NSƯT Hoàng Quân Tạo, người thầy, lãnh đạo của Hoàng Dũng từ thời ở Nhà hát Kịch Hà Nội đã chứng kiến con đường nghệ thuật của Hoàng Dũng từ ngày đầu đã nhận xét: Hoàng Dũng là một nghệ sĩ có tố chất nghệ thuật sung mãn, với lòng yêu nghề tha thiết, luôn chịu khó đào sâu suy nghĩ cho từng vai diễn. Hoàng Dũng là một tài năng, ra đi để lại khoảng trống lớn cho sân khấu, điện ảnh và nghệ thuật Việt Nam. Bầu trời nghệ thuật lại thêm một ngôi sao rơi.

Một tài năng sân khấu

NSND Hoàng Dũng là nghệ sĩ quen thuộc của khán giả truyền hình nhiều năm qua, nhưng ông đến với nghệ thuật bắt đầu từ sân khấu và giành được nhiều thành công ở lĩnh vực này. Ông từng chia sẻ: “Các bạn trẻ ít thấy tôi trên sân khấu nhưng khán giả biết đến tôi với tư cách diễn viên sân khấu nhiều hơn, nhất là những người ở lớp tuổi mà thời kỳ sân khấu còn rực rỡ”. Ông được đánh giá là thế hệ vàng của sân khấu kịch nói Hà Nội thập niên 1980 với nhiều vai diễn xuất sắc, làm nên tên tuổi Hoàng Dũng. Chính NSƯT Hoàng Quân Tạo là người phát hiện ra tài năng của Hoàng Dũng và tin tưởng trao cho Hoàng Dũng những vai diễn để đời trên sân khấu. Sau này, Hoàng Dũng từng viết: “Nếu không có ông thì chắc chắn không có NSND Hoàng Dũng”.

leftcenterrightdel
NSND Hoàng Dũng. Ảnh tư liệu do gia đình cung cấp 

NSƯT Hoàng Quân Tạo kể, ông là một trong những thành viên trong hội đồng nghệ thuật tuyển chọn diễn viên cho Đoàn Kịch Hà Nội. Gặp Hoàng Dũng, ông phát hiện Hoàng Dũng rất giàu tố chất nghệ thuật. Khi nói chuyện về nghệ thuật, phân tích nhân vật, hai mắt Hoàng Dũng rực sáng, nét mặt liên tục biến đổi... Ông thấy sóng ngầm nghệ thuật trong con người Hoàng Dũng rất phong phú và nhận định, sau này Hoàng Dũng sẽ thành danh. Sau khi trúng tuyển và đi học Trường Trung cấp Nghệ thuật Hà Nội trở về, nhiều đạo diễn vẫn chưa tin tưởng giao vai cho Hoàng Dũng. Có lần, Hoàng Dũng tập trên sân khấu, bên dưới có người rút dép ném mắng không biết diễn kịch. Nhưng sau đó, Hoàng Dũng vẫn hoàn thành tốt vai diễn của mình. Cho đến khi NSƯT Hoàng Quân Tạo làm đạo diễn, hầu như vở diễn nào của ông cũng giao Hoàng Dũng vai chính. Đến mức, có người hỏi Hoàng Dũng có phải con trai Hoàng Quân Tạo không mà được giao nhiều vai thế. Vai đầu tiên trong “Bóng râm trong ngày nắng”, cảnh nhân vật Hoàng Dũng đóng-một người làm ăn phi pháp-ngủ gặp ác mộng giật mình tỉnh giấc, hai mắt long sòng sọc sợ hãi, khuôn mặt hoảng hốt, như NSƯT Hoàng Quân Tạo miêu tả là khiến người xem phát sợ, khó ai diễn được như vậy. Sau đó với vở “Tôi và chúng ta” trong vai Phó giám đốc Chính, ít lời nhưng Hoàng Dũng diễn rất sâu sắc, rất ra nhân vật, không cần nhiều hành động, lời nói mà chỉ cần ánh mắt, nét mặt, đài từ khiến khán giả thấy được linh hồn nhân vật... Say nghề, Hoàng Dũng rất chịu khó đọc sách, nhất là sách văn học, luôn trau dồi, trăn trở và trách nhiệm với từng vai diễn, sáng tạo được phong cách biểu diễn hiện đại “diễn như không diễn”, xây dựng nên những hình tượng nhân vật sống động, sâu sắc trong hàng loạt vở: “Tôi và chúng ta”, “Quyền được hạnh phúc”, “Hà Nội đêm trở gió”, “Đời người giấc mộng”, “Ăn mày dĩ vãng”, “Tiếng đàn vùng mê thảo”... Với phim ảnh, Hoàng Dũng cũng thành công như vậy.

