Người dẫn dắt nền kinh tế Mỹ

Jerome Powell sinh ngày 4-2-1953, tại Washington (Mỹ). Cậu con trai của một luật sư đã trải qua những thăng trầm trong chính trường vào thập niên 1990 sau nhiều năm làm việc tại công ty đầu tư Dillon, Read and Company ở New York. Năm 1992, Tổng thống George H.W.Bush (Bush cha) bổ nhiệm ông làm Thứ trưởng Bộ Tài chính. 

leftcenterrightdel

Tổng thống Donald Trump (bên trái) nhiều lần chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell vì không hạ lãi suất. Ảnh: Bloomberg

Khi cuộc tranh cử tổng thống giữa ứng cử viên Đảng Dân chủ Bill Clinton và ứng cử viên Đảng Cộng hòa George W.Bush (Bush con) năm 2000 diễn ra gay gắt, chuyên gia ngân hàng đầu tư Powell đã quay trở lại khu vực tư nhân, làm việc tại Ngân hàng Bankers Trust và Công ty quản lý tài sản Carlyle.

Jerome Powell, với khối tài sản ước tính hơn 60 triệu USD, được coi là một thành viên Đảng Cộng hòa ôn hòa. Cuối năm 2011, Tổng thống Barack Obama đã bổ nhiệm ông vào Hội đồng thống đốc Fed. Nhiệm vụ của hội đồng này là giám sát 12 ngân hàng dự trữ liên bang và giúp bảo đảm việc thực hiện chính sách tiền tệ của Mỹ một cách đúng đắn. Hội đồng có 7 thành viên, do Tổng thống Mỹ bổ nhiệm và được Thượng viện phê chuẩn, với nhiệm kỳ 14 năm (trừ khi bị phế truất bởi Tổng thống) và không phục vụ quá một nhiệm kỳ. Tuy nhiên, một thành viên nếu được chỉ định để phục vụ nốt phần chưa hoàn tất của thành viên khác có thể phục vụ tiếp một nhiệm kỳ 14 năm nữa.

Sau khi nhậm chức vào năm 2017, Tổng thống Donald Trump đã bổ nhiệm ông Powell làm Chủ tịch Fed. Vào thời điểm đó, ông D.Trump vẫn ca ngợi “sự thông thái và khả năng lãnh đạo” của cựu chuyên gia ngân hàng đầu tư này, tin chắc rằng ông Powell sẽ biết cách “dẫn dắt nền kinh tế Mỹ”. Tháng 1-2018, Thượng viện đã phê chuẩn đề cử của ông Powell. Trong tuyên bố Nhà Trắng khi đó nêu rõ: “Ông Powell đã thể hiện khả năng lãnh đạo vững vàng, phán đoán sáng suốt và chuyên môn sâu rộng về chính sách. Ông Powell sẽ mang đến cho Fed sự kết hợp độc đáo giữa kinh nghiệm phục vụ công chúng và kinh nghiệm kinh doanh”.

Nhưng mối quan hệ giữa ông D.Trump và ông Powell nhanh chóng xấu đi. Theo Tạp chí Fortune, năm 2018, Chủ tịch Fed đã từ chối yêu cầu nới lỏng chính sách tiền tệ của Tổng thống D.Trump. Ông từ chối đến mức Tổng thống D.Trump đã phải cân nhắc việc cách chức ông. Tuy nhiên, hành động này rất khó khăn: Fed nổi tiếng với tính độc lập. Theo Đạo luật Dự trữ Liên bang, Tổng thống chỉ có thể cách chức một thống đốc Fed vì những hành vi sai trái nghiêm trọng chứ không phải vì bất đồng chính trị về chính sách tiền tệ.

Vào thời điểm đó, Chủ tịch Fed Powell quyết tâm đấu tranh để giữ được vị trí của mình. Ông nói với Bộ trưởng Tài chính lúc bấy giờ là Steven Mnuchin rằng ông sẽ đấu tranh ngay cả khi phải tự trả chi phí pháp lý. Cuối cùng, người đứng đầu Fed vẫn tại vị. Tháng 11-2021, Tổng thống Joe Biden xác nhận ông Powell tiếp tục làm Chủ tịch Fed cho một nhiệm kỳ mới kéo dài 4 năm. 

