Càng ở xa Tổ quốc, lòng tự tôn dân tộc càng lớn

Mới rồi, chị Trương Minh Hương, một doanh nhân có tiếng ở Cộng hòa Liên bang Đức cùng một số doanh nhân, nghệ sĩ Việt kiều từ Đức về quê hương, tham dự một số hoạt động nghệ thuật tại TP Hồ Chí Minh. Chị Hương quê gốc ở Huế, thời trẻ có nhiều năm tình nguyện tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu chống Mỹ, cứu nước ở Trường Sơn. Chị định cư tại Đức hơn 35 năm nay. Sau khi trở thành một doanh nhân thành đạt hoạt động trong lĩnh vực dược, chị về quê hương tham gia các hoạt động đầu tư, phát triển kinh tế, bảo tồn văn hóa. Chị Hương kể, cộng đồng kiều bào ở Đức rất đông, lên đến gần 80.000 người, trong đó có nhiều người từng là bộ đội, thanh niên xung phong chiến đấu ở Trường Sơn, nhiều nghệ sĩ đã một thời lấy “tiếng hát át tiếng bom”. Họ thành lập Hội Cựu chiến binh Trường Sơn, tổ chức các hoạt động rất quy củ, bài bản. “Càng ở xa quê hương, sống ở xứ người càng lâu, lòng tự tôn dân tộc trong trái tim, khối óc của mỗi người càng lớn. Các hoạt động văn hóa nghệ thuật thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc chính là môi trường, chất liệu để bồi đắp tinh thần yêu nước, bảo tồn truyền thống cha ông trong cộng đồng kiều bào xa Tổ quốc”, chị Hương tâm sự.

Trước đây, khi công nghệ thông tin chưa phát triển, những kiều bào như chị Hương có ít cơ hội tiếp cận thông tin từ quê hương, đất nước. Nay, mọi thứ đã rất dễ dàng, chỉ một vài thao tác nhấp chuột, miết ngón tay trên màn hình cảm ứng của các phương tiện thông minh là đủ. Nhờ đó, cộng đồng kiều bào ở các nước phát triển có điều kiện thuận lợi để thực hiện vai trò là những “sứ giả văn hóa” là nguồn lực to lớn của đất nước về khoa học công nghệ trong môi trường công nghiệp 4.0. Các hoạt động kinh tế-văn hóa-xã hội trong nước được thông tin rộng rãi, liên kết chặt chẽ với các nguồn lực từ kiều bào và cộng đồng quốc tế, thúc đẩy nhanh tiến trình hội nhập. Trong môi trường mở ấy, thời cơ, vận hội và thách thức, rủi ro luôn đan xen. Lĩnh vực văn hóa nghệ thuật là ngọn cờ tiên phong. Các hoạt động, sản phẩm văn hóa nghệ thuật của giới nghệ sĩ là những thông điệp của vị thế, khát vọng, bản sắc của dân tộc gửi đến bạn bè khắp năm châu bốn biển. Sứ mệnh của người nghệ sĩ chân chính đối với đất nước ngày càng cao. Một mặt, chúng ta đưa nền văn hóa đậm đà bản sắc Việt hội nhập quốc tế. Mặt khác, thông qua giới nghệ sĩ, chúng ta tiếp thu tinh hoa văn hóa nghệ thuật thế giới phù hợp với thuần phong mỹ tục và nhu cầu hưởng thụ của nhân dân. Sự giao thoa, kết hợp trong dòng chảy ấy đã góp phần thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng, toàn diện của đời sống văn hóa tinh thần và nền văn hóa nghệ thuật nước nhà.

leftcenterrightdel
Phim “Cô Ba Sài Gòn” thành công nhờ khai thác giá trị văn hóa truyền thống và thông điệp bảo tồn bản sắc dân tộc. Ảnh do đoàn làm phim cung cấp

