    |
 |
|
Dòng tộc họ Lê ở làng Mai Xá gặp mặt trao thưởng các cháu học sinh giỏi. |
Mai Xá là ngôi làng cổ, được hình thành từ năm 1075, có bề dày lịch sử, văn hóa và nổi tiếng về truyền thống hiếu học. Làng nằm ở ngã ba, giữa đoạn hợp lưu của con sông Cánh Hòm và sông Hiếu từ TP Đông Hà chảy xuống, như hấp thụ được nguồn linh khí quý báu của đất, của trời, của nước. Trong làng có nhiều ngôi chùa, ngôi đình cổ rất đẹp và mang một nét văn hóa riêng, là niềm tự hào của người dân Mai Xá. Làng hiện có 950 hộ, hơn 3.800 khẩu, 9 họ tộc, trong đó có 3 họ lớn là: Họ Trương, họ Bùi, họ Lê. Người dân chủ yếu sống bằng nghề nông. Tuy vẫn còn những khó khăn nhưng hằng năm, các gia đình trong làng đều tự nguyện đóng góp, xây dựng quỹ khuyến học. Ngoài quỹ khuyến học của làng, các dòng họ cũng có quỹ khuyến học riêng. Những người con của làng thành đạt dù sinh sống bất cứ nơi nào cũng về làng và hỗ trợ học sinh hiếu học. Tiêu biểu trong số này có các ông Lê Quốc Phong, Trương Quang Hương, bà Lê Thị Ngân… đã tự nguyện đóng góp vào quỹ khuyến học hàng trăm triệu đồng. Trẻ em trong làng đến tuổi đều được đi học và cứ đến mồng 10 tháng Bảy âm lịch hằng năm, các họ tộc ở làng Mai Xá đều tổ chức trao học bổng và tặng quà những học sinh đạt thành tích xuất sắc, dù hoàn cảnh khó khăn vẫn vươn lên trong học tập. Mỗi năm, danh sách học sinh thi đỗ vào các trường chuyên, đại học nhiều thêm; hàng chục cử nhân đại học trở thành những bác sĩ, kỹ sư, nhà giáo... tỏa đi khắp mọi miền đất nước và cả nước ngoài.
Ông Lê Văn Khánh, Trưởng thôn Mai Xá, cho biết: “Ở làng tôi, gia đình nào, dòng tộc nào cũng quyết tâm đầu tư cho con cháu ăn học. Người dân nhìn nhau bởi tấm bằng, minh chứng của tri thức chứ không so nhau tài sản. Hiện làng Mai Xá có hơn 800 người có trình độ đại học và sau đại học. Trong đó có 3 giáo sư, tiến sĩ là: Lê Văn Huy, Trần Thanh Huế và Bùi Mạnh Hùng; 7 phó giáo sư, tiến sĩ; 32 người là tiến sĩ, 28 thạc sĩ... Riêng họ tộc Trương Quang đã có gần 200 cử nhân, 15 thạc sĩ, tiến sĩ; 20 người họ Bùi có trình độ tiến sĩ và thạc sĩ. Người làng Mai Xá còn tự hào về Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Huy, hiện sống và làm việc tại Mỹ, đã trở thành người đầu tiên trên thế giới nghiên cứu và khám phá ra hệ thống “Bộ nhạy cảm thông minh” được sử dụng trong động cơ trực thăng của Mỹ vào năm 2012. Ông cũng là thành viên Hội Quang học quốc tế với hơn 20 phát minh khoa học… Đặc biệt, chỉ trong năm 2018, làng Mai Xá có 3 tiến sĩ cùng được phong phó giáo sư. Đó là: Tiến sĩ Bùi Quốc Dũng (sinh năm 1967), Tiến sĩ Bùi Trọng Ngoãn (sinh năm 1960) và Tiến sĩ Trương Hữu Trì (sinh năm 1973).
Chị Tạ Thị Thê (53 tuổi), mẹ của cháu Lê Nhật Tiến, một trong hai học sinh đỗ thủ khoa Trường Đại học Y Dược Huế, tâm sự: “Tiến mồ côi cha từ nhỏ, tôi tần tảo ngày đêm không quản cái nắng gió khắc nghiệt của mùa hè, mưa lạnh mùa đông mò cua, bắt ốc, xúc chắt ở sông kiếm tiền nuôi con ăn học. Cơm cháo, khoai sắn không làm cháu nản lòng. Kết quả này cũng bắt nguồn từ truyền thống hiếu học, lòng đam mê và tinh thần vượt khó của người dân làng Mai Xá chúng tôi”. Nói rồi, chị cười rất vui.
Chuyện học ở làng Mai Xá được người dân địa phương nói nhiều, kể nhiều với niềm tự hào như là câu chuyện cổ tích không có hồi kết. Sự học nơi đây như dòng sông Hiếu từ bao đời nay vẫn cuồn cuộn tuôn chảy...
Bài và ảnh: LÊ QUANG HỒI