15 hay 29?

Theo Dữ liệu Khai khoáng thế giới (WMD) năm 2024, Ukraine xếp thứ 40 trong số các quốc gia khai thác khoáng sản và sở hữu khoảng 5% trữ lượng khoáng sản của thế giới, trị giá khoảng 15.000 tỷ USD, là một trong những quốc gia giàu tài nguyên nhất tại châu Âu. Tuy nhiên, đó chưa phải là tất cả. Nếu tính cả các nguồn tài nguyên thiên nhiên như than và khí đốt tự nhiên, con số này lên tới khoảng 29.000 tỷ USD.

Theo Cục Khảo sát địa chất Ukraine, tổng cộng trên khắp quốc gia này ước tính có 305 triệu tấn tài nguyên khoáng sản, bao gồm 46 mỏ titan, 34 mỏ đa kim, 11 mỏ than chì và 2 mỏ lithium. Trong đó, trữ lượng than chì khoảng 18,6 triệu tấn, chiếm tỷ trọng 4% sản lượng toàn cầu; Mangan 140 triệu tấn, tương đương 1,6% sản lượng toàn cầu; sắt khoảng 6,5 tỷ tấn, tương đương 1,5% sản lượng toàn cầu... Trong số các khoáng sản của Ukraine, lithium đang ngày càng có giá. Trữ lượng quặng lithium ở Ukraine khoảng 33 triệu tấn, trị giá 38 tỷ USD, chiếm 7% sản lượng toàn cầu. Các mỏ lithium tại Ukraine tập trung tại tỉnh Kirovohrad ở miền Trung và hai tỉnh Zaporizhzhia và Donetsk ở miền Đông. Nguồn tài nguyên này hầu như chưa đụng đến và đang thu hút sự chú ý của các công ty trên toàn cầu. Lithium, còn gọi là “vàng trắng”, là kim loại được sử dụng để chế tạo pin cho các thiết bị điện tử và xe điện. Lithium không phải là nguồn tài nguyên đặc biệt quý hiếm, nhưng đây là chất gần như không thể thay thế trong pin. Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) ước tính, sự phát triển của ngành xe điện có thể đẩy nhu cầu lithium tăng hơn 40 lần tính đến năm 2030. Các nhà sản xuất ô tô sẽ phải tranh giành để có thể bảo đảm đủ nguồn cung, qua đó đẩy giá lithium lên cao. Thực tế, chỉ trong năm 2024, giá của kim loại này đã tăng tới 600%.

leftcenterrightdel

Một mỏ khoáng sản ở Ukraine. Ảnh: FT 

 

Cùng lithium, than chì là một khoáng sản quan trọng của Ukraine. Trước khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga, sản lượng than chì của Ukraine là khoảng 10.000 tấn mỗi năm, nhưng đã giảm 95% trong năm 2023 do chiến sự. Ukraine nằm trong nhóm 5 quốc gia có nhiều khoáng sản này nhất thế giới. Than chì có nhiều ứng dụng, như trong chất bôi trơn công nghiệp, chế tạo pin, hay ứng dụng trong các nhà máy điện hạt nhân và vũ khí hạt nhân.

Về đất hiếm-một trong những khoáng sản đang ngày càng trở nên quan trọng đối với thế giới. Theo số liệu từ Diễn đàn Kinh tế thế giới, Ukraine là nước có tiềm năng lớn, nắm giữ khoảng 5% trữ lượng đất hiếm toàn cầu. Đất hiếm là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất thiết bị công nghệ cao, như điện thoại thông minh, pin xe điện. Ngành quốc phòng sử dụng đất hiếm trong chế tạo vũ khí.

Ngoài các khoáng sản trên, Ukraine còn nắm giữ nhiều loại khác với tỷ trọng lớn, như: 20% nguồn dự trữ quặng titanium của cả thế giới; năm 2021, Ukraine là nước xuất khẩu quặng sắt lớn thứ 5 thế giới; có nguồn dự trữ khí đốt lớn thứ 3 châu Âu với 1.090 tỷ mét khối...

Khoáng sản - cơ hội kết thúc xung đột

Đã không có một thỏa thuận nào được ký sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng vào ngày 28-2. Nguyên nhân bắt nguồn từ vấn đề tài nguyên khoáng sản. Ông Donald Trump thường nhắc đến "đất hiếm" khi đề cập thỏa thuận khoáng sản với Ukraine. Tổng thống Mỹ từng tuyên bố muốn Ukraine cung cấp lượng đất hiếm tương đương 500 tỷ USD để hoàn trả những gì đã nhận từ Washington từ khi nổ ra xung đột với Nga. Mối quan tâm của ông Donald Trump đối với các khoáng sản quan trọng của Ukraine có thể là do sự thống trị hiện tại của Trung Quốc đối với thị trường nguyên tố đất hiếm. Trung Quốc kiểm soát 70% công suất khai thác đất hiếm toàn cầu và 90% công suất chế biến.

Không chỉ đất hiếm, hiện Mỹ phụ thuộc phần lớn vào nguồn khoáng sản nhập khẩu mà nhiều loại trong đó nhập từ Trung Quốc. Trong số 50 loại khoáng sản được phân loại là quan trọng, Mỹ hoàn toàn phụ thuộc vào nhập khẩu 12 loại và phụ thuộc hơn 50% vào nhập khẩu 16 loại khác. Trong khi đó, Ukraine sở hữu 22 trong số 50 loại khoáng sản quan trọng này. Vì thế, không có gì ngạc nhiên khi Tổng thống Donald Trump muốn thu lợi từ nguồn khoáng sản lớn của Ukraine, đặc biệt là trong bối cảnh Trung Quốc vẫn đóng vai người chơi chính trong hoạt động khai thác nhiều loại khoáng sản quan trọng.

Tuy nhiên, để có được nguồn tài nguyên khoáng sản của Ukraine, Mỹ không thể không quan tâm tới Nga. Nga đang kiểm soát 63% số mỏ than, 11% nguồn dầu khí, 20% mỏ khí đốt tự nhiên, 42% mỏ kim loại, 33% mỏ đất hiếm, cũng như một số địa điểm khai thác titan, zirconium, stronti, liti, uranium và vàng của Ukraine. Vì thế, để có thể có được những tài nguyên khoáng sản quý giá, Tổng thống Donald Trump luôn cần Nga cho sự ổn định của Ukraine.

Với Ukraine, sau cuộc gặp thất bại ngày 28-2, Tổng thống Zelensky đã thừa nhận sự nuối tiếc và “sẵn sàng làm việc dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump để đạt được một nền hòa bình lâu dài”.

Nền hòa bình của Ukraine đang cơ bản phụ thuộc vào thỏa thuận khai thác tài nguyên khoáng sản với Mỹ. Nói cách khác, khi nước Mỹ có được lợi ích từ cuộc xung đột quân sự Nga-Ukraine, khi ấy, hòa bình sẽ trở lại.

NGỌC MỸ