... Và hơn thế

NSND Hoàng Dũng qua đời, trên ti vi cũng đang chiếu những tập phim truyền hình cuối cùng mà ông tham gia. Những ngày gần cuối đời, dù sức khỏe đã ở tình trạng nghiêm trọng, đau đớn, ông vẫn đến trường quay... Vậy là, ông làm việc, tận hiến cho nghệ thuật cả cuộc đời mình. Vai diễn cuối đời của ông là ông Phương trong “Trở về giữa yêu thương”-một cựu giám đốc nhà xuất bản về hưu đối diện với cuộc sống cô đơn tuổi già và những mâu thuẫn thế hệ với con cái. Vẫn là diễn xuất bậc thầy của Hoàng Dũng, từng cử chỉ, ánh mắt, biểu cảm khuôn mặt đều thuyết phục khán giả hoàn toàn dù đây là một vai diễn rất khác với những nhân vật mà Hoàng Dũng từng thủ vai. Nhớ lại năm 2017, khi “Người phán xử” ra mắt khán giả, ngay lập tức trở thành bộ phim “bom tấn”, một hiện tượng của phim truyền hình Việt Nam. NSND Hoàng Dũng thì đâu có mới lạ với khán giả, vậy mà nhân vật Phan Quân do Hoàng Dũng vào vai sao lại khiến khán giả phát cuồng, thuyết phục được cả người già, trẻ, nam, nữ, thậm chí cả dân anh chị... Từng câu nói của nhân vật mà ông thủ vai cũng trở thành chủ đề “hot” cho khán giả dùng theo. Ông từng chia sẻ, nhiều người yêu mến tìm đến tận nhà để được chụp chung với ông một tấm ảnh, có người khóc hu hu khi nhân vật ông diễn bị bắt... Mới đây, trong phim “Sinh tử”, Hoàng Dũng cũng một lần nữa khẳng định tài năng của mình khi xuất sắc vào vai Trần Nghĩa-một vai diễn khó, cần thể hiện những mâu thuẫn nội tại giằng co trong nhân vật đa diện-một cán bộ tha hóa đầy mưu lược, gian manh nhưng cũng lại mong muốn đặt dấu ấn để thay đổi quê hương mình. Nhà văn, nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến, tác giả kịch bản “Sinh tử” đã chia sẻ, ông rất xúc động về vai diễn Trần Nghĩa trong phim. Một Hoàng Dũng thăng hoa, tột đỉnh thăng hoa đã đẩy chính cha đẻ kịch bản từ bến bờ này sang bến bờ khác của cảm xúc, tới rơi nước mắt.

Trong nhiều lần trò chuyện, nhà văn Phạm Ngọc Tiến vẫn thừa nhận kịch bản “Đàn trời” ông viết cách đây nhiều năm có Hoàng Dũng đóng, dù nhận được nhiều phản hồi tích cực nhưng ông vẫn không thấy thỏa mãn và muốn làm một kịch bản chính luận ưng ý hơn. Khi ông bày tỏ điều này, Hoàng Dũng gạt đi bảo thấy phim tốt và ông đã rất tâm đắc, dành nhiều tâm sức, hứng thú khi nhập vai chủ tịch Ẩn. Chúng ta đừng quá cầu toàn, đừng cực đoan... Và sau nhiều năm ấp ủ để kịch bản “Sinh tử” ra đời và lên phim, Phạm Ngọc Tiến thừa nhận: “Khi viết vai chủ tịch Trần Nghĩa, dù rất tôn trọng đạo diễn và nhà sản xuất nhưng tôi yêu cầu mời Hoàng Dũng, bởi khi viết tôi đã mặc định anh. Từ dáng đi, điệu nói, cái chém tay, khuôn mặt biểu cảm rất Hà Nội của Hoàng Dũng luôn thường trực trong tôi ở những trường đoạn viết về chủ tịch Trần Nghĩa”. Ông tin Hoàng Dũng sẽ thành công vì biết Hoàng Dũng là nghệ sĩ luôn trăn trở, lao động hết mình với vai diễn. Và chắc chắn những ai từng làm việc với Hoàng Dũng cũng đều thấy điều này.

