Nhà thờ Đức bà Paris - một biểu tượng văn hóa

“Trái tim” của nước Pháp

Nhà thờ Đức Bà Paris tọa lạc tại đảo Cité trên sông Seine ở thủ đô Paris. Vị trí địa lý đặc biệt này đã khiến nhà thờ trở thành biểu tượng mang tính lịch sử, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của Paris. Năm 1163, viên đá đầu tiên được đặt với sự chứng kiến của Giáo hoàng Alexander III và Vua Louis VI. Quá trình xây dựng Nhà thờ Đức Bà Paris kéo dài trong gần hai thế kỷ với sự tham gia của nhiều kiến trúc sư danh tiếng lúc bấy giờ như Jean de Chelles, Pierre de Montreuil, Pierre de Chelles, Jean Ravy và Jean le Bouteiller.

Nhà thờ Đức Bà Paris có chiều dài 128m, chiều rộng 48m, cao tới 96m, có thể chứa được 6.500 người. Điểm đặc biệt của nhà thờ trước hết phải kể tới 3 bộ ô kính hình hoa hồng có từ thế kỷ 13 hay hệ thống chuông nhà thờ. Kiệt tác kiến trúc này đã trở thành nguồn cảm hứng của rất nhiều tác phẩm văn học, trong đó có tiểu thuyết nổi tiếng “Thằng gù Nhà thờ Đức Bà” (The Hunchback of Notre-Dame) của đại văn hào Victor Hugo, với nhân vật chính là thằng gù Quasimodo.

Từ ngày đặt viên đá xây dựng đầu tiên cho tới tận hôm nay, hình tượng Nhà thờ Đức Bà Paris đã gắn liền với lịch sử nước Pháp. Chính tại nơi này, vào năm 1230, Vua Saint-Louis đã làm lễ rước vòng gai của Đức Chúa. Đội quân Thập Tự Chinh đã đưa thánh tích này từ Constantinople về Paris. Năm 1455, phiên xử nhằm minh oan và phục hồi danh dự cho thánh Jeanne d’Arc đã diễn ra tại chính điện Nhà thờ Đức Bà Paris. Hơn 3 thế kỷ sau, Hoàng đế Napoléon Đệ nhất đã chọn nơi này làm lễ đăng quang vào năm 1804, với sự hiện diện của Đức Giáo hoàng Pie VII.

Nhà thờ Đức Bà ở Paris. (ảnh: Le Monde)

Nhà thờ Đức Bà Paris được xem là di sản kiến trúc vĩ đại của nhân loại. Nơi đây lưu giữ nhiều hiện vật, tác phẩm nghệ thuật và di tích được thu thập qua hàng thế kỷ, mỗi hiện vật đều có câu chuyện và giá trị riêng. Hằng năm có hơn 12 triệu lượt người tham quan Nhà thờ Đức Bà Paris.

Năm 2013, nhà thờ được tu sửa một số cấu trúc nhân kỷ niệm 850 năm ra đời. Gần 8.000 đường ống được vệ sinh và 9 chiếc chuông mới thay thế những chiếc cũ có từ thế kỷ 19. Dự án tôn tạo Nhà thờ Đức Bà Paris-vốn bị xuống cấp nghiêm trọng và nằm trong danh sách 250 di sản của Pháp đang trong tình trạng nguy hiểm-đã bắt đầu từ tháng 8-2018 và dự kiến hoàn thành trong vòng 10 năm.

Tháp đổ vì... “bà hỏa”

Một công trình kiến trúc biểu tượng của nước Pháp đã sừng sững hơn 8 thế kỷ, không hề hấn gì trong cả hai cuộc chiến tranh thế giới, nhưng nay lại bị hư hỏng nặng vì vụ hỏa hoạn đêm 15-4 vừa qua. Vụ cháy kéo dài tới 15 giờ đã làm sập một phần mái của nhà thờ. May mắn, một số tác phẩm nghệ thuật bên trong nhà thờ đã được bảo toàn và đưa đi cất giữ ở nơi an toàn.

