Phóng viên (PV): Hệ thống thư viện của nước ta đã đáp ứng tốt nhu cầu đọc sách của nhân dân chưa, thưa ông?

Ths Nguyễn Hữu Giới: Theo số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đến cuối năm 2018, cả nước đã có 20.768 thư viện, tủ sách, phòng đọc (trong đó có 1 thư viện quốc gia, 63 thư viện tỉnh/thành phố; 663 thư viện cấp huyện; 3.257 thư viện cấp xã và 16.727 phòng đọc sách, tủ sách làng, thôn, bản), với gần 40 triệu bản sách. Ngoài ra, cả nước có gần 400 thư viện trường đại học và cao đẳng, khoảng 24.700 thư viện trường phổ thông... Hệ thống thư viện đã có những đóng góp rất quan trọng trong việc cung cấp tri thức, phục vụ học tập, nghiên cứu, giải trí... cho nhân dân. Song, theo tôi, vẫn có nơi, thư viện chưa đáp ứng tốt nhu cầu của người dân. Nguyên nhân là sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, các khu vực trong cả nước; sự đầu tư chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ; có địa phương chưa quan tâm đầu tư cho thư viện; trình độ cán bộ thư viện có nơi chưa đáp ứng yêu cầu. Bên cạnh đó, văn hóa đọc hiện nay đang bị cạnh tranh bởi văn hóa nghe-nhìn và mạng internet, trong khi ngành thư viện chưa kịp chuyển mình vì thiếu phương tiện và công cụ.

leftcenterrightdel
Phòng đọc tổng hợp của Thư viện Quân đội. Ảnh: thuvienquandoi.vn

PV: Cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay đã và đang tác động đến thư viện truyền thống như thế nào, thưa ông?

Ths Nguyễn Hữu Giới: Cách mạng công nghiệp 4.0 đã, đang và sẽ tạo cho ngành thư viện một số cơ hội mới, đó là vị thế và vai trò của thư viện sẽ gia tăng với sự ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ thông tin và truyền thông. Thư viện có thể thực hiện việc truyền thông, cung cấp dịch vụ và sự truy cập tài liệu cho bạn đọc mọi nơi, mọi lúc không bị giới hạn về không gian và thời gian; có thể phát triển số lượng bạn đọc trực tuyến và tham gia vào việc cung cấp các khóa e-learning không bị giới hạn về địa điểm sinh sống, học tập; có thể hỗ trợ cho bạn đọc, bao gồm cả người khuyết tật học tập suốt đời từ xa… Đặc biệt, các thư viện ở Việt Nam có cơ hội tiếp cận và sử dụng các công nghệ hiện đại để thay đổi phương thức hoạt động của mình phục vụ cho người sử dụng hiệu quả.

Bên cạnh đó, ngành thư viện phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu và gia tăng khoảng cách so với cộng đồng thư viện thế giới; nếu không xây dựng được nguồn lực thông tin phong phú, đặc biệt là xây dựng bộ sưu tập số với một hệ thống các cơ sở dữ liệu cùng với các siêu dữ liệu có khả năng đáp ứng nhu cầu của người sử dụng, thư viện sẽ mất vị thế của mình với vai trò là nơi cung cấp thông tin và tri thức. Bên cạnh đó, Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ đặt ra thêm các thách thức về an toàn thông tin, về bảo mật, nhất là khi dữ liệu sẽ có ở khắp mọi nơi và đòi hỏi nhân viên thư viện phải có thêm nhiều phẩm chất, trình độ, kỹ năng mới ngoài các nghiệp vụ thư viện thông thường.

PV: Vậy, công tác thư viện ở Việt Nam phải làm gì để giải quyết những khó khăn, thách thức đó?

Ths Nguyễn Hữu Giới: Theo tôi, chúng ta cần phải lưu ý những vấn đề sau: Đổi mới và nâng cao nhận thức, tư duy quản lý; phương thức điều hành hoạt động thư viện. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từ người quản lý, đến người làm chuyên môn đều phải học tập không ngừng để nâng cao các kỹ năng, tham gia điều khiển và vận hành thư viện. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng thư viện điện tử - thư viện số trong thư viện có chất lượng cao, cường độ lớn để phục vụ bạn đọc. Đẩy mạnh liên kết vùng miền, liên kết chia sẻ nguồn lực thông tin trong thư viện. Phối hợp với các bộ, ngành Trung ương và chính quyền địa phương duy trì và củng cố văn hóa đọc.

Trong các giải pháp quan trọng nêu trên, theo tôi thì có hai nội dung là quan trọng nhất, đó là giải pháp công nghệ và con người (cán bộ thư viện); đó cũng chính là mấu chốt, là “chìa khóa”.

PV: Sau 5 lần tổ chức, Ngày Sách Việt Nam đã có ảnh hưởng thế nào đối với ngành thư viện nước ta, thưa ông ?

Ths Nguyễn Hữu Giới: Hoạt động này đã ngày càng định hình và lan tỏa, với các hoạt động phong phú như: Nói chuyện chuyên đề về tác giả, tác phẩm; vinh danh tác giả, tác phẩm về sách và những hoạt động sáng tạo trong nghiên cứu, biên tập, xuất bản sách. Bên cạnh đó còn có các hoạt động: Tuyên truyền giới thiệu sách, thi kể chuyện sách, trưng bày-triển lãm sách, thi vẽ tranh theo sách, thi viết cảm nhận về sách, cấp thẻ đọc sách miễn phí và đặc biệt còn có các hoạt động hữu ích: Quảng bá, bán sách có chiết khấu cao, giảm giá nhiều loại sách, thi hái hoa, vui chơi có thưởng, tặng sách, phương tiện cho các thư viện khó khăn ở vùng sâu, vùng xa, thư viện tư nhân, tủ sách cộng đồng... ngày càng thu hút được đông đảo người dân với nhiều tầng lớp bạn đọc, đặc biệt là giới trẻ hưởng ứng và tham gia một cách tự nguyện.

Với những kết quả đó, Ngày Sách Việt Nam đã góp phần không nhỏ trong việc duy trì văn hóa đọc và thúc đẩy hoạt động thư viện cũng như hoạt động xuất bản trước bối cảnh văn hóa nghe - nhìn đang lấn át mạnh mẽ. Tôi tin rằng, khi tình yêu sách được lan tỏa, văn hóa đọc được duy trì và phát triển mạnh mẽ hơn thì thư viện sẽ làm tốt vai trò là “kho tàng tri thức của nhân loại”.

PV: Xin cảm ơn ông!

HOÀNG NGỌC – VIỆT HẢI (thực hiện)