Bên cạnh đó, trong khuôn khổ sự kiện, nhiều hoạt động góp phần nâng cao chất lượng, đổi mới trong điện ảnh cũng được quan tâm một cách cụ thể, kịp thời.

Những bông sen “bản sắc”

LHPVN lần thứ 21 chọn ra 16 phim truyện điện ảnh, 29 phim tài liệu, 9 phim khoa học và 20 phim hoạt hình tham gia vào hạng mục phim dự thi; 14 phim truyện điện ảnh và 16 phim tài liệu tham gia hạng mục phim chiếu trong chương trình toàn cảnh. Ở thể loại phim truyện điện ảnh, trong 16 phim dự thi, có 4 phim của các hãng phim Nhà nước, Nhà nước góp vốn, còn lại là của các hãng tư nhân, nhiều bộ phim khi chiếu rạp đạt doanh thu hàng trăm tỷ đồng. Kết quả, giải Bông sen vàng thuộc về phim Song Lang (đạo diễn Lê Nhật Quang (Leon Quang Lê), nhà sản xuất Ngô Thanh Vân); Bông sen bạc gồm 3 phim: Hai Phượng (đạo diễn Lê Văn Kiệt), Cua lại vợ bầu (đạo diễn Nhất Trung) và Truyền thuyết về Quán Tiên (đạo diễn Đinh Tuấn Vũ). Nhiều chuyên gia điện ảnh và công chúng đều nhận định, những chiến thắng trên khá thuyết phục, hài hòa, thể hiện sự quan tâm của ngành điện ảnh đối với những tác phẩm mang tính nghệ thuật, đậm đà bản sắc dân tộc, có tinh thần dấn thân trong sáng tạo, đổi mới.

leftcenterrightdel
Cảnh trong phim “Song Lang”-giải Bông sen vàng Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 21

Bộ phim Song Lang, ngoài giải Bông sen vàng còn đoạt thêm 4 giải cá nhân, gồm: Đạo diễn xuất sắc, Nam diễn viên phụ xuất sắc, Họa sĩ thiết kế mỹ thuật xuất sắc và Âm thanh xuất sắc. Phim có nội dung xoay quanh câu chuyện về tình bạn, tình yêu, tình cảm gia đình, đặc biệt, niềm đau đáu khôn nguôi của những người nghệ sĩ với bộ môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc là cải lương. Tuy nội dung không mới, song cách khai thác ngôn ngữ điện ảnh của Song Lang khá nhuần nhuyễn, tinh tế. Các yếu tố khác như: Kịch bản, kỹ thuật, bối cảnh phim… đều được đầu tư công phu, tỉ mỉ. Riêng kịch bản, đạo diễn và biên kịch đầu tư đến 4 năm. Chia sẻ về bộ phim, nghệ sĩ cải lương gạo cội Hữu Châu đánh giá cao cách chọn đề tài, đầu tư và tâm huyết của đạo diễn và ê-kíp phim-những người còn trẻ về tuổi đời và trong đó có nhiều người là Việt kiều, từng sống xa quê hương. Trước khi chinh phục giải Bông sen vàng, Song Lang từng đoạt Cánh diều bạc 2018, Ngôi sao xanh 2018, Phim xuất sắc Hội Điện ảnh TP Hồ Chí Minh 2018 và một số giải thưởng quốc tế khác.

Giải Bông sen vàng thể loại phim tài liệu trao cho tác phẩm Chông chênh (đạo diễn Tạ Quỳnh Tư); thể loại phim hoạt hình thuộc về Người anh hùng áo vải (đạo diễn Phùng Văn Hà). Bông sen bạc cho phim tài liệu, gồm: Chư Tan Kra (đạo diễn Vũ Minh Phương), Joris Ivens và Ngọn gió Việt Nam (đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm); Bông sen bạc cho phim khoa học, gồm: Cuộc chiến chống đại dịch SARS (đạo diễn Lưu Ngọc Ánh), Ô nhiễm nhựa ở biển (đạo diễn Nguyễn Tài Văn). Bông sen bạc cho phim hoạt hình, gồm: Vầng sáng ấm áp (đạo diễn Vũ Duy Khánh), Sắc màu những ô cửa (đạo diễn Phạm Thị Minh Nguyệt), Bí mật của những đứa trẻ (đạo diễn Nguyễn Thị Hồng Linh). Qua kết quả LHPVN lần thứ 21, có thể nhận thấy Ban giám khảo đã bám sát tiêu chí của chủ đề liên hoan năm nay: “Xây dựng nền công nghiệp điện ảnh Việt Nam dân tộc, nhân văn, sáng tạo và hội nhập”. Những năm gần đây, hiện tượng hầu hết các hãng phim tư nhân “soán ngôi” giải thưởng điện ảnh được đề cập thường xuyên, đó cũng là thực tế đáng báo động khi nhiều hãng phim Nhà nước vắng bóng qua nhiều kỳ liên hoan phim và giải thưởng. LHPVN năm nay đánh dấu sự trở lại của các đơn vị Nhà nước, Quân đội qua nhiều tác phẩm có nội dung tốt, cùng lúc đoạt nhiều giải thưởng như: Đài Truyền hình Việt Nam, Điện ảnh Quân đội nhân dân, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam, Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương… với các đề tài ý nghĩa, xúc động về những câu chuyện lịch sử dân tộc; chủ quyền biển, đảo; bảo vệ môi trường; đổi mới trong y học, khoa học… Bên cạnh đó, một hiện tượng đáng chú ý là số lượng nghệ sĩ trẻ tuổi đoạt các giải cá nhân như: Đạo diễn xuất sắc, quay phim xuất sắc, họa sĩ xuất sắc, diễn viên chính xuất sắc, diễn viên phụ xuất sắc… chiếm tỷ lệ khá cao, họ chủ yếu thuộc thế hệ 7X, 8X. Có thể coi đây là tín hiệu đáng mừng, góp phần “trẻ hóa” đội ngũ kế cận cho nền điện ảnh nước nhà.

