“Vừa ra khỏi rừng thông, ấn tượng của tôi thật sâu sắc khi đứng trước một vùng cao nguyên mênh mông, hoang vắng và trơ trụi, gợi nhớ lại cảnh biển động vì một đợt sóng khổng lồ màu xanh dâng lên. Núi Langbiang sừng sững ở chân trời phía tây bắc cao nguyên, làm tăng thêm vẻ đẹp của cảnh quan và tạo nên một hậu cảnh tuyệt mỹ”.
    |
 |
|
Cảnh lãng mạn bên hồ Đan Kia-Suối Vàng. |
Nơi A.Yersin đặt chân lên cao nguyên Langbiang, vào đầu thế kỷ XX, người ta đắp hai con đập ngăn dòng chảy sông Đa Dung tạo thành hai hồ nước gồm Đan Kia ở phía trên và hồ Ankroet phía dưới. Bên bờ hồ, người Pháp lập một trại thực nghiệm nhằm “thuần hóa” các giống rau, hoa, vật nuôi có xuất xứ châu Âu sau đó cho nhân rộng ra tại Đà Lạt.
Dấu xưa chẳng thấy nhưng vẻ đẹp của vùng đất diễn ra giây phút hạnh ngộ cách đây 126 năm dường như bất biến. Vẫn màu xanh bất tận của cao nguyên mênh mang, bạt ngàn trầm tích, huyền bí, sâu thẳm, vời vợi. Trong trời chiều Đan Kia, từng bầy chim yến cằm trắng ríu rít bay về phía núi. Đêm đêm, những bầy sói lửa với đôi mắt đỏ như hòn than vẫn lang thang khắp nơi rình rập bầy mang lớn. Vẳng trong không trung tiếng kêu khắc khoải, buồn thương của loài chim mi vào mùa gọi bạn. Trong những buôn làng, bên bếp lửa bập bùng, rượu cần vẫn chảy tràn chếnh choáng, mềm môi. Những vũ điệu với ánh mắt rạo rực, đôi chân quấn quyện vẫn say sưa trong tiếng cồng chiêng rộn rã. Xa xa, đồi cỏ hồng êm êm, nằm nghiêng nghiêng, chờ những đôi tình nhân tìm về hẹn với bình minh. Núi Langbiang hai ngọn cao vút, khoác lên mình thiên tình sử giữa chàng Lang và nàng Biang, biểu tượng cho khát vọng tự do và tình yêu chung thủy của người Cơ Ho. Dưới chân núi, hồ Đan Kia như tấm gương khổng lồ khiến không gian thêm cao rộng, lung linh, kỳ ảo.
Đan Kia-Suối Vàng nép mình trong lòng Khu dự trữ sinh quyển thế giới Langbiang, nơi cất giữ muôn vàn báu vật đại ngàn. Tại đây các nhà động vật học trong và ngoài nước đã thống kê có 386 loài. Trong đó có 65 loài quý hiếm, được chia thành 4 lớp động vật: Thú 33 loài, chim 202 loài, bò sát 62 loài, lưỡng thê 29 loài; có 6 loài chim đặc hữu cực đẹp là mi langbiang, trèo cây mỏ vàng, khướu mỏ dẹt đầu đen, khướu má xám, sẻ thông họng vàng, khướu lưng đỏ; có hệ động vật với 187 loài, tiêu biểu là bò tót, voọc ngũ sắc nằm trong Sách Đỏ của Việt Nam và thế giới…
Từ hàng ngàn năm trước, các dòng tộc Bonding, K’ra Danh, Đa-gút, Păng Ting, Ra-ô-ông của người Cơ Ho đã tụ cư thành các buôn Đan Kia, Đan K’nách, K’Longơr, Triêng ơt, Bon Đâng, Bon Rơ-hàng, Đăng Jarit, Cill Múp. Họ yêu biết bao cái chốn này, nơi một màu xanh ngắt rừng già chảy tràn trên những đỉnh núi mờ sương. Nơi mỗi ngọn núi, dòng sông đều gắn liền với những huyền thoại. Nơi tâm hồn Cơ Ho hồn hậu được gửi gắm, chắp cánh bay xa trong khúc hát yal-yau lay động lòng người.
Trong hoài niệm của người Cơ Ho; trong các đề tài nghiên cứu của Viện Viễn Đông Bác Cổ hơn 100 năm trước; trong khảo sát của Viện Hàn lâm khoa học Pháp do Henry Mastro dẫn đầu từ năm 1936 đến 1954; trong tìm hiểu của nhiều nhà nghiên cứu, nhà khoa học khắp thế giới, Đan Kia-Suối Vàng là vùng của những giá trị văn hóa đặc sắc được phát triển và trao truyền từ ngàn đời. Trên tuyến đường do người Pháp mở năm xưa và nay là chặng cuối của đường Trường Sơn Đông huyền thoại, vẫn còn đó những địa danh đã đi vào lịch sử: Nhà máy thủy điện đầu tiên của Việt Nam được khởi công từ năm 1941 giờ vẫn hoạt động đẹp như một lâu đài cổ tích. Rừng Lán Tranh, núi Cổng Trời, dòng sông Krông Nô… từng ghi dấu chân của người anh hùng ngành bưu điện Ha K’riêng cùng những trận đánh oanh liệt của quân và dân ta trong chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.
Đan Kia-Suối Vàng là báu vật mà bà mẹ tạo hóa đã ban tặng cho vùng đất, con người cao nguyên Langbiang, là bản romance tuyệt tác, ánh chớp chói lòa lưu dấu khoảnh khắc lịch sử của Đà Lạt. Tuy nhiên, vẻ đẹp ấy giờ cũng thật mong manh trong cơn lốc đô thị hóa, nạn phá rừng, khai thác khoáng sản bừa bãi và phát triển nông nghiệp thiếu kiểm soát. Sự mất mát, hư hao không còn là điều xa vời mà đang xảy ra trước mắt. Đó là hồi chuông báo động để những người có trách nhiệm cùng chủ nhân của vùng đất này chung tay gìn giữ cho thiên đường Đan Kia-Suối Vàng còn mãi.
Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG