Hành hương về địa chỉ đỏ
Cuộc hẹn hò lịch sử 50 năm Chiến thắng ngã ba Đồng Lộc đang xích lại gần. Dường như nhắc đến cái tên ngã ba Đồng Lộc, ai cũng bồi hồi xúc động và tự hào. Bao nhiêu chàng trai, cô gái phơi phới tuổi xuân đã ngã xuống mảnh đất này hóa thành những bông hoa bất tử. Những đồng đội của họ trở về sau chiến tranh bây giờ đã bước vào tuổi “cổ lai hy”, nhưng mỗi lần nhắc tới “địa chỉ đỏ” này nước mắt ai cũng nhòa lệ.
Nữ anh hùng La Thị Tám, người con gái đứng trên đài quan sát đỉnh núi Mòi “đếm từng loạt bom rơi” tâm sự: “Chúng tôi chỉ có mục tiêu lớn nhất lúc đó, hãy bằng mọi giá bảo đảm cho mạch máu giao thông được thông suốt. Bởi chỉ cần mươi phút tắc nghẽn, xe có thể bị cháy vì bom đạn Mỹ ném, quân lương và hàng hóa sẽ bị thiêu trụi, nên lúc đó chẳng ai sợ cả, dẫu có chết cũng thấy thanh thản vô cùng”.
Tôi đứng trên tháp chuông Đồng Lộc cao vợi, từ tháp chuông này nhìn bốn phía Đồng Lộc mênh mông xanh. Màu xanh rất riêng bầu trời Can Lộc, màu xanh rất riêng của đồi thông Đồng Lộc. Dưới chân những đồi thông xanh ấy, là làng nối làng, ruộng nối ruộng trải dài. Một tiếng chuông ngân, từ tháp chuông ngã ba này đã trở thành tiếng chuông thiêng sâu lắng giữa không gian và thời gian. Nhịp chuông dài, cầu nguyện cho 10 cô gái thanh niên xung phong-10 vầng trăng trinh nữ, cùng với trăm chiến sĩ và thanh niên xung phong đã ngã xuống ngã ba Đồng Lộc an giấc ngàn thu.
Về với Đồng Lộc, tất cả hành khách cùng ngước lên tượng đài chiến thắng để soi lại mình. Soi lại những nụ cười tươi rói và ấm áp nghĩa tình đồng đội, soi lại một thời áo khét mùi đạn bom, đầu tóc sém vì nắng lửa. Dường như, tri ân quá khứ, tri ân những người đã hy sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất Tổ quốc, đã thành ý thức tự nguyện trong mỗi người dân Việt Nam. Chính vì thế, khách đến ngã ba và thăm Khu tưởng niệm Đồng Lộc thầm lặng như mạch suối tìm về nguồn cội. Khi hoa dâng trên mộ chí càng dày, mỗi người ở từng thế hệ khác nhau, càng hiểu thêm giá trị ngã ba nhuốm máu này, đã làm nên vĩnh viễn tự do độc lập, cho muôn đời cuộc sống nở hoa. 50 năm đi qua, tại khu lưu niệm và phòng trưng bày truyền thống, ta ngắm từng kỷ vật nhỏ, lật lại từng trang sách, xem lại từng bài báo cũ, lại thấy sáng ngời lên ánh sáng chủ nghĩa anh hùng cách mạng của 10 nữ anh hùng thanh niên xung phong, Anh hùng La Thị Tám, Anh hùng Uông Xuân Lý, Anh hùng Nguyễn Tiến Tuẩn, Anh hùng Nguyễn Tri Ân và bao nhiêu tấm gương anh dũng.
Quên sao được ngã ba Đồng Lộc, một điểm nút giao thông quan trọng bậc nhất mà kẻ địch tìm mọi cách bao vây, chốt chặn. Để hòng làm tắc nghẽn huyết mạch này, không lực Hoa Kỳ đã dùng đủ mọi thứ bom, huy động hàng loạt máy bay tối tân nhất, để biến ngã ba Đồng Lộc thành “túi bom” khổng lồ nhất hành tinh.
