Thế giới trong mắt ai

Tam quốc kết nối

Cách “trị quốc, bình thiên hạ” mà ông Trump tiến hành trong bối cảnh hiện nay có thể sẽ gây ảnh hưởng mạnh mẽ tới chính trường thế giới. Phần đông chuyên gia đều cho rằng, năm nay, trên thế giới sẽ bất ổn nhiều hơn, không chỉ ở những nơi đang diễn ra các cuộc xung đột nóng bỏng. Sẽ có thể xuất hiện thêm những vùng chiến sự ở các châu lục khác ngoài châu Âu. Theo cựu giám đốc, chuyên gia bình luận quốc tế người Mỹ Matthew Andersson viết cuối năm 2024 trên tờ American Thinker, cách diễn giải của ông Trump về một nước Mỹ như một siêu cường vĩ đại sẽ tự động giải quyết “cuộc khủng hoảng bản sắc” mà chính quyền của người tiền nhiệm đã là biểu tượng. Đó chính là cuộc khủng hoảng bản sắc, cản trở sự hình thành trục kết nối 3 siêu cường hàng đầu là Mỹ-Trung Quốc-Nga trong những điều kiện hợp lý.

Chuyên gia người Mỹ Andersson cho rằng, nhìn nhận một cách công bằng, chính quyền ở các siêu cường như Nga và Trung Quốc, mỗi nước theo cách riêng của mình, đều cố gắng hành động theo hướng bảo vệ một cách mạnh mẽ nhất quyền lợi và vị thế của đất nước mình. Đồng thời, ông Andersson cũng lưu ý: “Không thể hoài nghi gì nữa, chính phủ hiện nay ở Nga đang đặt đất nước mình cao hơn tất cả. Hơn thế nữa, nước Nga đang rất thực tế trong việc theo đuổi các lợi ích của mình trong khuôn khổ của một nền chính trị hiện hữu. Tức là, có tính đến ở mức độ cần thiết của hiện trạng cùng tồn tại làm việc với Trung Quốc và Mỹ. Đó mới chính là sức mạnh mới trên thế giới... Nước Nga và Trung Quốc hiểu điều này, nhưng nước Mỹ thì đã không...”. Và sự không hiểu đó ở Nhà Trắng đã khiến cho trên thế giới xảy ra nhiều chuyện không bình thường. Cũng theo ông Andersson, rất may là ông Donald Trump lại hiểu được điều này. Không ngẫu nhiên là trong những phút tiếp xúc chớp nhoáng trước báo chí với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 7-12-2024 trong lần tới “kinh đô ánh sáng” dự lễ tái sinh (mở cửa lại) của Nhà thờ Đức bà Paris, ông Trump đã buột miệng nhận xét: “Có lẽ thế giới hiện tại đang hóa dại một chút”.

Ông Donald Trump ký các sắc lệnh hành pháp ngay sau lễ nhậm chức tại Washington vào ngày 20-1. Ảnh: REUTERS

Mọi người hiện nay đều đang chờ đợi Tổng thống Trump đưa ra được những quyết sách để thế giới bớt đi sự “hóa dại”. Những đối tác chính yếu của nước Mỹ (Nga và Trung Quốc) cũng hy vọng điều này. Theo ông Andersson: “Moscow chờ sự trở lại của ông Trump vì biết rằng ông ấy kính trọng và gìn giữ đất nước mình-giống như Trung Quốc và Nga kính trọng và gìn giữ đất nước họ. Điều này tạo ra một trục của những người cân sức. Đó chính là thế cân bằng sức mạnh. Những khi không có sự cân bằng, những chênh lệch dẫn tới sự hỗn loạn toàn thế giới”.

Mô hình cần có

Bản thân nước Nga ở thời điểm hiện tại cũng nhận thức rõ vai trò của mình và nhu cầu cần phải trở thành một đối tác tích cực trong việc xây dựng môi trường lành mạnh hơn cho cộng đồng quốc tế. Trong bài phát biểu tại cuộc họp của hội đồng nguyên thủ các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ngày 4-7-2024, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng, trong việc hình thành trật tự thế giới đang diễn ra những thay đổi mạnh mẽ và không thể đảo ngược, dẫn tới một thực tế là một thế giới đa cực đã trở thành hiện thực. Ông Putin cho rằng, “đang nới rộng ra đội ngũ những quốc gia ủng hộ cho một trật tự thế giới công bằng và sẵn sàng kiên quyết giành lấy những quyền lợi hợp pháp của mình và bảo vệ những giá trị truyền thống, đang xuất hiện và ngày một củng cố hơn những trung tâm mới của sức mạnh và phát triển kinh tế”...

Ngày 7-11-2024, phát biểu tại phiên họp toàn thể Câu lạc bộ phản biện quốc tế Valdai, Tổng thống Nga nhận xét, một quá trình phát triển ổn định và an toàn chỉ có thể tồn tại nếu trên thế giới không có những quốc gia và những dân tộc bị thua thiệt. Ông Putin đã nêu ra 6 nguyên tắc cần được đặt vào nền móng quan hệ giữa các nước trong giai đoạn phát triển lịch sử mới.