Một nỗi buồn sâu sắc đang bao trùm toàn bộ thủ đô Paris, toàn bộ nước Pháp và thậm chí cả châu Âu. Nước mắt đã rơi trên má của rất nhiều người dân, đến nỗi một chính trị gia đã phải thốt lên rằng, ước gì tất cả những giọt nước mắt đang rơi có thể cộng lại để tạo thành một cơn mưa, ngăn ngọn lửa phá hủy Nhà thờ Đức Bà. Ông Stéphane Bern, người được Tổng thống Pháp bổ nhiệm phụ trách lĩnh vực di sản văn hóa đã rơi nước mắt trên truyền hình, nói: “Nước Pháp và lịch sử nước Pháp đang tan thành khói”.

Không chỉ người dân Pháp, mà nhiều nhà lãnh đạo thế giới và những người yêu nước Pháp đều cảm thấy bàng hoàng trước hình ảnh đám cháy tàn phá một trong những di sản quý trên thế giới.

Phát biểu ngày 16-4, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cam kết xây dựng lại Nhà thờ Đức Bà Paris trong vòng 5 năm tới. Trong khi đó, Thủ tướng Pháp Edouard Philippe cho biết, Paris sẽ tổ chức cuộc thi để quyết định thiết kế mới của tháp Nhà thờ Đức Bà Paris. Hiện chiến dịch kêu gọi ủng hộ nước Pháp bảo tồn và tu sửa di sản vô giá này vẫn đang được tiếp tục. Thống kê cho thấy, chỉ 3 ngày sau khi xảy ra vụ hỏa hoạn, quỹ đóng góp hỗ trợ phục dựng Nhà thờ Đức Bà Paris đã lên tới hơn 1 tỷ euro.

Đại văn hào Victor Hugo từng viết lại một câu để đời: “Bên cạnh những nét nhăn trên mặt nhà thờ, người ta luôn thấy một vết sẹo”. Vết sẹo lần này không cách nào xóa được cho dù “chúng ta sẽ xây lại nhà thờ” như Tổng thống Macron cam kết trong đêm xảy ra hỏa hoạn.

Lá cờ Việt tung bay trên đỉnh tháp nhà thờ

Từ việc Nhà thờ Đức Bà Paris bị cháy làm đổ sập ngọn tháp, báo chí Pháp đã lật lại các sự kiện trọng đại từng diễn ra tại đây. Khá bất ngờ khi truyền thông Pháp phát hiện ra sự kiện lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam từng tung bay trên đỉnh tháp Nhà thờ Đức Bà Paris.

Hãng tin AP cho biết lá cờ này xuất hiện ngày 19-1-1969, một tuần trước khi diễn ra phiên họp đầu tiên của Hội nghị Paris đàm phán hòa bình ở Việt Nam, trong đó Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam là một bên tham gia. Rất nhiều người sáng hôm sau đã tập trung xung quanh nhà thờ để chứng kiến cảnh tượng hy hữu này. Tuy nhiên, cảnh binh Pháp sau đó đã huy động trực thăng để tháo dỡ lá cờ.

Lá cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên tháp ở Nhà thờ Đức Bà Paris năm 1969. (ảnh: AP).

Hiện vẫn chưa rõ ai hoặc nhóm nào đã leo lên tòa tháp cao nhất của Nhà thờ Đức Bà Paris để treo lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Tuy nhiên, có người cho rằng, người kéo cờ là một chuyên gia leo núi thuộc nhóm Đệ tứ người Thụy Sĩ. Nhóm Đệ tứ là những người hoạt động trong phong trào ủng hộ Việt Nam kháng chiến chống Mỹ. Sau khi bí mật treo cờ trong đêm, trước khi rời đi, người này đã... cưa thang để không ai có thể leo lên lại. Đó là lý do hôm sau cảnh sát Pháp phải dùng trực thăng mới tháo được cờ.

