Ở Italy, những núi rác chất cao bốc mùi, những bãi rác thải xuất hiện trái phép, hoạt động chôn hoặc đốt rác phi pháp… do các băng nhóm mafia, thường được gọi là “mafia môi trường” hay “mafia rác” lũng đoạn thị trường thu gom rác thải gây ra. Một thành viên của các băng đảng “mafia rác” đã tiết lộ rằng, hoạt động đổ rác thải trái phép diễn ra vào ban đêm và có người bồng súng canh gác.
Tại thành phố Naples của nước này, năm 2008 quân đội đã được điều động để dọn dẹp các đống rác chất cao như núi. Khi đó, người dân phẫn nộ cho rằng, giới chức phải chịu trách nhiệm vì không ngăn chặn được nhóm mafia có tên Camorra lộng hành trong một thời gian dài và kiểm soát việc thu gom rác thải trong thành phố. Camorra từ hàng chục năm nay đã tống tiền và quấy rối các đối thủ kinh doanh của mình trong lĩnh vực này.
Cách thức hoạt động của “mafia môi trường” là ngăn chặn các bên cạnh tranh đẩy giá dịch vụ thu gom rác xuống thấp và tạo thế độc quyền. Các băng nhóm tội phạm ấn định giá và phân bổ địa bàn hoạt động, buộc khách hàng muốn được thu gom rác không thể lựa chọn ai khác ngoài họ. Tình trạng trên ở Italy kéo dài do các băng đảng “mafia rác” thông đồng với cảnh sát, doanh nhân và thậm chí cả quan chức.
Lĩnh vực thu gom rác đặc biệt hấp dẫn các nhóm tội phạm vì về hình thức, đây là lĩnh vực kinh doanh hợp pháp với những hợp đồng mang lại lợi nhuận cao. Một báo cáo môi trường năm 2011 từng cho biết, các nhóm mafia ở miền Nam Italy kiếm được khoảng 22 tỷ USD mỗi năm nhờ rác. So với các loại hình kinh doanh bất hợp pháp khác mà mafia tham gia, việc thu gom rác thải dễ dàng và ít hao tâm tổn sức hơn nhiều. Vì chỉ cần có phương tiện vận chuyển và một số nhân công khỏe mạnh là họ có thể tham gia được loại hình hình dịch vụ không bao giờ lo ế khách này.
Điều đáng nói hơn cả là các băng nhóm tội phạm thường thiếu trách nhiệm và không quan tâm đến hậu quả môi trường. Họ không tái chế rác theo quy định mà bí mật đem chôn giấu trái phép hoặc đốt các chất độc hại với môi trường như hóa chất, kim loại nặng và nhiên liệu. Khu vực Naples và Campania bị đặt cho những biệt danh hãi hùng như “mảnh đất lửa”, “đất độc” hay “tam giác tử thần” vì hàng chục triệu tấn chất thải được chôn trái phép ở đây kể từ những năm 90 của thế kỷ trước. Đã có những báo cáo y khoa về tỷ lệ người mắc ung thư phổi hoặc dị tật bẩm sinh liên quan đến ô nhiễm nguồn nước ngầm, ô nhiễm không khí do đốt rác và chôn rác trái phép ở Italy. Thậm chí, “mafia môi trường” còn bị coi là loại virus đầu độc môi trường, gây ô nhiễm nền kinh tế và gây nguy hiểm cho sức khỏe của người dân.
Để đối phó, Italy đã ban hành đạo luật nhằm ngăn chặn nạn “mafia môi trường”, theo đó trao cho cảnh sát quyền lực nhiều hơn và tăng hình phạt.
Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực, Italy vẫn đang gánh chịu các mức phạt lên tới chục triệu euro của Ủy ban châu Âu (EC) vì vi phạm trong việc quản lý hơn 40 bãi tập kết rác thải tại vùng Basilicata và bãi rác thải Malagrotta tại vùng thủ đô Roma, dù bị đóng cửa từ năm 2013.
Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi dư luận Italy cáo buộc việc xả thải công nghiệp cũng có liên quan đến cả những băng nhóm mafia địa phương. Nhằm chứng tỏ quyết tâm giải quyết tận gốc vấn đề này, năm 2017, Chính phủ Italy đã chỉ định một tướng quân đội là Giuseppe Vadala, chỉ huy lực lượng Hiến binh làm Ủy viên đặc trách xử lý các vấn đề có liên quan đến các bãi rác thải bất hợp pháp. Kể từ đó đến nay, tại Italy, số lượng bãi rác thải trái phép bị EC xử phạt đã giảm từ 80 xuống còn 52, ngoài ra 8 bãi tập kết rác thải đã được EC cấp phép.
MAI NGUYÊN