Quảng bá giá trị mỹ thuật Việt

Phóng viên Báo Quân đội nhân dân có cuộc trò chuyện với nữ họa sĩ xung quanh câu chuyện này, nhân dịp bà vừa trở về sau chuyến tham dự Triển lãm giao lưu nghệ thuật quốc tế lần thứ 32 diễn ra tại Hàn Quốc.

Phóng viên (PV): Trở về sau Triển lãm giao lưu nghệ thuật quốc tế lần thứ 32 diễn ra tại Seoul (Hàn Quốc), bà nhận thấy có gì đặc biệt?

TS, họa sĩ Phan Thị Thanh Mai: Lần này có 14 họa sĩ làm hồ sơ đăng ký, nhưng phía Hàn Quốc sau khi xét duyệt thì chỉ có 5 họa sĩ được tham dự triển lãm. 5 người chúng tôi, mỗi người chọn 2 tác phẩm tham gia triển lãm. Triển lãm giao lưu nghệ thuật quốc tế lần này có sự tham gia của hơn 300 họa sĩ đến từ 18 nước trên thế giới. Sau 1 tuần diễn ra triển lãm, cả 5 họa sĩ Việt Nam đều được Ban tổ chức trao tặng các giải thưởng. Riêng tôi ngoài giải thưởng sáng tạo còn vinh dự là một trong hai nghệ sĩ được trao bằng và Huân chương sáng tạo quốc tế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hàn Quốc. Đó là phần thưởng danh giá, ý nghĩa đối với người làm nghệ thuật như tôi. Nhưng hơn hết là chúng tôi đã giới thiệu tới bạn bè quốc tế và khẳng định được phần nào giá trị, vẻ đẹp của mỹ thuật Việt Nam.

Họa sĩ Phan Thị Thanh Mai (đứng giữa) nhận bằng và Huân chương sáng tạo quốc tế tại Triển lãm giao lưu nghệ thuật quốc tế lần thứ 32.

PV: Nhiều năm miệt mài âm thầm đưa mỹ thuật Việt Nam ra nước ngoài, với bà các hoạt động triển lãm, giao lưu mỹ thuật quốc tế như vậy có ý nghĩa như thế nào?

TS, họa sĩ Phan Thị Thanh Mai: Năm 1982, lần đầu tiên tôi có tranh giới thiệu ở nước ngoài trong triển lãm hội họa hiện thực thế giới tại Bulgaria. Đến nay, tôi đã tham gia triển lãm ở nhiều quốc gia từ châu Á đến châu Âu. Chỉ riêng tham gia các triển lãm giao lưu về mỹ thuật ở Pháp, tôi đã có 16 lần.

Được thành lập năm 2001, Trung tâm UNESCO Mỹ thuật Hà Nội trực thuộc Hiệp hội UNESCO TP Hà Nội hoạt động với tiêu chí đưa mỹ thuật Việt Nam lan tỏa tới đông đảo công chúng; giới thiệu những giá trị mỹ thuật Việt tới bạn bè quốc tế cũng như kết nối các hoạt động nghệ thuật ý nghĩa trong và ngoài nước. Hằng năm, Trung tâm UNESCO Mỹ thuật Hà Nội thường phối hợp tổ chức một đến hai triển lãm, hoạt động mỹ thuật có tính chuyên môn và chất lượng cao. Đặc biệt, bằng việc xúc tiến, tham gia các hoạt động nghệ thuật quốc tế, nhiều tác phẩm được trao tặng giải thưởng và để lại ấn tượng trong lòng bạn bè các nước. Điều đó khẳng định giá trị của mỹ thuật Việt và góp phần mở rộng kết nối, lan tỏa văn hóa, nghệ thuật Việt Nam.

Mỗi lần có điều kiện tham gia triển lãm quốc tế, ngoài việc chú trọng lựa chọn tác phẩm để giới thiệu, quảng bá mỹ thuật, văn hóa Việt Nam tới bạn bè thế giới, chúng tôi cũng luôn tận dụng các dịp đó để giao lưu, học hỏi từ các bạn. Năm 2024, tôi dẫn đầu đoàn gồm 10 họa sĩ tham gia triển lãm ở Pháp. Trong suốt một tháng ở Pháp, chúng tôi đã tham gia nhiều hoạt động nghệ thuật, đi nhiều nơi, tham quan, tìm hiểu về văn hóa, nghệ thuật nước bạn. Tôi tin, qua các hoạt động giao lưu, không chỉ góp phần định vị giá trị mỹ thuật Việt Nam mà còn giúp các họa sĩ có thêm kinh nghiệm, động lực và nguồn năng lượng sáng tạo, thôi thúc sự cống hiến cho đất nước.