Bùng phát xung đột lợi ích

 Tuy nhiên, sự trở lại Nhà Trắng của Tổng thống D.Trump đã báo hiệu việc tái bùng phát xung đột lợi ích giữa ông với vị Chủ tịch Fed. Trong nhiều tháng, những lời chỉ trích của Tổng thống D.Trump về Chủ tịch Fed Powell đã chuyển thành cuộc tấn công trực diện. Ông chủ Nhà Trắng không hề ngần ngại chỉ trích người mà chính ông bổ nhiệm làm Chủ tịch Fed tháng 11-2017 là “kẻ thua cuộc thảm hại”, “kẻ ngu ngốc”. Thậm chí, Tổng thống D.Trump còn đặt biệt danh cho ông Powell là “Powell quá muộn” vì Chủ tịch Fed không chịu hạ lãi suất ngân hàng trung ương xuống 3 điểm phần trăm, mặc dù ông chủ Nhà Trắng khẳng định lạm phát không còn là vấn đề nữa. Tuy nhiên, mức lãi suất là do Ngân hàng Trung ương Mỹ ấn định cho các ngân hàng thương mại. Nếu lạm phát thấp, Fed sẽ hạ lãi suất điều hành. Tuy nhiên, Fed luôn thận trọng khi cho rằng việc tăng thuế quan hiện nay có thể khiến giá cả bị "trật bánh". Hơn nữa, muốn duy trì uy tín trong cuộc chiến chống lạm phát, Fed thường hạ lãi suất điều hành một cách từ từ.

Không chỉ chỉ trích về chính sách tiền tệ, gần đây, Tổng thống D.Trump còn chĩa mũi dùi về ngân sách, trong đó chủ yếu nhắm vào việc cải tạo trụ sở Fed tại Washington, được Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng ước tính trị giá 2,5 tỷ USD. “Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng ông Powell lại chi nhiều tiền như vậy cho một dự án mở rộng quy mô nhỏ”, Tổng thống D.Trump nói bổ sung: “Đó có phải là lý do chính đáng để sa thải ông ấy không? Tôi nghĩ là có thể”.

Bất đồng tiếp tục gia tăng khi tại cuộc họp với các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa tối 15-7 vừa qua, Tổng thống D.Trump khẳng định đang cân nhắc sa thải ông Powell, không loại trừ bất kỳ lựa chọn nào. Nhưng ngay sau đó, ông D.Trump rút lại tuyên bố trên và cho rằng khả năng này “rất khó xảy ra”.

Giới quan sát nhận định, nếu Tổng thống D.Trump thực sự đang cân nhắc việc loại bỏ ông Powell, động thái này sẽ vấp phải rào cản về mặt pháp lý. “Tổng thống Mỹ có thể bổ nhiệm Chủ tịch Fed nhưng chỉ có thể cách chức vụ này trong một số trường hợp như người đứng đầu Fed có hành vi sai trái, lơ là nhiệm vụ hoặc làm việc kém hiệu quả”, Lev Menand, giáo sư luật tại Đại học Columbia giải thích.

Về nguyên tắc, Chủ tịch Fed được bảo vệ khỏi việc bị sa thải tùy tiện. Tờ The New York Times chỉ ra rằng, vào tháng 5-2025, Tòa án Tối cao đã tái khẳng định tính độc lập của các cơ quan liên bang, hạn chế khả năng kiểm soát của nhánh hành pháp. Do đó, bất kỳ nỗ lực luận tội nào cũng có thể mở ra một cuộc chiến pháp lý lớn, thậm chí là một cuộc khủng hoảng thể chế.

Ngoài luật pháp, sự ổn định kinh tế cũng có thể bị đe dọa. Một số thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa bày tỏ lo ngại việc sa thải ông Powell sẽ là một sai lầm nghiêm trọng. Thượng nghị sĩ John Kennedy của bang Louisiana lên tiếng: “Nếu sa thải Chủ tịch Powell, thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ”. Giám đốc điều hành Goldman Sachs, ông David Solomon cũng đồng tình với quan điểm này trên CNBC, nói rằng động thái này sẽ “rất tệ cho thị trường”.

HOÀNG ANH