GS, TS, chuyên gia văn hóa Trần Ngọc Thêm (TP Hồ Chí Minh) kể với chúng tôi: Những năm qua, ông có điều kiện đi nhiều nước tiên tiến trên thế giới. Đến đâu ông cũng được sống trong tình cảm yêu quý thân thương của bà con Việt kiều. Ở những đất nước cách xa Việt Nam nửa vòng Trái Đất, trong các gia đình Việt kiều đã phát triển đến thế hệ thứ 4, thứ 5 nhưng lớp trẻ vẫn nói được tiếng Việt, trong mỗi gia đình đều có ảnh Bác Hồ, bàn thờ tổ tiên, bữa cơm gia đình vẫn đậm hương vị tương, cà, mắm, muối… Các ngày lễ lớn của dân tộc, bà con đều treo cờ Tổ quốc. Đặc biệt, những hoạt động của các văn nghệ sĩ Việt kiều có ý nghĩa rất quan trọng. Những tác phẩm văn học nghệ thuật xuất bản bằng 2-3 thứ tiếng không chỉ đáp ứng nhu cầu đời sống văn hóa tinh thần của kiều bào mà còn là người “truyền lửa” tinh thần, giá trị Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Bao trùm lên tất cả các hoạt động, sản phẩm văn hóa nghệ thuật của các văn nghệ sĩ trong kiều bào chính là lòng tự tôn dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước…

Tính dân tộc trong dòng chảy thời đại

Những năm gần đây, trong dòng chảy giao thoa văn hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, nhiều nghệ sĩ Việt Nam bằng tài năng, nhiệt huyết đã góp phần làm rạng danh đất nước. Thông qua hoạt động nghệ thuật của các văn nghệ sĩ, hai tiếng Việt Nam được công chúng nghệ thuật toàn cầu nhắc đến với tất cả sự ngưỡng mộ. Thành công rực rỡ của hai anh em nghệ sĩ xiếc

Quốc Cơ-Quốc Nghiệp (TP Hồ Chí Minh) tại sân chơi Britain’s Got Talent tại Anh vừa qua là một dẫn chứng. Ngay trước đêm chung kết, khi phát hiện Ban tổ chức đã nhầm lẫn khi sử dụng phông nền bằng những hình ảnh không phải của văn hóa Việt Nam, hai nghệ sĩ trẻ đã kịp thời đề nghị Ban tổ chức Britain’s Got Talent khắc phục ngay. Tài năng cộng với nhãn quan nhanh nhạy, thể hiện lòng tự tôn dân tộc của hai nghệ sĩ là anh em ruột khiến khán giả mãn nhãn, thán phục.

Nghệ sĩ piano Lưu Đức Anh, người vừa được Thủ tướng Pháp thông qua Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam gửi thư cảm ơn cũng là một ví dụ sinh động. Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam, tối 3-11-2018, Thủ tướng Pháp Édouard Philippe đã tới Văn Miếu-Quốc Tử Giám tham quan trường đại học đầu tiên của Việt Nam và dự buổi hòa nhạc tại đây. Bản Scherzo số 2 của Chopin do nghệ sĩ piano Lưu Đức Anh biểu diễn đã được Thủ tướng Pháp đặc biệt đánh giá cao. Thư của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam chuyển lời của Thủ tướng Pháp gửi Lưu Đức Anh đã viết: “Màn biểu diễn thần kỳ, sâu sắc và đầy cảm hứng của ông với tác phẩm Scherzo của Chopin đã kết hợp hài hòa cùng vẻ đẹp kiến trúc của nơi này, cho phép cảm nhận hơn nữa sự tuyệt vời của tác phẩm này”.

Những nghệ sĩ tài năng vươn tới đỉnh cao của nghệ thuật hàn lâm và âm nhạc dân tộc của Việt Nam từ xưa đến nay không hiếm. Chúng ta đã có những niềm tự hào lớn lao như: NSND Đặng Thái Sơn, GS, TS Trần Văn Khê…, và nay, môi trường nghệ thuật thời hội nhập và công nghiệp 4.0 tiếp tục sản sinh những nhân tố tài năng. Theo nhạc sĩ Trọng Bằng, những nhân tố ấy mới đích thực là ngôi sao. Còn thứ mà một bộ phận truyền thông tự tung hô “sao” nọ “sao” kia trong showbiz Việt hiện nay chỉ là cách nói lấy được, nói tầm phào, thậm chí không ít nhân tố chỉ là “sao ba lăng nhăng”.

