Trong không gian vần vũ, nhà tôi và nhà thờ nổi bật một màu trắng và hàng dương trông như tráng bạc. Đã nghe thấy mùi mưa và cỏ khô. Người đồng hành của tôi có vẻ hứng khởi. Anh cứ cười và huyên thuyên những điều vô nghĩa. Anh bảo sẽ rất tuyệt nếu chúng tôi đột nhiên gặp một lâu đài thời trung cổ có tháp pháo rong rêu cùng lũ cú đêm. Chúng tôi sẽ trú mưa ở đó và cuối cùng sẽ bị sét đánh chết…
Lằn sóng đầu tiên lướt qua thị trấn và cánh đồng lúa mạch. Gió giật mạnh, bụi bay mù mịt. Pyotr Sergeyitch cười lớn, đạp mạnh đinh thúc ngựa: “Rất hay! Thật tuyệt làm sao!”.
Vui lây với người bạn đồng hành, tôi cũng cười vang bởi ý nghĩ rằng chỉ ít phút nữa thôi là tôi sẽ ướt như chuột lột và có thể sẽ bị sét đánh.
Phi nhanh dưới mưa bão trong cơn gió ngược chiều không kịp cho ta thở đem lại cảm giác bay bổng như chim, khiến tim ta run lên vì phấn khích. Khi chúng tôi tới sân nhà thì cơn mưa đã đổ xuống, từng giọt mưa to rơi lộp độp lên đám cỏ và mái nhà. Chẳng có ai ở gần chuồng ngựa.
Pyotr Sergeyitch tự mình nới dây cương, dắt lũ ngựa vào chuồng. Tôi đứng ở bên đường đợi anh, ngắm nhìn làn nước mưa xiên xiên rơi xuống; mùi cỏ ngòn ngọt xông lên, đậm hơn ngoài đồng. Cơn mưa và mây đen kéo đến vào lúc gần chạng vạng tối.
Pyotr Sergeyitch đến bên tôi sau một tràng sấm rền vang như muốn xé toang bầu trời thành hai nửa: “Sấm chớp kinh quá! Em nghĩ sao?”.
Anh đứng bên tôi, bên ô cửa, hổn hển sau những sải phi nước đại vừa xong. Anh đang ngắm nhìn tôi.
Pyotr bảo: “Natalya Vladimirovna này. Anh có thể đánh đổi bất cứ thứ gì chỉ để được ở đây lâu hơn một chút mà ngắm nhìn em. Trông em hôm nay rất tuyệt!”.
Đôi mắt Pyotr long lanh sung sướng và đầy khẩn khoản cầu xin. Khuôn mặt anh ửng hồng. Những giọt nước mưa còn vương trên ria mép, râu Pyotr và dường như chúng cũng đang nhìn tôi ngập tràn yêu thương.
Pyotr nói tiếp: “Anh yêu em. Anh yêu em và hạnh phúc khi được nhìn thấy em. Anh biết em sẽ không trở thành vợ anh, nhưng anh không cần điều gì và không đòi hỏi điều gì cả. Chỉ cần em biết rằng anh yêu em. Đừng nói gì cả, đừng trả lời anh, đừng để ý tới điều đó. Chỉ cần em hiểu rằng với anh, em là người anh yêu dấu và hãy để anh được ngắm nhìn em”.
Lây cái cảm xúc vui sướng của Pyotr, tôi nhìn lên khuôn mặt đầy say mê của anh, nghe giọng nói của anh hòa trong tiếng mưa rơi và đứng đó như bị mê hoặc, không sao nhúc nhích được.
Tôi muốn nhìn mãi vào đôi mắt lấp lánh của anh mà nghe những điều anh nói.
Pyotr Sergeyitch bảo: “Khi em không nói gì thì đó đã là cả một điều tuyệt diệu. Em hãy cứ yên lặng”.
Tôi hạnh phúc. Tôi cười vang sung sướng và chạy vụt dưới cơn mưa tầm tã về phía ngôi nhà. Pyotr cũng cười vang, đuổi theo tôi bằng từng bước nhảy dài.
Cả hai đều ướt sũng, thở không ra hơi, ồn ĩ leo lên bậc thang như hai đứa trẻ, lao vào trong phòng. Bố và anh trai, vốn chẳng mấy quen với việc nhìn thấy tôi cười vô tư đến vậy, nhìn tôi ngạc nhiên và cũng bật cười.
