Tổng thống V.Putin cũng tham gia theo chế độ online nhiều hoạt động liên quan tới sự kiện này. Điện Kremlin đánh giá kỷ niệm 60 năm chuyến bay vào vũ trụ của phi hành gia số 1 nhân loại như một sự kiện trọng đại, thể hiện niềm kiêu hãnh lớn của quốc gia và dân tộc.

Khởi đầu là công nhân

Cho tới hôm nay, Yuri Gagarin vẫn là một trong những nhân vật được quan tâm hàng đầu không chỉ nước Nga mà cả thế giới. Trong danh sách những người Nga có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ 20 mà Tạp chí Forbes đã lập ra, Yuri Gagarin được xếp ở vị trí đầu, cùng với đương kim Tổng thống Nga V.Putin và lãnh tụ Xô viết Iosif  Stalin...

leftcenterrightdel
Huyền thoại Yuri Gagarin. Ảnh tư liệu 

Yuri Gagarin sinh ngày 9-3-1934, trong một gia đình nông dân tại làng Klushino, thuộc huyện Gzhatsk, tỉnh miền Tây (nay là huyện Gagarin, tỉnh Smolensk). Cha của Yuri Gagarin là thợ mộc, mẹ là người vắt sữa ở nông trang. Yuri Gagarin là con út trong gia đình. Trong chiến tranh, gia đình Gagarin đã phải ở trong khu vực bị quân phát xít chiếm đóng. Chỉ sau khi chiến tranh kết thúc, họ mới chuyển về thành phố Gzhatsk (nay là thành phố Gagarin)...

Năm 1949, ở tuổi 15, Yuri Gagarin đã vào học ở Trường Trung học dạy nghề số 10 tại Lyubertsy-một thành phố nhỏ ở ngoại ô Moscow (nay là trường kỹ thuật mang tên nhà du hành vũ trụ đầu tiên trên thế giới). Yuri Gagarin học ở lớp buổi tối dành cho những thanh niên công nhân. Tháng 6-1951, Yuri Gagarin tốt nghiệp xuất sắc trường dạy nghề và cũng học hết lớp 7 (lớp buổi tối). Tháng 8-1951, Yuri Gagarin vào học ở Trường Cao đẳng Công nghiệp Saratov (giờ ngôi trường này cũng được mang tên ông). Năm 1955, Yuri Gagarin tốt nghiệp xuất sắc ở đây...

Trong những năm 1954-1955, trong lúc còn học trường cao đẳng, Yuri Gagarin đã tham gia sinh hoạt tại Câu lạc bộ Hàng không tỉnh Saratov, thực tập lái máy bay Yak-18. Ngày 14-3-1955, Yuri Gagarin hoàn thành bài tập nhảy dù đầu tiên của đời mình từ độ cao 800m. Năm 1957, Yuri Gagarin tốt nghiệp Trường Cao đẳng Hàng không quân sự Tsykalov số 1 mang tên K.E.Voroshilov với bằng phi công lái máy bay tiêm kích. Theo những tài liệu còn lưu giữ tại đây, Yuri Gagarin có học lực vào loại khá chứ chưa phải xuất sắc, biết toán cao cấp, vật lý ở mức tốt...

Từ tháng 9-1961 tới tháng 3-1968, Yuri Gagarin là học viên khoa kỹ sư Học viện Kỹ sư không quân quân sự mang tên N.E.Zhukovsky ở Monino, ngoại ô Moscow và tốt nghiệp xuất sắc chuyên ngành kỹ sư-phi công-nhà du hành vũ trụ.

Từ phi công quân sự đến phi công vũ trụ

Từ tháng 12-1957, Yuri Gagarin đã là phi công của Trung đoàn Không quân tiêm kích số 769 thuộc Sư đoàn Không quân tiêm kích của lực lượng không quân Hạm đội Biển Bắc ở tỉnh Murmansk. Yuri Gagarin hoàn thành nhiều chuyến bay trong những điều kiện thời tiết phức tạp và cả lúc ban đêm trên máy bay MiG-15. Anh đạt được cấp phi công hạng 3. Tới cuối năm 1959, Yuri Gagarin đã có 257 giờ bay và hoàn thành 41 lần nhảy dù.

