Vẽ lại bản đồ vận tải hàng không

Việc lỡ chuyến bay chuyển tiếp và phải chờ đợi nhiều giờ ở nhà ga từ lâu đã là cơn ác mộng của mọi hành khách đi máy bay. Do đó, lựa chọn dừng chân vài giờ hoặc thậm chí vài ngày trong hành trình của hành khách đã trở thành một trong những xu hướng mạnh mẽ trong ngành du lịch. Từ Singapore đến Doha (Qatar) hay Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), hàng chục sân bay đã chuyển đổi thành hub, cung cấp cho du khách hàng nghìn mét vuông không gian mua sắm, ăn uống và giải trí.

Khái niệm “hub” ra đời ở Mỹ vào những năm 1980 sau khi Luật Quản lý lưu thông hàng không ở nước này được bãi bỏ. Đây là trung tâm vận tải hàng không tại các sân bay lớn, đóng vai trò kết nối các chuyến bay nội địa và quốc tế. Hub thực hiện chức năng tập trung hàng hóa từ nhiều chuyến bay khác nhau, sau đó phân loại và chuyển tiếp đến các chuyến bay tiếp theo hoặc phương tiện vận chuyển mặt đất. Hub vận tải hàng không đồng nghĩa với sự phát triển kinh tế bởi ở đây tập trung số lượng lớn máy bay để nhân rộng các điểm đến.

leftcenterrightdel
Khu vườn nhiệt đới với 25.000 loài thực vật trong sân bay Hamad ở Doha (Qatar). Ảnh: internationalairportreview.com 

Sau khi hoạt động hàng không đột ngột bị gián đoạn do đại dịch Covid-19, những hub vận tải hàng không là những cơ sở đầu tiên bảo đảm phục hồi nhanh hơn nhiều so với dự kiến. Đến năm 2024, số lượng hành khách đi máy bay đạt gần 5 tỷ lượt. Theo Hiệp hội Vận tải hàng không quốc tế, con số này sẽ tăng gấp đôi trong vòng 20 năm tới, với tốc độ tăng trưởng trung bình hằng năm ước tính là 3,6%.

Cho đến nay, Mỹ vẫn thể hiện ưu thế trong lĩnh vực hub vận tải hàng không. Tại Dallas (Texas, Mỹ), American Airlines là công ty đầu tiên tạo ra hub kết nối, từ bỏ mô hình bay thẳng truyền thống được gọi là “điểm đến điểm”. Mô hình hub vận tải hàng không sau đó được triển khai ở châu Âu vào những năm 1990, rồi đến châu Á và Trung Đông trong thập kỷ tiếp theo.

Năm 2024, Atlanta (bang Georgia, Mỹ) một lần nữa vươn lên vị trí hàng đầu trong số những sân bay bận rộn nhất hành tinh với 107 triệu hành khách, vượt qua sân bay Hamad ở Dubai và sân bay Dallas-Forth Worth. Sân bay Charles-de-Gaulle (Pháp) với 69,9 triệu hành khách đứng thứ 14, kém xa Heathrow-sân bay hàng đầu châu Âu với 83 triệu hành khách. “Tỷ lệ kết nối của chúng tôi, tức là tỷ lệ hành khách kết nối tại trung tâm Paris-Charles-de-Gaulle, cao hơn tỷ lệ của London-Heathrow”, Mélanie Fave, người đứng đầu bộ phận chiến lược tại Groupe ADP nhấn mạnh. Sân bay Charles-de-Gaulle chiếm khoảng 35% lượng du khách vào năm 2023. Charles-de-Gaulle là sân bay thứ hai ở châu Âu có kết nối tốt nhất với Bắc Mỹ, Nam Mỹ và là sân bay đầu tiên kết nối với châu Phi.