Dù tiết lộ trên chưa được xác thực, song một điều rõ ràng rằng, dù chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn, nhưng hình ảnh lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam bay phấp phới trên đỉnh tháp đã trở thành một trong những hình ảnh đặc biệt trong chiều dài lịch sử tồn tại 850 năm của Nhà thờ Đức Bà Paris.

Có một “Đức Bà” giữa lòng “Hòn ngọc Viễn Đông”

Nếu như nước Pháp có Nhà thờ Đức Bà Paris nổi tiếng toàn thế giới, thì ở Việt Nam cũng có một nhà thờ nổi tiếng cùng mang tên “Đức Bà”. Nằm ở trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh, nơi được ví như “Hòn ngọc Viễn Đông”, Nhà thờ Đức Bà nổi bật với sắc màu đỏ tươi, là nơi mà du khách không thể bỏ qua khi tới thăm Thành phố mang tên Bác.

Để chuẩn bị cho một nhà thờ kiên cố, bền vững theo dòng thời gian, xứng tầm là nhà thờ trung tâm của vùng đất phương Nam-Sài Gòn đang phát triển mạnh mẽ, tháng 8-1876, Thống đốc Nam Kỳ Guy Victor Auguste Duperré đã tổ chức thi tuyển thiết kế nhà thờ mới-Nhà thờ Sài Gòn (Nhà thờ Đức Bà hiện nay). Vượt qua nhiều đồ án tham gia cuộc thi, đồ án của kiến trúc sư J.Bourad đã được chọn. Bản thiết kế của ông rất độc đáo, đã phối hợp hài hòa hai trường phái kiến trúc cổ điển lừng danh Roman và Gothic.

Công trình được thi công khá nhanh. Phần cao nhất của nhà thờ là hai tháp chuông. Khi mới hoàn thành công trình vào năm 1880, hai tháp chuông cao khoảng 37m. Năm 1895, theo thiết kế bổ túc của kiến trúc sư Fernand Gardes, hai tháp thép dạng chóp nhọn được lắp dựng thêm bên trên tháp chuông, làm cho tháp chuông nhà thờ vươn cao trên bầu trời với chiều cao mỗi tháp khoảng 60m. Để đỡ bộ chuông nặng gần 30 tấn với 6 quả chuông, tường nhà thờ được xây rất dày, khoảng 1,4m.

Vào đúng dịp Lễ Phục sinh, ngày 11-4-1880, thánh lễ làm phép và khánh thành Nhà thờ Sài Gòn do Đức cha Isidore Colombert cử hành trọng thể với sự tham dự của Thống đốc Nam Kỳ Charles Le Myre de Villes.

Thời kỳ đầu, nhà thờ có tên gọi là Nhà thờ Nước, vì tất cả kinh phí xây dựng đều do nhà nước Pháp thời ấy cung cấp với số tiền 2,5 triệu francs Pháp theo thời giá lúc bấy giờ. Năm 1959, Đức Hồng y Agagianian đã làm phép tượng Đức mẹ Hòa Bình tại quảng trường trước Nhà thờ Sài Gòn. Từ đó, với sự kiện này, Nhà thờ Sài Gòn có tên gọi là Nhà thờ Đức Bà.

Dù nằm ở hai quốc gia khác nhau, được xây dựng ở thời điểm khác nhau, song Nhà thờ Đức Bà Paris và Nhà thờ Đức Bà ở Thành phố Hồ Chí Minh có đặc điểm chung là được xây dựng theo trường phái kiến trúc cổ Gothic và bằng các nguyên vật liệu của Pháp. Theo Le Monde, mặc dù bị phá hủy một phần sau hỏa hoạn, song với tài năng của các nghệ nhân Pháp, Nhà thờ Đức Bà Paris sẽ sớm được hồi sinh, tiếp tục trở thành một điểm đến không thể bỏ qua của du khách khi đến Pháp.        

MINH NGỌC