Trong môi trường hội nhập, văn hóa nghệ thuật phát triển theo quy luật giao thoa, tiếp biến. Một trong những lĩnh vực chuyển biến mạnh mẽ nhất trong những năm qua chính là điện ảnh. Nhiều đạo diễn, nhà sản xuất trong nước tiếp cận được công nghệ làm phim hiện đại của thế giới. Nhiều đạo diễn Việt kiều khẳng định tài năng ở các nền điện ảnh tiên tiến khắp toàn cầu đã trở về quê hương phối hợp với các đạo diễn, nhà sản xuất trong nước thực hiện những bộ phim có chất lượng nghệ thuật vượt trội. Điểm chung của những tác phẩm điện ảnh chất lượng cao của chúng ta được góp mặt tại các liên hoan phim quốc tế có uy tín là đều xoay quanh đề tài về văn hóa truyền thống, thể hiện tinh thần tự tôn dân tộc. Những bộ phim đạt doanh thu lớn, được đánh giá cao về giá trị nội dung và chất lượng nghệ thuật thời gian qua như: “Dòng máu anh hùng” (đạo diễn Việt kiều Charlie Nguyễn), “Thiên mệnh anh hùng” (đạo diễn Việt kiều Victor Vũ), “Cô Ba Sài Gòn” (đạo diễn Trần Bửu Lộc và Kay Nguyễn)… đều là những tác phẩm đề cao văn hóa truyền thống và lòng tự tôn dân tộc và đều được thực hiện từ sự phối hợp giữa các nhà làm phim trong nước và các đạo diễn Việt kiều.

Môi trường hội nhập mở ra cánh cửa rộng cho giới văn nghệ sĩ nhưng đồng thời cũng là cơ hội để các thế lực thù địch lợi dụng kích động, xuyên tạc, chống phá thành quả cách mạng, phá hoại khối đoàn kết của Đảng và nhân dân ta. Không ít nghệ sĩ tài năng, nổi tiếng của đất nước nhận được những lời mời gọi hấp dẫn từ bên ngoài biên giới, nhưng tiền bạc, vật chất và cuộc sống xa hoa không thể chiến thắng tinh thần tự tôn dân tộc trong trái tim của họ. NSND Thế Anh tâm sự với chúng tôi rằng, những năm đầu đất nước mở cửa, ông nhận được lời mời sang nước ngoài định cư và hoạt động nghệ thuật. “Họ nói với tôi, diễn viên tài năng như Thế Anh thì chỉ cần mấy năm đóng phim là giàu nứt đố đổ vách. Tôi trả lời thẳng là tôi quen ăn rau muống, tương cà, không phải là mẫu người uống rượu Tây, nhảy đầm, nên không đi đâu ngoài đất nước mình cả. Tôi luôn hiểu, có được chút danh tiếng, thành công trong nghệ thuật là nhờ môi trường giáo dục của chế độ này, là từ những năm tháng chiến đấu cùng đồng đội trên chiến trường chứ không phải từ trên trời rơi xuống. Càng thành công thì càng phải có trách nhiệm phục vụ nhân dân chứ không thể đi theo những thứ xa hoa đâu đó, không thể để người ta lợi dụng mình vì ý đồ của họ. Là nghệ sĩ, trên đầu ai cũng có một ngôi sao. Bổn phận cao cả nhất của nghệ sĩ chân chính là lấy nghệ thuật phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân để ngôi sao ấy luôn sáng mãi”, NSND Thế Anh chia sẻ.

Tất nhiên, không phải ai cũng có được bản lĩnh như vậy. Chuyện của một diễn viên khá nổi tiếng ở phía Nam mấy năm trước là một bài học. Khi đang ở độ chín của tài năng, anh này lấy lý do sang Mỹ thăm người thân để đóng phim. Sự xuất hiện của một diễn viên đang nổi tiếng ở Việt Nam trong một bộ phim có chủ đích xuyên tạc sự thật lịch sử, bóp méo, bôi đen cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước của Đảng và quân, dân ta là hành vi không thể chấp nhận. Anh này bị công chúng yêu nước tẩy chay. Cái kết của một diễn viên tài năng nhưng thiếu tinh thần tự tôn dân tộc là bài học cho các nghệ sĩ trẻ.

Văn hóa nghệ thuật là lĩnh vực nhạy cảm. Khi lòng tự tôn dân tộc được đề cao, người nghệ sĩ chân chính sẽ cảm nhận sâu sắc giá trị của danh tiếng và hạnh phúc khi được sống trong lòng công chúng. Ngược lại, nếu thiếu bản lĩnh, bị lợi dụng tài năng và danh tiếng để thực hiện những việc làm đi ngược lại lợi ích dân tộc, đất nước, anh sẽ “chết” ngay trong trái tim công chúng yêu nước. Tiền bạc hết rồi có thể làm ra, nhưng danh tiếng, danh dự đã mất thì rất, rất khó để tìm lại.

THANH KIM TÙNG