Theo “Từ điển tiếng Việt” (Viện Ngôn ngữ học, năm 2021), trang 10, “áo” là đồ mặc từ cổ trở xuống, chủ yếu che lưng, ngực và bụng; trang 1.177, “thầy tu” là người đàn ông tu hành. Bằng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi, câu thành ngữ gửi gắm lời nhắn nhủ thâm thúy về cách nhìn nhận, đánh giá con người.

Trong xã hội, phần đông mọi người thường bày tỏ sự kính trọng với những vị khoác áo tu hành. Bởi họ tin những người tu hành là người có tâm hướng thiện. Họ dám từ bỏ bộ quần áo đời thường để đi vào "đạo", con đường của tôn nghiêm, với lời nói, việc làm tốt lành, nhân ái. Tuy nhiên, chiếc áo mới chỉ là biểu hiện hình thức bên ngoài, để biết một người có thực sự là người tu thật sự hay không cần phải nhìn nhận, đánh giá thông qua biểu hiện nhân cách sống và biểu hiện đức tin.  

Có tích truyện rằng, ở thành Xá Vệ có người phụ nữ làm nghề quét rác nên bề ngoài thường rất dơ bẩn. Nhiều người nhìn thấy bà liền tỏ vẻ khó chịu. Tuy nhiên, chỉ có Đức Phật Thích Ca là không phân biệt đối xử với bà. Ngài khuyến khích bà đến nghe thuyết pháp, truyền dạy đạo lý để vượt qua những khổ ải trần gian. Nhiều người thấy vậy hỏi Đức Phật tại sao lại nói chuyện với người phụ nữ bẩn thỉu kia, trong khi lúc nào người cũng nói những lời thanh bạch, dạy mọi người phải giữ cho mình thanh tịnh. Đức Phật liền giải thích, người phụ nữ đó đã quét dọn giúp cho thành Xá Vệ luôn được sạch sẽ. Có thể nói, bà ấy đã cống hiến rất lớn cho xã hội. Hơn thế, bà ấy còn là người khiêm tốn, ham học hỏi. Vậy tại sao mọi người lại xa lánh bà ấy? Đức Phật nói tiếp, có những người tự nhận mình sạch sẽ nhưng tâm lại kiêu ngạo, suy nghĩ dơ bẩn, xấu xa. Hãy nhớ, bẩn thỉu bên ngoài thì dễ tẩy rửa, nhưng nếu trong tâm dơ bẩn thì khó mà thay đổi. Mọi người nghe xong liền thấy vô cùng xấu hổ, từ đó về sau không còn dám cười nhạo thân phận của người khác nữa.

Câu chuyện như một lời nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, điều đáng trân quý của một con người không nằm ở vẻ bề ngoài và từ những đánh giá chủ quan của người khác, mà nằm ở thế giới nội tâm, ở nhân cách và đức hạnh của họ.

Trong xã hội ngày nay, có không ít kẻ nói năng ngọt ngào, cư xử nhẹ nhàng trước mặt người khác nhưng sâu thẳm bên trong lại là một người dối trá, thâm hiểm, mưu toan những việc xấu xa hại người, hại đời. Vậy nên phải hết sức cẩn trọng, xem xét kỹ càng cả trong lời nói và hành động trước khi nhận xét, đánh giá về một ai đó để tránh dẫn đến những sai lầm đáng tiếc.

VĂN TUẤN