Người họa sĩ thiết kế, kẻ mộng mơ giữa thế giới công nghiệp, là người thổi hồn vào từng đường nét, màu sắc để biến ý tưởng thành trải nghiệm sống động. Trong thời đại ngày nay, họ không chỉ có ý tưởng hay, vẽ đẹp mà còn phải biết chiến đấu với áp lực thời gian, thị hiếu biến đổi và sự cạnh tranh khốc liệt. Công việc thiết kế không chỉ là sáng tạo mà còn là hành trình bền bỉ vượt qua giới hạn, giữ vững bản sắc giữa muôn vàn trào lưu thoáng qua. Họ chính là những chiến binh thầm lặng của truyền thông và cái đẹp. Trong khi “hành nghề” thiết kế thì không đơn giản “cứ muốn là được, cứ tìm là thấy” mà luôn là những cuộc làm việc đôi khi không dễ chịu với các biên tập viên, nhà quản lý. Họ có thể yêu cầu thay đổi bố cục, định dạng, màu sắc, kiểu chữ... làm ảnh hưởng rất nhiều đến định dạng, phong cách, cả tính thẩm mỹ lẫn hiệu quả truyền thông... Lúc này, bản lĩnh của nhà thiết kế cần bộc lộ, hoặc là thuyết phục đưa ra các lựa chọn, hoặc “đối đầu”, hoặc “chấp nhận làm theo”... Nhà thiết kế chuyên nghiệp luôn hiểu rõ tâm lý con người dễ tiếp nhận khi có lựa chọn hơn là bị phản bác.

leftcenterrightdel

 Bìa sách ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh Vũ Huyến.

Cần hiểu rằng, không phải góp ý nào cũng sai. Có những lúc phản hồi từ người không chuyên lại đánh trúng góc nhìn của độc giả. Nên phân tích xem góp ý nào thực sự có giá trị và đâu là thứ cần bảo vệ đến cùng. Thay vì nói “Cách của anh/chị không hợp lý”, cần đưa ra 2-3 phương án. Khi thiết kế luôn nhất quán về chất lượng, sẽ dần xây dựng được niềm tin. Vì để tôn trọng sự khác biệt về chuyên môn, cần hiểu thêm mỗi người đến từ mỗi góc nhìn khác nhau. Biên tập viên giỏi câu chữ, lãnh đạo giỏi chiến lược, còn nhà thiết kế giỏi bố cục, hình ảnh. Khi ta bắt đầu bằng sự tôn trọng lẫn nhau, sẽ dễ mở đường cho đối thoại hơn là tranh luận.

Từ đó, tiếng nói của nhà thiết kế trong mọi cuộc trao đổi, diễn đàn cũng sẽ có trọng lượng hơn. Từ kinh nghiệm nhiều năm làm thiết kế với nhiều nhà xuất bản, nhiều ban biên tập, có thể nói làm thiết kế không chỉ là thiết kế mỹ thuật và sáng tạo, mà còn là nghệ thuật ứng xử. Muốn thiết kế sống được và sống khỏe, nhà thiết kế cần vừa vững chuyên môn, vừa khéo giao tiếp. Đó mới là "phẩm chất" của một họa sĩ, nhà thiết kế của thời nay.

Để khắc phục và tránh được những “xung đột chuyên môn” không đáng có thì mỗi nhà xuất bản, ban biên tập báo chí cần có ban chuyên môn, quy trình thiết kế sách, báo chí ngày càng chuyên môn hóa và mang tính cộng tác cao.

Về mỹ thuật và nội dung gồm nhiều thành phần. Mọi quy trình làm việc mang tính làm việc nhóm, không độc đoán. Mỗi vị trí có vai trò rõ ràng, không chồng chéo. Sản phẩm báo chí là kết quả của sự cộng tác đa chiều. Kiểm duyệt và chỉnh sửa: Biên tập viên kiểm tra chính tả, nội dung. Phụ trách thẩm mỹ (Art director) kiểm tra tính thẩm mỹ, thống nhất nhận diện. Xuất bản thường xuyên họp chuyên môn định kỳ để thống nhất định hướng. Ban biên tập, giám đốc sáng tạo, thiết kế cùng thảo luận nội dung trọng tâm bìa và nội dung (sách cũng như báo chí). Thống nhất tone màu, ảnh đại diện, yếu tố đồ họa chủ đạo. Thiết kế song song. Trong khi phóng viên viết, biên tập viên làm việc, đội thiết kế đã bắt đầu: Phác thảo layout, đặt lưới (grid), tìm visual tương thích.

Có phản hồi giữa chừng để điều chỉnh nhẹ. Có nhận xét cuối, nhưng tôn trọng chuyên môn, phản hồi bằng lý lẽ lấy độc giả làm trọng tâm. Nếu xảy ra xung đột, người quản lý sẽ ưu tiên thử nghiệm bản thiết kế tốt hơn thay vì áp đặt ý kiến cá nhân. Việc dung hòa không phải là thỏa hiệp, mà là nhằm xây dựng tiếng nói chung, đồng thuận vì mục tiêu của chiến lược hướng tới bạn đọc. Tóm lại, nhà thiết kế cần: Vững chuyên môn, khéo giao tiếp, giữ bản sắc cá nhân nhưng biết biến hóa linh hoạt theo hoàn cảnh. Và nếu điều kiện không cho phép bảo vệ chất lượng nội dung, thẩm mỹ thì hãy lựa chọn từ chối dự án để không đánh đổi giá trị nghề nghiệp.

Họa sĩ LÊ TIẾN VƯỢNG