Mây đen đã kéo đi, sấm chớp cũng thôi không còn ì ầm nữa, nhưng mưa thì vẫn nhỏ xuống từ bộ râu của Pyotr. Cả tối hôm đó cho tới bữa đêm, Pyotr hát, huýt sáo, trêu đùa ồn ĩ với chú chó trong nhà, thậm chí đuổi nó chạy quanh, thiếu chút nữa thì khiến người giúp việc mang ấm xamova bị ngã. Bữa đêm hôm đó anh ăn nhiều, nói huyên thuyên rằng khi người ta ăn dưa chuột tươi vào mùa đông thì trong miệng có vị của mùa xuân.
Tới giờ đi ngủ, khi tôi thắp một ngọn nến và mở toang cửa sổ thì một cảm giác mơ hồ xâm chiếm tâm hồn. Tôi nhớ ra rằng mình tự do và khỏe mạnh, rằng mình có địa vị trong xã hội và giàu có. Lạy Chúa! Điều đó mới tuyệt vời làm sao!... Vội nhảy lên giường khi gặp cơn gió mang hơi sương lạnh từ ngoài vườn, tôi cố suy nghĩ xem liệu mình có yêu Pyotr Sergeyitch hay không… rồi thiếp đi mà chẳng kịp đưa ra kết luận nào.
Sáng hôm sau, khi những mảnh nắng nhảy múa và bóng mấy cây đoạn ngả vào giường ngủ thì những gì xảy ra ngày hôm qua lại hiện lên rõ nét trong tôi. Cuộc sống với tôi thật là phong phú, muôn màu muôn vẻ và đầy quyến rũ. Khe khẽ hát, tôi mặc đồ thật nhanh và bước ra vườn…
Và chuyện gì xảy ra sau đó? Không gì cả! Vào mùa đông khi gia đình tôi ở thành phố, Pyotr Sergeyitch vẫn thường xuyên tới thăm. Những người bạn nơi thôn dã chỉ thú vị khi ở nông thôn và vào mùa hè. Ở thành thị vào mùa đông, họ chẳng còn mấy hấp dẫn. Khi rót trà cho họ ở thành thị, họ như thể đang mặc lên mình chiếc áo khoác của ai đó và khuấy trà có vẻ hơi lâu. Khi ở thành phố, Pyotr Sergeyitch cũng đôi khi nói về tình yêu, nhưng hiệu quả thì chẳng được như ở nông trang. Ở thành phố, chúng tôi nhận thức rõ hơn về bức tường ngăn cách giữa hai người. Tôi có địa vị và tiền tài, còn anh thì nghèo và thậm chí chẳng có xuất thân quý tộc, chỉ là con trai một vị chức việc tôn giáo và là một phó ủy viên công tố. Cả hai đều hiểu rằng bức tường đó là rất cao, rất dày và khi anh tới với chúng tôi ở thành phố, anh luôn chỉ trích xã hội quý tộc với một nụ cười miễn cưỡng và luôn có khuôn mặt rầu rĩ khi có người trong phòng khách. Tuy rằng chẳng có bức tường nào là không thể phá vỡ, nhưng những vị anh hùng lãng mạn thời hiện đại như tôi biết thì quá nhút nhát, lười biếng và chẳng có tinh thần, lại còn quá nhạy cảm, luôn sẵn sàng rút lui vào cái ý nghĩ rằng sẽ thất bại mà thôi, rằng cuộc sống cá nhân đã khiến họ thất vọng. Thay vì đấu tranh, họ chỉ đơn thuần là chỉ trích, coi cả thế giới này là thô tục mà quên mất rằng chính sự chỉ trích của họ đang dần trở nên thô lỗ.
Tôi được yêu, hạnh phúc đang ở rất gần và dường như sắp chạm vào tôi. Tôi vẫn tiếp tục lơ đễnh mà không cố hiểu bản thân mình, không biết mình chờ đợi điều gì hay mong muốn gì từ cuộc sống. Cứ thế thời gian trôi… Nhiều người rời xa tôi cùng tình yêu của họ; những ngày vui và những đêm ấm áp vụt qua; tiếng sơn ca véo von, mùi hương cỏ khô, tất cả những điều đó, ngọt ngào và ngập tràn nỗi nhớ, cứ trôi qua trước mặt tôi. Mọi người vội vã lướt qua, không để lại dấu vết, không được quý trọng và tan biến như sương như khói… Tất cả đi về đâu?
