GS, TS Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó chủ tịch Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương: Những ý hay trong sách là “tiền vốn”
leftcenterrightdel
 
Bất cứ cuốn sách nào, của bất cứ ai nếu ra khỏi nhà xuất bản mà chỉ nằm yên trên các giá sách, kệ sách, không có người đọc thì giá trị trong sách vẫn vĩnh viễn là tiềm ẩn. Chỉ khi người đọc đọc sách đó tiếp nhận, suy nghĩ, phân tích, cảm thụ thì giá trị của nó mới được khai thác, bổ sung. Có người nhận xét rằng: “Những ý hay trong sách là “tiền vốn”, những ý hay trong óc là phần lãi sinh ra từ tiền vốn đó”. Từ quy luật ấy của sách, nhiều nhà khoa học đã cho rằng, người đọc, người tiếp nhận là người đồng sáng tạo với tác giả. Tôi không rõ, cách đây 50 năm, khi viết lời dặn “Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình”, Bác Hồ có vận dụng lý thuyết tiếp nhận không, song rõ ràng là Người đã hiểu thấu đặc trưng của sách, vòng đời của sách. 
Người yêu cầu nhà xuất bản ghi câu ấy lên trang 2 mỗi cuốn sách không chỉ thể hiện tư tưởng chính trị trọng dân mà còn là kết quả của sự nhìn nhận ở góc độ khoa học, một quy luật đặc thù của sách, của hoạt động xuất bản. Ai đó coi lời dặn trên chỉ là một lời khuyên có tính chính trị-quần chúng đơn thuần là một sai lầm lớn. (Xin mở ngoặc nói về một kỷ niệm. Những năm 90 của thế kỷ trước, khi phụ trách Phó cục trưởng Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị, tôi cùng nhiều bạn đồng nghiệp đi thăm, kiểm tra nhiều thư viện, phòng đọc của các đơn vị. Vui có, buồn có. Buồn vì thấy một loạt sách khổ lớn, dày hàng ngàn trang xếp hàng ngay ngắn, nằm im lìm trên các kệ sách. Quệt tay vào các gáy sách, bụi bám đầy! Phải chăng không có người đọc, người mượn? Vui vì khi đọc các phiếu mượn sách, thấy có những chiến sĩ, hạ sĩ quan và sĩ quan trẻ mượn đọc rất nhiều, với nhiều loại sách khác nhau. Tôi đã trực tiếp gặp, trao đổi tâm tình với một số anh em đó và sau này được biết, có người đã trở thành sĩ quan chỉ huy, sĩ quan chính trị vững vàng)...
Ý kiến phê bình, khen hoặc chê, sự phản biện vô tư của người đọc là một kênh không thể thiếu của hoạt động xuất bản. Đối với tác giả, kênh đó giữ một vai trò quan trọng trong điều kiện rất mới ngày hôm nay, hoặc anh trở thành vừa là người đồng hành tin cậy, vừa là người hướng dẫn tinh tường và chân tình, hoặc anh là người thụ động chạy theo nhu cầu của thị trường, thậm chí anh không có người đọc khi anh đã trở thành quá cũ!
Thiếu tướng, PGS, TS Nguyễn Bá Dương, Viện trưởng Viện KHXH và NVQS, Bộ Quốc phòng: Hàm chứa triết lý nhân sinh sâu sắc
leftcenterrightdel
 
Lời dạy của Bác Hồ: “Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình”-một định đề có 8 từ nhưng hàm chứa triết lý nhân sinh vô cùng sâu sắc, cô đọng, tỏa sáng tư tưởng nhân văn, văn hóa quân sự; vừa thể hiện sự cầu thị rất đỗi chân tình; một thái độ tôn trọng bạn đọc; vừa cổ vũ, động viên, khích lệ NXB QĐND.
Viết sách, xuất bản sách là loại lao động đặc thù, là sự kết tinh trí tuệ, bản lĩnh; sự nhọc nhằn, trăn trở, niềm vui và hạnh phúc, thậm chí có cả sự hao mòn tuổi trẻ và không ít khổ đau. Bắt đầu chỉ là một ý tưởng, qua suy tư, trăn trở, giày vò và chọn lọc phương án, ý tưởng sáng tạo được định hình và lớn dần lên, cho đến một thời điểm nào đó, chữ nghĩa “cựa quậy trong người”, thôi thúc người viết phải cầm bút. Cứ thế, ngày tháng qua đi, bản thảo hoàn thành, cầm nó trên tay mà lòng lâng lâng khó tả. Chính nó làm người viết thật sự trở thành một con người, biết nói và bảo vệ những điều hay, lẽ phải, biết phê phán cái xấu, cái thấp hèn, bằng lao động của mình mang đến cho người đọc món ăn tinh thần độc đáo.
Người viết có lúc đê mê, chưa hẳn đã tách mình ra để nghiêm túc làm người phê bình để tự phản biện, tự đánh giá cho đúng về mình, về những điều mình viết. Đây là điều khó khăn nhất mà người viết phải đối mặt. “Kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình” và mấy ai “thắng được chính mình”. “Viết xong cứ tưởng là hay/Tĩnh tâm đọc lại thấy cay mũi mình”. Là một người viết đã qua trải nghiệm, từ thành công và chưa thành công của chính mình, tôi vô cùng cảm ơn NXB QĐND đã xuất bản sách cho tôi và đơn vị tôi. Các đồng chí trong ban biên tập, các biên tập viên là những “bác sĩ tâm hồn”, không chỉ biên tập, sửa sai giúp chúng tôi mà còn hướng dẫn chúng tôi cách trình bày, diễn đạt sao cho hay, hấp dẫn và dễ hiểu, giúp chúng tôi tiến bộ qua từng tập sách. Thực hiện lời dạy của Bác Hồ, NXB QĐND đã rất công tâm, khách quan, không có phân biệt đối xử, không phân biệt quyền lực hay chức vụ cao hay thấp mà chuyên tâm chú ý đến chất lượng công trình, lấy lợi ích người đọc làm chính để làm việc với các tác giả.
Tôi cũng nhận rõ hơn sự cần thiết phải tiếp thu các ý kiến đóng góp, phê bình của mọi người dành cho mình. Mặt khác, tôi cũng tự nhủ phải thành tâm hơn trong việc lắng nghe, tiếp thu tối đa những ý kiến góp ý, phê bình của các nhà khoa học, của bạn đọc gần xa, kể cả những ý kiến đối lập với quan điểm và chính kiến của bản thân. Đặc biệt, tự bản thân thấy dứt khoát phải từ bỏ trạng thái tâm lý không tốt khi nghe các ý kiến góp ý trái chiều, lòng đố kị, sự ấm ức, thái độ bảo thủ, tiêu cực khi nhận lời góp ý, phê bình.
Đại tá Kiều Bách Tuấn, Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Quân đội nhân dân: Tiếp thu phê bình là việc làm tự giác
leftcenterrightdel
 
“Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình” đã ẩn chứa tinh thần tự phê bình. Điều đó khẳng định tác giả và nhà xuất bản đã “cọ xát” và làm hết sức mình để đem đến một tác phẩm tốt hướng về bạn đọc.
“Mong” thể hiện sự chờ đợi, khát khao thành tâm để có được sự phản hồi từ bạn đọc. “Bạn đọc”-ở đây Bác coi người đọc là “bạn” như là tri âm vậy. Bác dặn: “Muốn là bạn, phải hiểu nhau. Nếu không hiểu nhau, không thành bạn. Người tuyên truyền không điều tra, không phân tách, không nghiên cứu, không hiểu biết quần chúng, chỉ gặp sao nói vậy, bạ gì viết nấy, nhất định thất bại”. “Góp ý kiến” là để hoàn chỉnh hơn. “Phê bình” là để tiếp thu sửa chữa khuyết điểm. Điều này cũng nhắc nhở tác giả và nhà xuất bản không được tự hài lòng với tác phẩm, phải luôn tìm tòi vươn lên.
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, bùng nổ của các phương tiện truyền thông khiến xuất bản truyền thống chịu nhiều tác động lớn. Nó hút người ta sang tìm kiếm thông tin, nó chịu tác động của kinh tế. Thậm chí nó còn tạo ra cách hiểu sai về xuất bản: Là ai cũng có thể xuất bản được, viết ra tác phẩm thì có thể tự biên tập, mang đi in... Cách làm đó đã bỏ qua chức năng, nhiệm vụ “bà đỡ”, “gác cổng” của nhà xuất bản. Trong khi đó, các thế lực thù địch lợi dụng đưa những tư tưởng xấu độc cài vào nội dung xuất bản, tạo nên hiệu ứng nguy hại lâu dài. Vì vậy, việc giữ vững trận địa xuất bản không hề đơn giản. 
Để thực hiện lời Bác Hồ dạy, cán bộ xuất bản luôn phát huy tinh thần khiêm tốn và cầu thị, kết nối tốt với tác giả, một lòng hướng về bạn đọc. Cán bộ xuất bản phải không ngừng giữ vững bản lĩnh chính trị, tinh thông nghiệp vụ, có đạo đức trong sáng, tự giác rèn luyện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Trong điều kiện cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, tương tác với bạn đọc ngày càng nhanh và trực tiếp. Đi đôi với hiện đại hóa công tác xuất bản, cán bộ xuất bản phải không ngừng vươn lên bồi đắp cập nhật tri thức, làm chủ công nghệ hiện đại, nhất là xuất bản điện tử. Vì vậy, cán bộ xuất bản phải khắc ghi lời Bác dạy, để xuất bản phẩm đến với bạn đọc nhanh nhất, an toàn nhất, hấp dẫn nhất, hiệu quả nhất.
“Nhà xuất bản không được đem biếu”
Tiếp thu lời dạy của Bác Hồ, NXB QĐND đã in hai tập sách “Vì nước vì dân” với số lượng lớn, xong trước ngày Quốc khánh 2-9-1968. Khi nhà xuất bản gửi 200 cuốn sách biếu, Bác Hồ chỉ nhận một cuốn còn gửi lại và dặn thêm mấy điểm: 
- Sách in ra, Nhà nước và Nhân dân phải trả tiền. Vì vậy, Nhà xuất bản không được đem biếu, ai muốn đọc thì mua.
- Không nên để trắng 2 trang đầu, lãng phí giấy.
- Câu “Mong bạn đọc góp ý kiến, phê bình” cần in to rõ ràng cho mọi người chú ý và in ngay ở trang số 2, bìa 1.
- Mỗi chuyện nên ghi số thứ tự 1, 2, 3...

HỒNG HẢI (thực hiện)