Chợ hoa Tết “cổ xưa” nhất và cũng nổi tiếng nhất là chợ Hàng Lược. Như tên gọi, Hàng Lược xưa chuyên làm lược chải đầu. Đến đầu thế kỷ 20, nghề làm lược dần thoái trào rồi biến mất hẳn. Cũng từ đây, Hàng Lược bắt đầu nổi danh với một thứ “hàng” khác. Đó là chợ hoa ngày Tết.
Chợ hoa Tết Hàng Lược đầu thế kỷ 20. Ảnh tư liệu
Chợ hoa Hàng Lược có lịch sử hơn 100 năm qua. Chợ này có hai điều đặc biệt. Thứ nhất, chợ chỉ họp mỗi năm một lần, từ ngày 23 tháng Chạp đến chiều tối Ba mươi Tết. Vì thế, chợ mang tên là chợ hoa Tết. Điều đặc biệt thứ hai, hơn 100 năm qua, chỉ duy nhất Tết Đinh Hợi 1947 là chợ không họp, vì Hà Nội lúc đó đang thời kỳ chiến tranh.
Xưa kia, chợ hoa Tết Hàng Lược kéo dài suốt chiều dài của các phố: Hàng Lược, Hàng Chai, Hàng Rươi, tới cả phố Hàng Mã, Hàng Đồng, Đồng Xuân. Là chợ hoa chính của đất kinh kỳ nổi tiếng là sành ăn, sành chơi nên hoa mang về bán ở Hàng Lược tươi thắm lạ thường, được tuyển chọn kỹ càng hơn hẳn những khu chợ hoa khác. Hoa bán ở đây phong phú vô cùng, hầu hết là những loài hoa đẹp nhất, tươi nhất, nhưng nhiều nhất ở đây là các loại hoa truyền thống được nhiều người yêu thích như: Đào, hồng, cúc, nhài, lay-ơn, thược dược, vi-ô-lét, thủy tiên, hải đường… Và tất nhiên là không thể thiếu những chậu quất trĩu quả với mong ước về một năm mới giàu có, sung túc…
Hoa đào về trên phố Hàng Lược.
Mỗi năm, chỉ “tồn tại” trong một khoảng thời gian ngắn ngủi nên chợ hoa Hàng Lược thường họp kéo dài suốt từ sáng sớm cho tới tận đêm khuya, thậm chí sát lúc Giao thừa chợ mới tan bởi những người bán hàng muốn nán lại để bán nốt các cây hoa cảnh. Người đến Hàng Lược là để “đi chơi chợ hoa” mà không phải là “đi chợ mua hoa” như nhiều nơi khác. Bởi khi đến đây, người ta không chỉ được mua những bông hoa tươi nhất, đẹp nhất mà còn được thong dong thả bộ, vừa đi bộ vừa ngắm hoa. Người Hà Nội, nhất là những người cao tuổi, ngắm phố hoa Hàng Lược vào mỗi dịp Xuân về như một thú tao nhã trước kỳ nghỉ Tết. Đến đây, người ta được thỏa thích ngắm hoa hoặc cảm nhận một nét văn hóa Tết đặc sắc ở mảnh đất ngàn năm văn vật… Đi chơi chợ hoa không vội được, phải nhẩn nha vừa đi vừa ngắm, thỉnh thoảng lại sà vào một hàng hoa bên đường, nhìn ngắm, xuýt xoa vì cây hoa đẹp. “Thuận mua vừa bán”, không ưng cũng chẳng sao, người bán không vì thế mà tỏ ra khó chịu. Ngược lại, người mua, kẻ bán luôn niềm nở chào mời và vui vẻ tặng nhau một lời chúc mừng năm mới. Chính vì vậy mà chợ hoa Hàng Lược luôn được coi là điểm chơi xuân hấp dẫn trong những ngày cuối cùng của năm cũ để tìm về những giá trị, vẻ đẹp của văn hóa đất Kinh kỳ.
Thời Hà Nội còn gian khó, dù nghèo mấy, mỗi gia đình vẫn luôn đi chơi chợ hoa Tết Hàng Lược để sắm một cành đào. Nay, chợ hoa Hàng Lược vẫn được mở từ sau rằm tháng Chạp. Tuy nhiên, phải đến sau Tết ông Công, ông Táo, chợ hoa Tết Hàng Lược mới thực sự tấp nập. Đến những ngày giáp Tết Nguyên đán, Hàng Lược lúc nào cũng ken đặc người. So với trước kia, hiện chợ hoa Tết Hàng Lược đã bị thu hẹp đi rất nhiều. Thế nhưng, với nhiều người Hà Nội, ngày Tết không đi chơi chợ hoa Hàng Lược là một sự thiếu vắng khó tả. Bởi, người ta đến đây không chỉ để mua sắm mà còn để du xuân, để cảm nhận được không khí cổ kính, một hương vị Tết từ xa xưa.
