Bứt phá về chuyển đổi số và kinh tế số
Trong kỷ nguyên mới, nền kinh tế Việt Nam đang có nhiều triển vọng nổi bật. Tăng trưởng kinh tế bền vững, ổn định nhờ nền tảng kinh tế vĩ mô vững chắc, cải cách thể chế mạnh mẽ và hội nhập quốc tế sâu rộng. Với tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trung bình 6-7% trong nhiều năm qua, Việt Nam duy trì vị thế là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động, việc kiểm soát lạm phát ổn định ở mức dưới 4% và duy trì các cân đối lớn của nền kinh tế đã củng cố niềm tin của nhà đầu tư và doanh nghiệp.
Những cải cách thể chế tập trung vào việc hoàn thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo đang giúp Việt Nam thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), với nhiều tập đoàn lớn dịch chuyển chuỗi cung ứng sang Việt Nam. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) năm 2023, Việt Nam là một trong những quốc gia có môi trường kinh doanh hấp dẫn nhất khu vực. Hội nhập kinh tế quốc tế thông qua các hiệp định thương mại tự do như: EVFTA, CPTPP đã mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu, đặc biệt trong các lĩnh vực như dệt may, điện tử và nông sản. Kim ngạch xuất nhập khẩu liên tục tăng trưởng giúp Việt Nam duy trì thặng dư thương mại trong nhiều năm.
Việt Nam đang bứt phá mạnh mẽ về chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, thể hiện qua những chính sách quyết liệt, sự đầu tư vào công nghệ và những kết quả rõ nét trong thực tế.
Chính phủ đã xác định chuyển đổi số là động lực tăng trưởng cốt lõi, với mục tiêu kinh tế số đóng góp 20% GDP vào năm 2025 và 30% GDP vào năm 2030. Chiến lược này được cụ thể hóa thông qua Chương trình chuyển đổi số quốc gia, tập trung vào 3 trụ cột chính: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Nhờ đó, nhiều lĩnh vực đã chứng kiến sự thay đổi mang tính đột phá.
Trong kinh tế số, tốc độ tăng trưởng vượt bậc. Theo báo cáo của Google, Temasek và Bain & Company năm 2023, nền kinh tế số của Việt Nam đạt 23 tỷ USD, đứng thứ hai khu vực Đông Nam Á về tốc độ tăng trưởng, với tiềm năng chạm mốc 49 tỷ USD vào năm 2025. Lĩnh vực thương mại điện tử tăng trưởng ấn tượng với mức tăng trung bình 20-25%/năm, trở thành động lực chính của kinh tế số. Các nền tảng như Tiki, Lazada và Shopee đã mở rộng mạnh mẽ, góp phần thay đổi thói quen tiêu dùng của hàng triệu người Việt.
Trong lĩnh vực chuyển đổi số doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), đang tích cực ứng dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và điện toán đám mây để nâng cao năng suất và cạnh tranh toàn cầu. Đơn cử, Viettel và FPT đã trở thành những tập đoàn dẫn đầu trong chuyển đổi số, cung cấp giải pháp công nghệ cho cả thị trường nội địa và quốc tế.
Chính phủ số cũng đạt kết quả tích cực. Các dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 đã được triển khai rộng rãi, giúp người dân và doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí. Hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư và nền tảng định danh điện tử (VNeID) là minh chứng tiêu biểu cho nỗ lực chuyển đổi số trong quản lý nhà nước.
Ngoài ra, các lĩnh vực ngân hàng số và tài chính công nghệ (fintech) phát triển mạnh mẽ. Tỷ lệ người dân sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt đã tăng nhanh, với hơn 70% giao dịch qua ngân hàng và ví điện tử. Những nền tảng như: MoMo, ZaloPay và VietQR đang làm thay đổi thói quen thanh toán của người dân.
Với tốc độ phát triển vượt bậc, Việt Nam đang khẳng định vị thế là một trong những quốc gia tiên phong về chuyển đổi số và kinh tế số trong khu vực. Chính sách phù hợp, sự tham gia tích cực của doanh nghiệp và người dân đã tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam bứt phá và trở thành quốc gia số trong tương lai gần.
Phát triển năng lượng xanh và kinh tế tuần hoàn
Việt Nam đang nỗ lực phát triển năng lượng xanh và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn như giải pháp then chốt để bảo đảm tăng trưởng bền vững và thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.
Trong lĩnh vực năng lượng xanh, Việt Nam đang vươn lên trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió. Nước ta có tiềm năng lớn về điện mặt trời và điện gió, với công suất ước tính lên đến 600GW. Đến năm 2023, năng lượng tái tạo đã chiếm 15% công suất điện toàn quốc, với các dự án tiêu biểu như điện gió Bạc Liêu và điện mặt trời Trung Nam Group. Chính sách ưu đãi cũng thu hút đầu tư từ các tập đoàn quốc tế như: Ørsted và EDPR. Tuy nhiên, hạn chế về hạ tầng truyền tải và cơ chế giá điện vẫn là thách thức lớn.
Về kinh tế tuần hoàn, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng mô hình tái sử dụng và tái chế tài nguyên. Ngành nhựa với các sáng kiến tái chế của Duy Tân Plastic, hay nông nghiệp tuần hoàn tận dụng phụ phẩm làm phân bón là những ví dụ điển hình. Tuy nhiên, khó khăn về công nghệ, vốn và nhận thức xã hội vẫn là rào cản cần vượt qua.