Theo đó, trước hết là sự cởi mở để phối hợp hành động, đây là giá trị quan trọng nhất đối với đại đa số các nước và các dân tộc. Những mưu toan dựng lên các rào cản nhân tạo có hại cho không chỉ những ai cần sự phát triển kinh tế bình thường và có lợi cho tất cả. Sự cắt đứt các mối quan hệ đặc biệt nguy hiểm trong điều kiện các thảm họa tự nhiên và những chấn động chính trị xã hội. Những tai ương mà thật đáng tiếc là thực tế nền chính trị hiện đại đang không thể tách rời được...

Cũng theo ông Putin, nguyên tắc thứ hai là sự đa dạng của thế giới như một điều kiện bắt buộc để nó có thể bền vững. Tổng thống Nga cho rằng, không thể để xảy ra chuyện mô hình của một nước hay của một nhóm dân tộc không lớn được coi như là mang tính đa năng và được áp đặt cho tất cả những phần còn lại. Không có một quy chế nào, kể cả thứ từng được xây dựng nên một cách dân chủ nhất cũng không thể được áp đặt cho những phần còn lại của thế giới như một chân lý mặc nhiên luôn luôn đúng.

Nguyên tắc thứ ba, theo Tổng thống Nga, như Moscow không chỉ một lần đã nhắc đi nhắc lại, thế giới mới chỉ có thể phát triển thành công trên những nguyên tắc của sự đại diện rộng rãi nhất có thể có. Kinh nghiệm của vài ba thập niên gần đây đã cho thấy những hệ lụy buồn của căn bệnh ông kễnh, khi một ai đó tự cho mình cái quyền làm cha thiên hạ và nói tranh hết phần của những người khác. Đó là những người luôn quen miệng xưng danh mình là siêu cường, quen thói ăn trên ngồi trốc và luôn cho mình có quyền xác định đâu là lợi ích của những người khác...

Nguyên tắc tiếp theo mang tính then chốt, đó là an ninh cho tất cả, không loại trừ bất kỳ ai. An ninh của nhóm quốc gia này không thể được bảo đảm bởi sự mất an ninh đối với những quốc gia khác. Theo ông Putin, điều đó chẳng có gì mới mẻ vì từ lâu nó đã được ghi trong các văn bản của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE). Tuy nhiên, quan trọng là làm thế nào để nguyên tắc này được thực hiện một cách đúng đắn. Tư duy theo kiểu lợi ích nhóm là di sản từ thời thực dân, Chiến tranh Lạnh, trái ngược với bản chất của hệ thống quốc tế mới cởi mở và mềm dẻo.

Nguyên tắc thứ năm: Sự công bằng đối với tất cả. Tình trạng bất công vốn là một thực tế phổ biến trên thế giới hiện nay. Ở trong từng quốc gia, bất công sinh ra căng thẳng xã hội và bất ổn chính trị. Trên trường quốc tế, khoảng cách chênh lệch giữa nhóm “tỉ vàng” với phần còn lại của nhân loại không chỉ tiềm ẩn những nguy cơ làm bùng nổ các mâu thuẫn chính trị mà trước hết còn làm sâu sắc hơn vấn đề nhập cư.

Nguyên tắc thứ sáu, ông Putin lưu ý: “Chúng ta không mệt mỏi nhấn mạnh rằng, bất kỳ một hệ thống quốc tế bền vững nào cũng chỉ có thể dựa trên các nguyên tắc của sự bình đẳng chủ quyền. Đúng là các quốc gia có những tiềm năng khác nhau, điều này rất rõ ràng, và năng lực của các nước cũng không đồng đều. Vì lý do này mà chúng ta hay nghe thấy ý kiến về việc không thể có một sự bình quyền toàn diện, điều đó là không tưởng, là ảo tưởng! Thế nhưng, đặc điểm của thế giới hiện đại, một thế giới liên đới và quan hệ chặt chẽ với nhau, là ở chỗ, lắm khi những quốc gia không phải là hùng mạnh và to lớn nhất lại đóng những vai trò thậm chí còn lớn hơn cả những nước khổng lồ...”.

Chỉ một con đường

Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong các phát biểu của mình cũng luôn cho rằng, thế giới hiện đại đang trải qua những thay đổi chưa từng có trong suốt 100 năm qua. Và tình hình quốc tế đang cực kỳ bất ổn. Vì thế, ông tin tưởng, mối quan hệ hữu nghị sâu sắc giữa những quốc gia như Trung Quốc và Nga được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác cần phải không thay đổi, cũng như tinh thần trách nhiệm của các siêu cường đối với cả thế giới.

Và, theo nhiều chuyên gia về chính trị quốc tế, thế giới sẽ chỉ trở nên bình ổn hơn nếu lãnh đạo của 3 siêu cường (Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nga) có thể ngồi cùng với nhau vào một bàn thương thảo... Những nguyên thủ quốc gia như ông Trump, ông Tập Cận Bình và ông Putin cần phải có những cái nhìn gần gụi với nhau về một thế giới chung được bảo đảm các yếu tố an ninh công bằng không chỉ cho riêng ai...

HỒNG THANH QUANG