Bố tôi mất đi. Tôi cũng già đi. Mọi thứ đều làm tôi hài lòng, vuốt ve và mơn trớn, đem lại cho tôi niềm hy vọng. Tiếng mưa tí tách, tiếng sấm rền vang, ý nghĩ về hạnh phúc, câu chuyện về tình yêu… tất cả đều không còn gì ngoài ký ức. Và tôi thấy trước mặt chỉ là một khoảng cách xa vời, hoang vắng và nhạt nhòa. Trên thảo nguyên chẳng một bóng người, và ở đó, phía chân trời chỉ là một màu đen ghê sợ…
*
* *
Có tiếng chuông reo. Là Pyotr Sergeyitch!
Vào mùa đông tôi thường nhìn lên những hàng cây và nhớ lại chúng đã xanh ngắt trước mắt tôi ra sao vào mùa hè. Tôi thầm thì: “Ôi, hàng cây yêu dấu của tôi!”.
Khi tôi thấy những người tôi từng dành tuổi xuân của tôi bên họ, tôi thấy đau buồn mà ấm áp. Và tôi lại thầm thì: “Ôi, những con người yêu dấu của tôi!”.
Nhờ mấy văn phòng làm ăn phát đạt của bố tôi, Pyotr đã chuyển lên thành phố. Anh hơi già đi một chút và người hơi nhỏ lại. Anh đã không còn nói về tình yêu của mình dành cho tôi, không còn nói huyên thuyên những điều vô nghĩa, cũng chẳng còn thích cái công việc chính thức của mình nữa. Anh đã hơi ốm yếu một chút và chẳng còn mơ mộng. Anh cũng thôi không còn cố gắng để đạt được điều gì trong đời và chẳng thiết tha gì cuộc sống. Giờ anh ngồi đó, bên lò sưởi, lặng lẽ nhìn ngọn lửa bập bùng…
Không biết nói gì, tôi hỏi: “Anh có chuyện gì để nói với em không?”.
Pyotr trả lời: “Không”.
Không gian lại chìm trong im lặng. Ngọn lửa hồng nhảy múa trên khuôn mặt u sầu của anh.
Tôi nghĩ về quá khứ và đột nhiên vai tôi rung lên. Tôi gục đầu, khóc cay đắng! Một nỗi buồn khó tả dâng lên-nỗi buồn cho chính mình và cho cả người đàn ông đang ngồi trước mặt. Tôi mong mỏi xiết bao được có lại những gì đã trôi qua và cả những gì cuộc đời đã chối từ hai chúng tôi. Giờ đây tôi không còn nghĩ tới tiền tài và địa vị xã hội nữa.
Không kìm được nữa, tôi bật khóc nức nở, hai tay nhấn chặt hai bên thái dương: “Lạy Chúa! Con đã phí phạm cả cuộc đời mình!”.
Pyotr ngồi lặng im. Anh không bảo tôi “Đừng khóc nữa” bởi anh hiểu rằng tôi cần phải khóc, và rằng đây là lúc cho điều đó xảy ra.
Từ ánh mắt Pyotr, tôi thấy nỗi tiếc nuối cho tôi. Tôi cũng tiếc nuối cho anh và giận với người đàn ông rụt rè và ê chề thất bại kia vì đã chẳng thể đem lại một cuộc đời đáng sống cho tôi và cho anh.
Khi tôi tiễn Pyotr ra cửa, có lẽ anh đã cố tình mặc áo khoác thật chậm. Anh hôn lên tay tôi hai lần, không nói một lời mà chỉ nhìn thật lâu lên khuôn mặt giàn giụa nước mắt của tôi. Tôi tin rằng vào thời khắc đó, anh đang nhớ lại cơn dông, làn nước mưa, tiếng cười của hai đứa và cả khuôn mặt của tôi ngày hôm đó. Anh muốn nói một điều gì đó với tôi. Chắc hẳn anh sẽ rất vui nếu nói được ra điều đó, nhưng anh không nói thêm một câu nào, chỉ lắc đầu và nắm chặt tay tôi. Cầu Chúa ban phước cho anh!
Tiễn Pyotr về rồi, tôi quay lại phòng làm việc, lại ngồi xuống chiếc thảm trước lò sưởi. Những viên than hồng đã phủ dày tro bạc và đang tắt dần. Giá lạnh vẫn giận dữ gõ mạnh lên cửa sổ và gió thì rít lên trên ống khói.
Tưởng rằng tôi ngủ quên, người hầu gái bước vào gọi vọng tên tôi.
Truyện ngắn của ANTON CHEKHOV (Nga)
HUY PHONG (dịch)