Bùng nổ các hub

“Con át chủ bài” của tất cả các hub vận chuyển hàng không là dựa vào một hãng hàng không uy tín, có thể nhân rộng tần suất và điểm đến. Ví dụ như hãng hàng không Delta hiện đang có mặt tại Atlanta. Emirates thống trị tại Dubai, kết nối 279 thành phố trên toàn thế giới vào năm 2024. Sân bay Denver trông cậy vào hãng hàng không United (Mỹ). Hãng British Airways (Anh) khai thác 50% tổng số chuyến bay của sân bay Heathrow. Air Asia đã cất cánh từ Kuala Lumpur (Malaysia) với hơn 14.500 chuyến bay có thể kết nối. Khu vực châu Á-Thái Bình Dương hiện có 8 trong số 20 hub vận chuyển hàng không lớn nhất thế giới và dự kiến sẽ bùng nổ trong thời gian tới do sự gia tăng của các dự án, đặc biệt ở Ấn Độ.

Theo ông Guillaume Glass, giám đốc chương trình tại Air France, quy mô của sân bay và cơ sở hạ tầng hoạt động không phải là yếu tố cho phép mở các tuyến bay mới. “Các yếu tố chính vẫn là lượng hành khách có thể tạo ra, mức độ cạnh tranh, thị phần và thu nhập có thể mong đợi. Và giá vé trên chuyến bay thẳng sẽ luôn cao hơn so với giá vé nối chuyến”, ông Glass ước tính.

Vào năm 2030, Saudi Arabia dự kiến khánh thành Sân bay Quốc vương Salman, được xây dựng trên nền sân bay hiện tại. Từ hai đường băng, sân bay sẽ tăng lên 6 đường băng và hướng tới mục tiêu đón 120 triệu lượt hành khách mỗi năm tại trung tâm của một “thành phố hàng không”, bao gồm các văn phòng, khách sạn, trung tâm mua sắm và nhà ở.

Trong khi đó, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đã lên kế hoạch đầu tư 35 tỷ USD để tạo ra “siêu trung tâm của thế kỷ” và có kế hoạch chuyển toàn bộ lưu lượng giao thông từ sân bay hiện tại sang sân bay Dubai World Central. Dự án sẽ bao phủ diện tích 70km2, đáp ứng nhu cầu lưu thông của 260 triệu lượt hành khách trong những thập kỷ tới. Không thể sánh bằng về lưu lượng giao thông nhưng UAE muốn bắt kịp đối thủ lớn của họ là Qatar về mặt thương mại.

Hằng năm, Tạp chí Skytrax (Anh) khảo sát hành khách từ 100 quốc gia theo một loạt tiêu chí: Sự dễ dàng khi qua cửa kiểm tra an ninh, chất lượng và sự đa dạng lựa chọn phục vụ ăn uống, thời gian chờ lấy hành lý,... Trong gần một thập kỷ, Sân bay Hamad ở Doha và Sân bay Changi ở Singapore luôn cạnh tranh để giành danh hiệu “Sân bay được du khách yêu thích nhất”. Năm 2024, Hamad giành lại vị trí dẫn đầu sau khi bị Changi vượt lên vào năm 2023.

Sân bay Hamad ở Doha với phần mở rộng được thiết kế bởi kiến trúc sư Norman Foster, cung cấp tour tham quan có hướng dẫn viên đến 40 tác phẩm nghệ thuật, một khu vườn nhiệt đới với 25.000 loài thực vật, một khu chợ truyền thống, 200 cửa hàng cùng một số công trình đầu tiên trên thế giới tại một sân bay: Một nhà hàng Armani, một quán cà phê Oreo, một spa Dior và một tiệm làm đẹp Louis Vuitton. Những cửa hàng và nhà hàng này không nhằm mục đích trang trí. Hành khách quá cảnh được đặc biệt săn đón vì đây là loại khách hàng sử dụng dịch vụ nhiều nhất tại sân bay.

Nói một cách ngắn gọn, hành khách khi thực hiện một chuyến bay đường dài thường mang lại nhiều lợi nhuận cho các đơn vị kinh doanh bởi hầu hết trong số họ thường đi mua sắm khi quá cảnh. Theo thống kê, tại sân bay Charles-de-Gaulle ở Paris, năm 2024, hành khách chi tiêu trung bình 31,40 euro, doanh thu kinh doanh vượt 1,3 tỷ euro, tăng 10% so với năm 2023.

MINH AN