Trong một lần trả lời phỏng vấn, Hoàng Dũng từng nói, ông luôn cố gắng vai diễn sau tốt hơn vai diễn trước, chứ bằng đã là kém rồi. Và ông cũng thể hiện rõ cố gắng ấy qua mỗi vai diễn của mình. Ông luôn tự nhủ và dạy học trò, nhân viên bài học đầu tiên của người nghệ sĩ là bài học về đạo đức nghề nghiệp, đó là biết trân trọng nghề nghiệp của mình, tức là tôn trọng mình, tôn trọng các nguyên tắc nghệ thuật, tôn trọng đồng nghiệp... Nghệ sĩ thực thụ, có tự trọng thì sẽ đi lên từ chính khả năng của mình. Với Hoàng Dũng, nghệ thuật chính là chỗ để thể hiện cái tôi mạnh mẽ, không lẫn, không giống ai, càng khác biệt càng tốt, còn trong cuộc sống, cái tôi của mình trong đám đông nên hạ xuống. Hoàng Dũng nổi danh, là “sao” từ vài chục năm trước, nhưng bao năm nay, ông luôn giữ hình ảnh rất đơn giản, hòa đồng trong cuộc sống, không thấy khoảng cách là người nổi tiếng, khó gần. Ngoài những lúc cần nghiêm túc, cầu kỳ, ông vẫn ăn mặc đơn giản, thậm chí đi dép lê. Có lần, anh bảo vệ gặp Hoàng Dũng, bảo trên phim nhìn bác oai lắm, ngoài đời nhìn bác như ông xe ôm. Ông tủm tỉm: “Khán giả yêu mến mình ở nhân vật, ở diễn xuất, năng lực, còn ở ngoài đời, mình hòa đồng, giản dị, khán giả càng yêu mến hơn...”. Quả thực, trong nghệ thuật, Hoàng Dũng nghiêm túc, hết mình, trong cuộc sống, Hoàng Dũng là nghệ sĩ giản dị, dễ gần, sẵn sàng chia sẻ, giúp đỡ người khác, chỉ bảo chân tình cho đồng nghiệp trẻ. Thế nên cũng thật khó điểm hết những nghệ sĩ thân thương gọi Hoàng Dũng là thầy, là bố. Diễn viên Ngọc Anh nhớ lần đầu làm việc với Hoàng Dũng hơn 10 năm trước, lúc nào ông cũng đến trường quay đúng giờ, kịch bản chuẩn bị kỹ càng, thư ký không nhắc được câu nào. Thấy những người giúp việc trong đoàn khó khăn, ông thân mật động viên, còn cho tiền... Mời ông dự sự kiện, ông cũng không quan tâm tiền bao nhiêu. Có ca sĩ mời ông quay MV, lại “lời” gấp đôi khi được ông nhiệt tình hướng dẫn, chia sẻ thêm kỹ năng diễn xuất... Ngay cả khi nằm viện do bệnh tình trở nặng, không thể tiếp tục quay bộ phim “Trở về giữa yêu thương”, anh em nghệ sĩ đến thăm ông ở bệnh viện, ông vẫn liên tục hỏi thăm tình hình đoàn phim, lo lắng cho anh em trong đoàn từng chút một..., còn dặn dò mọi người đừng bi lụy trong đám tang mình...

Tài năng ấy, con người dẫu đi xa nhưng những gì ông để lại cho đời, cho người sẽ còn mãi.

DUY LINH