Tác phẩm của họa sĩ Thanh Mai.

PV: Qua mỗi lần tham gia, bà cảm nhận được gì về những đánh giá của bạn bè quốc tế đối với hội họa Việt Nam?

TS, họa sĩ Phan Thị Thanh Mai: Qua những lần tham gia triển lãm, giao lưu giới thiệu mỹ thuật ở các nước, cảm nhận chung của tôi là bạn bè quốc tế rất quý mến, thích tranh từ Việt Nam, đặc biệt là tranh sơn mài. Trên thế giới, tranh sơn dầu, acrylic rất phổ biến. Một số nước cũng có tranh sơn mài, nhưng của Việt Nam có bản sắc riêng mà nhiều họa sĩ các nước thích học theo nhưng không làm được. Chẳng hạn ở một số nước, tranh sơn mài được làm rất cầu kỳ, chi tiết, nhưng lại giống thủ công mỹ nghệ hơn. Tranh sơn mài Việt Nam giản dị nhưng sâu sắc và có hồn. Có thể nói là tác phẩm có tiếng nói, tâm hồn dân tộc mà dù hàng chục họa sĩ sơn mài, mỗi người một phong cách, chủ đề nhưng vẫn thấy được chất Việt riêng. Dù nghệ thuật là không biên giới nhưng chỉ cần nhìn là nhận ra Việt Nam, không lẫn với tranh sơn mài của Nhật Bản hay Hàn Quốc. Nhiều họa sĩ quốc tế đã nhận xét rằng, tranh sơn mài là đặc sản của hội họa Việt Nam.

PV: Đâu là điều quan trọng nhất mà bà học hỏi được sau mỗi lần giao lưu với bạn bè quốc tế?

TS, họa sĩ Phan Thị Thanh Mai: Còn nhớ lần đầu ra nước ngoài vào thập niên 1980, tôi đã suy nghĩ rất nhiều khi chứng kiến sự phát triển của các nước khác trong khi nước ta còn nhiều khó khăn quá. Đất nước ta rất đẹp với vô vàn di sản, người Việt Nam tài năng đã sáng tạo nên biết bao tác phẩm nghệ thuật giá trị. Và tôi muốn để bạn bè quốc tế thấy được vẻ đẹp đất nước, con người Việt Nam. Vì thế bao năm làm nghệ thuật, tôi luôn tâm niệm phải lao động nghiêm túc, chăm chỉ và tìm cách tôn vinh, giới thiệu, quảng bá những giá trị văn hóa cũng như mỹ thuật nước ta tới thế giới. Thật vui vì sau nhiều năm miệt mài, tôi cùng các họa sĩ đã phần nào làm được điều đó, dù mới chỉ ở mức độ rất ít ỏi so với những gì chúng ta có.

Ở tuổi 77, họa sĩ Thanh Mai vẫn vẽ hằng ngày. Ảnh: MINH VŨ

PV: Theo bà để làm nên thành công với người sáng tác, điều gì là yếu tố quyết định?

TS, họa sĩ Phan Thị Thanh Mai: Nhiều năm giảng dạy, tôi vẫn nói với các học trò rằng, để thành công, năng khiếu chỉ chiếm 1% còn lại là do học hành, rèn luyện mà nên. Dù bận rộn thế nào, mỗi ngày hãy dành thời gian đọc ít nhất 30 trang sách, báo. Không riêng nghệ thuật, trong lĩnh vực, ngành nghề nào cũng vậy, vừa phải nắm vững lý thuyết, lại phải lao động, sáng tạo không ngừng. Đặc biệt, vốn thực tế rất quan trọng với người sáng tạo. Còn nhớ năm 2017, tôi và một số họa sĩ của Hội Mỹ thuật Việt Nam đã có chuyến thực tế cả tuần cùng ăn, ở, lao động với các công nhân, nhân viên Nhà máy Z115. Đến giờ, tôi vẫn mong có những chuyến thực tế trải nghiệm như vậy. 77 tuổi đời, hơn 50 năm cầm cọ vẽ, tôi vẫn vẽ hằng ngày, thử thách mình ở nhiều thể loại, phong cách khác nhau. Hãy cứ lao động sáng tạo một cách vô tư, biết khiêm tốn và lắng nghe, tôi tin mỗi người sẽ có cho mình những kết quả ý nghĩa.

PV: Trân trọng cảm ơn bà về những chia sẻ trên!

DƯƠNG THU (thực hiện)