leftcenterrightdel
Cảnh trong phim “Song Lang”-giải Bông sen vàng Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 21

Mong chờ sự đổi mới đồng bộ
Nhận định về điện ảnh Việt Nam qua LHPVN lần thứ 21, đạo diễn-NSND Ðặng Nhật Minh cho rằng, đội ngũ làm điện ảnh đã quan tâm hơn đến việc đầu tư, quảng bá, đề cập được những vấn đề lớn mà xã hội quan tâm, đề cao tính nhân văn, bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, trong câu chuyện về đổi mới, phát triển nền điện ảnh chuyên nghiệp vẫn cần sự đổi mới một cách đồng bộ. Nghĩa là, tất cả các khâu từ đạo diễn, kịch bản, diễn viên, quay phim, kỹ xảo, hậu kỳ, quảng bá… đều phải thống nhất về nội dung, chất lượng trên nền tảng một dự án phim, tránh tạo nên sự khập khiễng khiến một tác phẩm khi dự giải được khâu này tốt thì khâu kia yếu, cuối cùng Ban giám khảo vẫn phải cân nhắc “so bó đũa chọn cột cờ”. Bên cạnh đó, hai năm qua, kể từ sau lễ bế mạc LHPVN lần thứ 20 năm 2017, không ít lần công chúng và giới chuyên môn bức xúc vì những bộ phim có nội dung bạo lực, hình ảnh nhạy cảm, phản văn hóa và vi phạm nội quy về cấp phép, phổ biến… gần nhất là hai phim Người vợ ba và Ròm.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Phó cục trưởng Cục Điện ảnh cho biết, vài năm trở lại đây, nhiều bộ phim của các đạo diễn Việt kiều hoặc có diễn viên quốc tịch nước ngoài tham gia như phim Song Lang hay loạt phim của đạo diễn Victor Vũ đều tuân thủ chặt chẽ các quy định của Luật Điện ảnh, trong khi không ít trường hợp phim thuần Việt 100% lại vi phạm Luật Điện ảnh và cho rằng họ bị gây khó dễ. Đó là một số vấn đề tồn tại ở những dự án phim của các hãng tư nhân, còn phim do Nhà nước đầu tư thì kết quả cũng chưa nhiều khả quan. Năm 2018, phim Thạch Thảo được Nhà nước đầu tư 70% số vốn nhưng phim thất bại khi ra rạp và tại LHPVN năm nay cũng không đoạt giải thưởng cao. Một dự án phim khác do Nhà nước đặt hàng là Hợp đồng bán mình được sản xuất trong năm 2019, dự giải Bông sen vàng thể loại phim truyện điện ảnh cũng ra về  “trắng tay”.

Để đổi mới điện ảnh, trách nhiệm không chỉ thuộc về ngành này mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Nhìn lại, hoạt động điện ảnh ở Việt Nam chủ yếu vẫn đang ở phạm vi hoạt động của những người làm nghề, chưa được đầu tư mở rộng và thể nghiệm những hình thức hợp tác mới. Doanh thu ngành điện ảnh hiện tăng trung bình từ 25-30% mỗi năm. Năm 2000, doanh thu ngành điện ảnh khoảng 2 triệu USD, đến năm 2015 con số này tăng lên hơn 100 triệu USD và năm 2018 là 150 triệu USD. Theo đó, số lượng phim Việt được sản xuất ngày càng tăng và chủ yếu được sản xuất bằng nguồn vốn xã hội hóa. Điều này phù hợp với chủ trương xã hội hóa các hoạt động điện ảnh nhưng vẫn theo định hướng của Đảng, Nhà nước, song đó cũng là bài toán khó trong quản lý, kiểm duyệt và cập nhật những nội dung mới để xây dựng nền điện ảnh chuyên nghiệp, đổi mới và hội nhập. 

Bài và ảnh: THỤY PHƯƠNG