viết trong cuốn sách “L'abeille et l'architecte” năm 1975.

40 năm sau cuộc bầu cử lịch sử năm 1981, F. Mitterrand đã giữ kỷ lục là tổng thống Pháp giữ nắm nhiệm sở lâu nhất (14 năm). Ông cũng là tổng thống già nhất của nền Đệ ngũ Cộng hòa Pháp, rời nhiệm sở lúc 78 tuổi. 14 năm cầm quyền, vị tổng thống đam mê sách này đã không làm người dân thất vọng. Năm 2006, kết quả một cuộc thăm dò ý kiến do nhật báo Libération thực hiện cho thấy, cố Tổng thống F. Mitterrand (1916-1996), người lãnh đạo đất nước từ năm 1981 đến năm 1995, đã được bình chọn là vị tổng thống số 1 của nền Đệ ngũ Cộng hòa Pháp. Cố Tổng thống F. Mitterrand đã nhận được 35% phiếu ủng hộ nhờ sự quan tâm đến chính sách cho dân nhập cư, bảo vệ nền dân chủ và chống thất nghiệp. Điều đặc biệt hơn, sau khi qua đời, ông đã để lại cho nước Pháp những di sản quý báu, trong đó sách chiếm một vị trí đặc biệt.

MINH ANH