Người cựu chiến binh Lê Chí Kiên, trên ngực chói ngời huân huy chương, đưa bàn tay khô ráp bắt tay tôi. Bàn tay ông còn hừng hực sức nóng chiến sự năm nào, như truyền cho tôi thêm khí thế ngày ấy. Ông Kiên kể lại với tôi rằng: “Lúc mình tới ngã ba Đồng Lộc là cậu lính pháo mới 21 tuổi, bây giờ đã ngoài tuổi bảy mươi, nhưng không bao giờ quên được sự ác liệt, tang tóc với niềm tin chiến thắng mãnh liệt tại “tọa độ lửa” này. Chú cứ tính thử xem, bình quân mỗi tháng chúng đến thả bom 28 ngày. Có ngày phản lực Mỹ nhào tới 103 lần và thả 800 quả bom, thì đá cũng bị xay thành bột, chứ chưa nói ngô, lúa trên đồng. Thế nhưng, dân Đồng Lộc vẫn bám trụ, sát cánh hiệp đồng chiến đấu cùng với lực lượng thanh niên xung phong, bộ đội pháo cao xạ Trung đoàn 210, với tinh thần “xe chưa qua, nhà không tiếc”.
Tôi lại thấy nước mắt ông giàn giụa, khi nghĩ về vinh quang quá khứ, khi nghĩ về đồng đội mình. Với 148 ngày đêm, các khẩu pháo cùng vươn nòng lên trời cao “giăng lưới lửa vây lũ giặc trời”. Mỗi lần máy bay Mỹ bốc cháy, là mỗi lần tiếng reo hò của quân dân ran trời dậy đất. Nhưng chiến thắng nào của chiến tranh, mà chẳng phải đánh đổi bằng sự hy sinh mất mát. 122 đồng chí, đồng đội của cựu chiến binh Lê Chí Kiên đã vĩnh viễn nằm lại nơi này. Các anh đã tạc vào núi Hồng sông La “bức tượng vàng” thế kỷ.
Càng bị quân và dân ta liên tục lập công giòn giã, đế quốc Mỹ càng đau điếng và không trừ một thủ đoạn, âm mưu nào. Xã Đồng Lộc và các xã phụ cận Trung Lộc, Mỹ Lộc, Thượng Lộc đâu đâu cũng dày đặc những hố bom tội lỗi của giặc Mỹ. Riêng xã Đồng Lộc đã chịu đựng nhiều đau thương mất mát: 403 người chết, 192 người bị thương và hàng trăm ngôi nhà đã cháy thành than. Đáng thương nhất, trong một buổi chiều tháng 2-1968, tại Trường cấp 1 xã Đồng Lộc, giặc Mỹ đã mang bom sát hại 12 em học sinh lớp 3, khi các em đang ngồi nghe cô giáo giảng bài.
Khi chủ nghĩa anh hùng cách mạng thấm sâu vào lòng người, thấm sâu vào lòng đất, thì nhân dân đã trở thành “lũy thép” vững chắc cho mọi lực lượng cùng tiến bước. Hàng ngàn người dân đã băng mình, đến những nơi nóng bỏng nhất. Họ huy động mọi vật dụng để thông đường cho xe qua. Khi xe gặp sự cố, thì băng mình vào lửa, giải tỏa lương thực, vũ khí, hàng tiếp vận đến địa điểm an toàn. Nhiều gia đình đã tự nguyện đưa thương binh về chăm sóc. Nhiều gia đình đã nhường nhà, nhường vườn làm kho, mở đường tránh, làm trạm cứu thương... Càng thiếu thốn càng giàu lòng cưu mang, đùm bọc. Chính ngã ba anh hùng này đã thắp sáng ngọn lửa lương tri thời đại từ những hành động đẹp như thế.
Đồng Lộc xanh lên từ đất lửa
Từ ngã ba Đồng Lộc, về thăm lại xã Đồng Lộc, chắc những người đã từng đội mưa bom bão đạn thời ấy sẽ không khỏi ngạc nhiên. Những ngọn đồi cằn trơ sỏi đá, chi chít hố bom năm xưa, bây giờ đã rợp kín những mùa hoa trái.
