Đương kim Tổng thống Moldova, bà Maia Sandu, là người đã lập ra Đảng PAS, nhậm chức lần đầu từ cuối 2020 và tái đắc cử năm 2024. Đây là một chính trị gia nhất quán theo chủ trương đưa Moldova gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Và cũng rất ủng hộ Ukraine trong cuộc xung đột quân sự hiện nay giữa Moscow và Kiev. Trong bài phát biểu nhân Ngày Độc lập 27-8, bà Sandu đã nhấn mạnh rằng, tương lai của Moldova phụ thuộc vào chính các công dân của nước cộng hòa này: “Bạn mới là tương lai. Dựa vào di sản của chúng ta, hãy trở nên tự do và mạnh mẽ. Tất cả những gì bạn làm đều được thể hiện trong số phận của nước Cộng hòa Moldova. Khi bạn cảm thấy an toàn thì đất nước chúng ta mới an toàn. Khi bạn hành xử một cách tự do và độc lập, nước Cộng hòa Moldova cũng sẽ được như thế. Khi bạn lựa chọn con đường đúng đắn, Moldova cũng sẽ đi trên con đường đúng đắn...”.

Đó quả là những lời rất “có cánh”. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, thực tế ở Moldova hiện nay rất không đơn giản. Không ngẫu nhiên mà đúng vào ngày 27-8, tại đây đã vang lên nhiều lời phê phán nặng nề đối với chính quyền do Tổng thống Sandu đứng đầu. Nữ nghị sĩ Marina Tauber, Quyền Thư ký khối đối lập Pobeda, đã viết trên kênh Telegram: “Chủ quyền, đó là nền tảng của bất cứ quốc gia nào, thiếu nó thì không thể phát triển, thậm chí không thể tồn tại được. Tuy nhiên, Đảng PAS sau khi giành được chính quyền đã bán khống chủ quyền của chúng ta cho Brussels”. Theo bà Tauber, đảng cầm quyền ở Moldova biến đất nước thành thao trường của NATO và hạ nhục nhân dân, chà đạp lên ký ức về những người đã đấu tranh cho nền độc lập của đất nước.

Nhà lãnh đạo khối đối lập ở Moldova nhấn mạnh: “Chúng ta sẽ không cam chịu điều đó! Dân tộc Moldova mạnh mẽ, thống nhất và chúng ta chắc chắn sẽ lấy lại cho tổ quốc mình một nền độc lập, chủ quyền đích thực và sức mạnh”. Còn theo nữ nghị sĩ đối lập Regina Apostolova: “Hôm nay là Ngày Độc lập nhưng chúng ta vẫn còn phải đấu tranh nhiều hơn vì nó. Trong lúc một số người kỷ niệm Ngày Độc lập, thì chúng ta lại phải đối diện với việc nhà nước Moldova chỉ tuân theo lệnh của châu Âu, chà đạp dân chủ và hiến pháp, ném tiền của dân qua cửa sổ bày trò lễ hội trước những người châu Âu”... Bà Apostolova cho rằng: “Theo hiến pháp thì chúng ta độc lập, có chủ quyền và trung lập đã 34 năm. Nhưng có thể đó là nền độc lập gì vậy khi đất nước nợ như chúa Chổm và phụ thuộc vào Brussels? Chủ quyền nào có thể có khi chỉ vài tháng trước bầu cử chính quyền mới thôi gào thét lên về nhu cầu cần thiết phải sáp nhập với Rumani, mới thôi khẳng định rằng tiếng Moldova là tiếng Rumani và đa số người Moldova là người Rumani dẫu rằng việc thống kê dân số đã khẳng định điều ngược lại!”.

leftcenterrightdel
 Tổng thống Moldova Sandu. Ảnh: DailyWrap.

Theo nhà nghiên cứu Darren Spink trong bài viết trên Tạp chí National Interest ở Mỹ thì Đảng PAS đang mau chóng đánh mất sức lôi cuốn ở Moldova. Và “đó không phải là điều gì bất ngờ lớn vì từ không chỉ một năm nay đảng này đã không ngừng gia tăng sự hạn chế đối với tự do báo chí, tín ngưỡng và hoạt động của các lực lượng đối lập”. Ông Spink dẫn ra những kết quả nghiên cứu xã hội Moldova do Tổ chức Economist Intelligence Unit (EIU) vừa công bố: “Phân tích của EIU thể hiện những vấn đề cơ chế sâu sắc hơn: Мoldova đang ngày một nhiều hơn hạn chế những quyền tự do chính nằm trong nền tảng của điều hành dân chủ. EIU trong Kỷ yếu dân chủ hằng năm của mình đã nhấn mạnh tới chỉ số quá thấp ở Moldova về văn hóa chính trị, yếu tố thể hiện sự ủng hộ các chỉ số dân chủ từ phía xã hội và niềm tin hạn chế đối với các thể chế”. Ông Spink cũng làm rõ câu chuyện về việc chính quyền Moldova hiện nay đang sử dụng ngày một nhiều lý lẽ buộc tội “thân Nga” để làm mất uy tín phe đối lập, đóng cửa các đài phát thanh và truyền hình có liên hệ với phe đối lập, hạn chế tự do tín ngưỡng, trong đó có cả việc đàn áp nhà thờ Chính thống giáo ở Moldova... Ngay từ năm 2023, chính quyền Moldova đã đóng cửa 13 đài truyền hình và hàng chục website có quan điểm về tình hình trong nước khác với Đảng PAS.

Mùa thu năm 2024, trước ngày diễn ra bầu cử Tổng thống ở Moldova cũng bị đóng cửa tới hơn 100 kênh telegram. Chính quyền Moldova chuyển hẳn sang các biện pháp trấn áp đối với những người bất đồng chính kiến, hàng loạt chính trị gia thuộc phe đối lập bị khởi tố hình sự, tại sân bay Chisinau đã tiến hành nhiều vụ bắt giữ những nghị sĩ vừa thực hiện các chuyến đi tới Nga. Mới đây nhất, chính quyền Moldova còn thẳng thừng “tuyên chiến” với Moscow khi tìm mọi cách để hạn chế hoạt động của đại sứ quán Nga tại nước cộng hòa này... Đảng PAS đã mở rộng quyền hành của cơ quan thông tin và an ninh trong việc phòng, chống “nạn tham nhũng bầu cử” để có thể gạt bỏ các ứng cử viên không cùng phe phái một cách tùy tiện mà không cần nêu rõ lý do.

Cuộc bầu cử quốc hội Moldova sẽ diễn ra vào ngày 28-9 nhưng đến nay đã nảy sinh một sự cạnh tranh rất quyết liệt giữa các lực lượng chính trị ở đất nước này. Đặc biệt, trong điều kiện hiện nay, khi Chisinau đang lặp lại những hành trình mà Kiev từng trải qua dẫn tới việc Moscow bắt buộc phải triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt trên lãnh thổ Ukraine từ tháng 2-2022.

HỒNG THANH QUANG