Bước sang năm 1949, khi từ Việt Bắc trở lại Nam Bộ chiến đấu, đồng chí Trần Văn Trà nhận được tin thực dân Pháp vừa tổ chức càn lớn ở khu vực Đồng Tháp Mười. Trong trận càn này, cụ Lê Đình Chi, Trưởng ban Quân pháp Nam Bộ hy sinh cùng một người con gái ruột của mình. Cụ Lê Đình Chi vốn là luật sư, một trí thức yêu nước đã tham gia tổng khởi nghĩa giành chính quyền tại dinh Gia Long-Sài Gòn trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Khi Pháp tái chiếm Nam Bộ, cụ chỉ huy một đơn vị tương đương trung đoàn lui về chiến đấu ở Tây Ninh. Sau đó, Trung tướng Nguyễn Bình được Bác Hồ và Trung ương cử vào làm Tư lệnh Nam Bộ, ông đã tin cậy mời cụ Lê Đình Chi làm Trưởng ban Quân pháp Nam Bộ.

Tin cụ Lê Đình Chi và con gái ruột hy sinh khiến Trần Văn Trà rất xúc động. Anh quyết định tìm đến gặp gia đình cụ để chia buồn. Người tiếp anh là cô con gái của cụ Lê Đình Chi tên Lê Thị Thoa, khi đó là một thanh nữ mới lớn. Năm đó, dù đang giữ cương vị Phó tư lệnh Nam Bộ nhưng Trần Văn Trà mới 30 tuổi, chưa lập gia đình. Hai trái tim chung lòng yêu nước, lần đầu gặp nhau mà như đã quen nhau từ lâu. Tuy nhiên, cả hai người cùng chung suy nghĩ là lo kháng chiến chứ chưa tính đến hạnh phúc riêng, chút cảm mến ban đầu dành cho nhau, họ đều giữ trong lòng mà không ai nói ra. Lê Thị Thoa sau đó đi học y tá rồi về hoạt động ở rừng U Minh thuộc miền Tây Nam Bộ. Trần Văn Trà thì về miền Đông, làm Tư lệnh kiêm Chính ủy Khu Sài Gòn-Chợ Lớn, sau đó đảm nhiệm Tư lệnh Phân khu Miền Đông Nam Bộ (1951-1954).

Mải mê công tác, Trần Văn Trà quên cả chuyện lấy vợ. Tình cờ, đồng chí Lê Đức Thọ và các đồng đội ở miền Tây thấy nữ y tá Lê Thị Thoa đẹp người, đẹp nết nên có ý mai mối cho Tư lệnh Phân khu Miền Đông Trần Văn Trà. Khi hai người gặp nhau, cả hai mới thảng thốt... hóa ra là người quen. Thế là, mối tình giữa hai miền Đông-Tây Nam Bộ được các đồng đội chắp nối. Đám cưới của hai người được tổ chức ở Chiến khu Dương Minh Châu (Tây Ninh) tháng 2-1954 đúng vào ngày Mồng Một Tết Nguyên đán. Ít tháng sau, thực hiện Hiệp định Geneva, cả gia đình ông bà tập kết ra Bắc. Ông còn được tin tưởng giao nhiệm vụ chỉ huy lực lượng tập kết ra Bắc, sau đó được phân công làm Phó tổng Tham mưu trưởng...

Ra Bắc, bà Lê Thị Thoa không chỉ chăm sóc, nuôi dạy con cái để chồng yên tâm công tác mà còn là tấm gương sáng về ý chí tự học. Bà đã bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ Sinh hóa (nay là tiến sĩ) tại Liên Xô năm 1972. Sau ngày 30-4-1975, bà trở lại Thành phố Hồ Chí Minh công tác và được phân công làm Phó giám đốc Viện Pasteur.

TRÚC LINH