Ông Võ Đức Phương, Bí thư Đảng ủy xã tâm sự: “Chúng tôi là những người cán bộ lớp hậu sinh, nhưng đều hiểu được rằng sau chiến tranh, xã Đồng Lộc phải đương đầu với nhiều thử thách cam go. Những tàn dư chiến tranh để lại cho quê hương Đồng Lộc thật nặng nề. Chính lúc này, nhân dân nêu cao tinh thần tự lực cánh sinh, với phương châm “hãy tự cứu lấy mình trước lúc trời cứu”. Mảnh đất làm ăn không được “thiên thời-địa lợi-nhân hòa” nên tất cả mọi người đều biết đồng cam cộng khổ, để mảnh đất này phải “thơm lúa, thơm hoa”. Xã Đồng Lộc với diện tích hơn 1.875ha, nhưng để chinh phục đất đai, biến những vùng đất hoang trở thành hàng hóa, thành cây có giá trị kinh tế cao là cả một cuộc cách mạng lớn của toàn xã hội. Cách mạng về thủy lợi, cách mạng về giao thông nông thôn, cách mạng về giống mới... Những cái mới đến cùng một lúc. Đối với người dân Đồng Lộc thật muôn vàn khó khăn bởi “lực bất tòng tâm”. Nhưng Đồng Lộc quyết không để tụt hậu trước xu hướng đi lên tất yếu của thời đại.
Từ năm 1976-1979, xã Đồng Lộc mở đầu mũi “đột phá” quy hoạch lại đất đai, thôn xóm, cải tạo đồng ruộng. Việc “phẫu thuật” và “chỉnh hình” cho đất phải kiên nhẫn tới ba năm ròng mới lành lặn vết thương. Sau đó, thực hiện cơ chế khoán ruộng, giao đất cho nông dân, nhiều gia đình phấn khởi phát huy nguồn lực sáng tạo để xóa hẳn cơ chế cũ sau bao năm kìm hãm. Khi người dân được phát huy quyền làm chủ, cuộc tiến công vào mặt trận “xóa đói giảm nghèo” do địa phương phát động càng được nhân dân hào hứng làm theo. Để giúp cho nông dân Đồng Lộc và các xã phụ cận có đủ nước tưới lúa, huyện Can Lộc đã tập trung chỉ đạo xây dựng công trình thủy lợi Cửa Thờ-Trại Tiểu với trữ lượng 19 triệu mét khối nước, đủ nước tưới cho 190ha diện tích lúa. Năm 1997, xã Đồng Lộc là một trong những địa phương đầu tiên của huyện Can Lộc từ sản xuất 2 vụ lúa chuyển sang 3 vụ lúa... Đồng Lộc lặng thầm và bền bỉ trong làm kinh tế. Mỗi một thập kỷ đi qua, cấp ủy và chính quyền xã Đồng Lộc đều đúc rút bài học kinh nghiệm, nhìn rõ những mặt mạnh, mặt yếu và hoạch định mục tiêu cụ thể cho chặng đường mới.
50 năm đi qua, với sự hội nhập tư duy mới và công nghệ mới, xã Đồng Lộc càng sáng lên gam màu bức tranh quê. Điều nhân dân phấn khởi nhất, đó là “chìa khóa” xóa đói giảm nghèo Đảng giao cho dân “mở” đã thành công. Hiện nay, tổng sản lượng lương thực toàn xã đạt hơn 3.145 tấn, bình quân đầu người đạt 590kg, thu nhập gần 23 triệu đồng/người/năm. Đi khắp 9 thôn, từ Tân Hương đến Kiến Thành, đâu đâu cũng thấy đường bê tông hóa. Dân râm ran bàn chuyện sản xuất chăn nuôi, chuyện xây dựng nông thôn mới, chuyện đấu thầu đất, mở trang trại, chuyện khoanh vùng nuôi dê, trâu, bò, chuyện cải tạo đất, làm vườn mẫu.
Đâu chỉ có chuyện làm kinh tế, Đồng Lộc đang lấy kinh tế làm điểm tựa để văn hóa, giáo dục, y tế cùng vận hành, phát triển. Không vui sao được khi chúng tôi tới thăm Trường Tiểu học Đồng Lộc và Trường THCS Đồng Lộc, trường nào cũng đạt chuẩn, đơn vị nào cũng đạt danh hiệu tập thể lao động tiên tiến. Đất Đồng Lộc đã nuôi dưỡng niềm tin và nghị lực cho thế hệ trẻ hôm nay bằng sự hy sinh vô giá của những người đi trước.
Bài và ảnh: PHAN THẾ CẢI