So với chợ Hàng Lược, chợ hoa Quảng Bá mang nhiều đặc trưng khác. Thứ nhất, đó là chợ hoa họp cả năm chứ không trừ ngày nào. Thứ hai, chợ hoa Quảng Bá là chợ đầu mối lớn nhất khu vực nội thành Hà Nội. Hơn nữa, về mặt không gian, chợ hoa Quảng Bá mang dấu ấn của một làng ven nội chứ không cổ kính như chợ hoa Hàng Lược… Tuy nhiên, vẫn có một điểm chung giữa hai chợ. Đó là vào dịp Tết, cả hai chợ đều là những điểm đến của những người yêu hoa.
Ngày thường, phiên chính của chợ hoa Quảng Bá họp từ nửa đêm đến 3-4 giờ sáng. Nguồn hoa đến từ các làng hoa ven đô, từ các tỉnh xung quanh và từ Sa Pa, Đà Lạt, thậm chí cả Trung Quốc. Vì là chợ bán buôn nên hoa ở đây thường được chia thành từng bó 50 cành hoặc 100 cành. Tuy nhiên, các tiểu thương cũng không “từ chối” khách mua lẻ. Tại đây có rất nhiều loại hoa từ bình dân đến cao cấp được bày trên kệ, trong thùng xốp hay xếp chồng lên nhau ngay hàng thẳng lối. Dịp cận Tết Nguyên đán, chợ hoa Quảng Bá họp gần như 24/24 giờ. Hình ảnh những người vội vã xếp hoa, kẻ soi đèn chọn từng bông đẹp nhất, đôi lứa tay nắm tay thong dong, tiếng gọi mời, tiếng mặc cả của các bà, các chị làm chợ hoa đêm Hà Nội vốn tấp nập lại càng hối hả hơn trong những đêm cuối năm.
Cũng nằm trong khu vực nội thành, nhưng chợ hoa Hoàng Hoa Thám có sự khác biệt so với chợ hoa Hàng Lược và Quảng Bá. Đó là ngoài hoa và cây cảnh, chợ còn bán cả hạt giống, con giống, vật nuôi… Chợ hoa Lạc Long Quân thì họp cả ngày, tuy nhiên, ngày thường chủ yếu là cây cảnh. Dịp Tết, chợ mở cửa từ khoảng 20 tháng Chạp đến hết ngày 30 Tết. Tại đây tập trung bán hoa đào Nhật Tân và nhiều loại đào rừng, mai, quất Tứ Liên...
Những ruộng hoa Tây Tựu khoe sắc. Ảnh: HOÀNG ANH
Dù mới được thành lập cách đây chưa lâu nhưng chợ hoa đêm Tây Tựu đã rất có tiếng. Ngày thường, nơi đây đã trở thành một điểm du lịch được nhiều người đến với Hà Nội ưa chuộng. Tây Tựu là một trong những vựa hoa lớn nhất của miền Bắc. Vì thế, người đi chợ hoa chủ yếu là người trồng hoa nơi đây. Người đến mua hoa chủ yếu là những đại lý kinh doanh, họ mua từng bó trăm bông một, đủ loại, chất cao ngất. Mua hoa ngay tại vườn vừa được giá rẻ lại chọn được những bó hoa tươi nhất mang về. Dịp cuối năm, từ khoảng tháng 10 âm lịch, người dân Tây Tựu đã tất bật chuẩn bị cho một mùa hoa Tết. Loài hoa được trồng nhiều nhất ở đây là hoa cúc, với những cánh đồng hoa cúc trải dài vàng rực rỡ, xen lẫn cúc chi, hoa hồng, hoa đồng tiền. Hoa cúc ở Tây Tựu bông nào bông nấy tròn chằn chặn, đều nhau, dáng thẳng, màu vàng óng ả. Ngoài hoa cúc, vào ngày giáp Tết, những cánh đồng hoa vi-ô-lét tím, hoa lay ơn, hoa thược dược… khoe sắc càng làm tiết trời xuân thêm ấm áp.
Một chợ khác nằm ở khu vực ngoại thành Hà Nội được nhiều người biết đến là chợ hoa đêm Mê Linh. “Đặc sản” của chợ này là hoa hồng. Bởi lẽ, đất Mê Linh rất phù hợp với loài hoa này. Chợ cũng họp vào ban đêm và tan vào lúc sáng sớm. Vì vậy, nếu muốn mua hoa hồng giá rẻ thì hãy đến đây vào khoảng 12 giờ đêm. Tuy nhiên, ở đây lại có vô vàn loại hoa chứ không chỉ riêng hoa hồng.
Chợ hoa ngày Tết đã tồn tại cùng Hà Nội hàng trăm năm qua. Và hơn thế, đây đã trở thành một nét độc đáo, tô thêm bản sắc văn hóa đa thanh, đa sắc của mảnh đất Kinh kỳ.
VŨ THẾ ANH