Dù có bước tiến đáng kể nhưng để bứt phá mạnh mẽ hơn, chúng ta cần hoàn thiện khung pháp lý, đầu tư công nghệ hiện đại và nâng cao ý thức cộng đồng. Đây sẽ là con đường tất yếu để Việt Nam vừa tăng trưởng kinh tế bền vững vừa bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai.
Đột phá về hạ tầng và đô thị thông minh
Việt Nam đang có triển vọng đột phá mạnh mẽ về hạ tầng và phát triển đô thị thông minh, nhờ vào chiến lược đầu tư đồng bộ và tận dụng công nghệ số.
Về hạ tầng giao thông, Việt Nam đang đẩy mạnh các dự án trọng điểm như: Đường bộ cao tốc Bắc-Nam, đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh và cảng biển quốc tế. Tính đến năm 2023, cả nước đã có hơn 1.800km đường cao tốc và mục tiêu mở rộng lên 5.000km vào năm 2030. Dự án sân bay Long Thành giai đoạn 1 đang được đẩy nhanh tiến độ, hứa hẹn trở thành trung tâm hàng không lớn của khu vực.
Trong lĩnh vực đô thị thông minh, các thành phố lớn như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Bình Dương đang triển khai thí điểm mô hình đô thị thông minh, tích hợp công nghệ số vào quản lý giao thông, năng lượng và dịch vụ công...
Việc đẩy mạnh đầu tư hạ tầng và phát triển đô thị thông minh không chỉ nâng cao chất lượng sống mà còn tạo động lực tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư và nâng cao vị thế Việt Nam trong khu vực. Tuy nhiên, để bứt phá, Việt Nam cần huy động nguồn lực lớn, bảo đảm tính đồng bộ và ứng dụng công nghệ hiệu quả.
Phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn
Việt Nam có triển vọng lớn trong phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn như công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghệ cao và nông nghiệp công nghệ cao nhờ vào lợi thế về lao động, chính sách thu hút đầu tư và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Trong công nghiệp chế biến, chế tạo, lĩnh vực này đang là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, chiếm khoảng 25% GDP. Các tập đoàn lớn như: Samsung, LG và Intel đã đầu tư hàng tỷ USD vào Việt Nam, biến Việt Nam thành trung tâm sản xuất điện tử và công nghệ lớn trong khu vực. Năm 2023, xuất khẩu hàng điện tử, điện thoại và linh kiện chiếm hơn 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Với công nghiệp công nghệ cao, Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển các khu công nghệ cao. Những doanh nghiệp lớn trong nước như FPT, Viettel đã vươn ra quốc tế, tạo dấu ấn trong lĩnh vực công nghệ thông tin, phần mềm và trí tuệ nhân tạo. Trong nông nghiệp công nghệ cao, chúng ta đang chuyển từ sản xuất truyền thống sang ứng dụng công nghệ hiện đại. Xuất khẩu nông sản như gạo, cà phê và trái cây đạt giá trị cao, với các thương hiệu như Vinamilk và TH true Milk khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
Những ngành công nghiệp mũi nhọn này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn nâng cao giá trị gia tăng, tạo việc làm và giúp nước ta tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Để bứt phá, Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng, nguồn nhân lực và đổi mới công nghệ.
Vươn lên thành trung tâm logistics và thương mại quốc tế
Việt Nam có triển vọng lớn để vươn lên trở thành trung tâm logistics và thương mại quốc tế nhờ vị trí địa lý chiến lược, tốc độ tăng trưởng thương mại mạnh mẽ và sự đầu tư vào hạ tầng logistics.
Về vị trí địa lý, Việt Nam nằm trên tuyến vận tải hàng hải quốc tế quan trọng, kết nối khu vực Đông Á với thế giới. Đây là lợi thế lớn để phát triển các cảng biển trung chuyển, thu hút hàng hóa từ các nước trong khu vực. Về hạ tầng logistics, Việt Nam đang đầu tư mạnh mẽ vào mạng lưới cao tốc, sân bay và cảng biển. Hệ thống logistics hiện đại tại các khu kinh tế trọng điểm như TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng và Đà Nẵng giúp giảm chi phí vận tải và tăng tính cạnh tranh.
Tuy còn thách thức về chi phí logistics và kết nối hạ tầng nhưng với đà phát triển này, Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng trở thành trung tâm logistics và thương mại quan trọng của khu vực trong tương lai gần. Theo báo cáo của WB năm 2023, Việt Nam là một trong những quốc gia có môi trường kinh doanh hấp dẫn nhất khu vực.
Ngoài ra, Việt Nam cũng có triển vọng lớn trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao nhờ vào chiến lược giáo dục-đào tạo và hội nhập quốc tế sâu rộng. Tuy còn thách thức về chất lượng đào tạo đồng đều và kỹ năng mềm nhưng với đà cải cách hiện nay, Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế hiện đại và cạnh tranh quốc tế.
Những triển vọng trên, nếu được tận dụng tốt, sẽ tạo tiền đề vững chắc để Việt Nam bứt phá, hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia giàu mạnh, hiện đại và thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
TS NGUYỄN SĨ DŨNG