Năm 1959, Yuri Gagarin hay tin có đợt tuyển phi công để thử nghiệm phương tiện bay mới (những con tàu vũ trụ của tương lai) nên viết đơn xin được tham gia nhóm thử nghiệm. Mùa thu năm đó, Yuri Gagarin được gọi lên Moscow để kiểm tra toàn diện tại quân y viện trung tâm của không quân. Tới ngày 7-3-1960, Yuri Gagarin có tên trong đội ngũ những thành viên của trung tâm đào tạo các nhà du hành vũ trụ. Ngày 11-10-1960, Yuri Gagarin cùng 5 phi công (Valery Bykovsky, Grigori Nelyubov, Andriyan Nikolayev, Pavel Popovich và

Gherman Titov) bắt đầu tham gia khóa huấn luyện cho chuyến bay đầu tiên có người điều khiển trên con tàu vũ trụ Vostok. Tới ngày 25-1-1961, Yuri Gagarin chính thức trở thành phi công vũ trụ. Ngày 8-4-1961, Thượng úy Yuri Gagarin được phê chuẩn làm phi công lái con tàu vũ trụ Vostok. Chuyến bay đầu tiên vào vũ trụ của con người đã diễn ra ngày 12-4-1961.

Chỉ sau khi Gagarin vào vũ trụ được 50 phút, TASS mới phát bản tin về sự kiện này. Lý do là phải chờ ký quyết định phong trước thời hạn quân hàm Thiếu tá cho Gagarin (đây là việc mà Bí thư thứ nhất, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng lúc đó là Nikita Khrushchev yêu cầu một cách quyết liệt). Con tàu Vostok đã hoàn thành một vòng bay quanh Trái đất trong 1 giờ 48 phút và cũng trong ngày 12-4-1961, Yuri Gagarin trở về mặt đất an toàn. Nơi tiếp đất là cánh đồng nông trang gần làng Smelovka, tỉnh Saratov...

Sau chuyến bay vào vũ trụ, ngày 14-4-1961, Yuri Gagarin được phong danh hiệu Anh hùng Liên Xô và được nhận Huân chương Lênin. Cũng trong ngày hôm đó, Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô đã lập ra danh hiệu cao quý Phi công vũ trụ và trao luôn tặng anh. Nhiều quốc gia đã trao tặng Yuri Gagarin các danh hiệu cao quý khác nhau và các loại huân chương...

Tới cuối tháng 4-1961, Yuri Gagarin bắt đầu “hành trình hòa bình” của mình. Chỉ trong 3 năm, Yuri Gagarin đã tới gần 30 quốc gia, trong đó có Tiệp Khắc, Bulgaria, Phần Lan, Anh, Ba Lan, Cuba, Brazil, Canada, Hungary, Ấn Độ, Áo, Nhật Bản, Pháp, Mexico, CHDC Đức, Thụy Điển, Na Uy...

Đại tá Yuri Gagarin hy sinh ngày 27-3-1968, trong khi đang thực hiện một bài bay tập trên máy bay MiG-15 UTI. Cùng tử nạn với anh là phi công huấn luyện bay Vladimir Seregin, Anh hùng Không quân. Nguyên nhân của tai nạn này cho tới nay vẫn không được công bố chuẩn xác.

Lẽ ra ngày bay vào vũ trụ của Gagarin không phải là vào một ngày đầu xuân (theo lịch Nga) năm 1961 như thế. Theo nghị quyết ngày 11-10-1960, Gagarin cần phải bay vào vũ trụ đúng tháng 12 năm đó. Tuy nhiên, ngày 24-10-1960, tại sân bay vũ trụ Baikonur xảy ra một tai nạn thảm khốc: Một tên lửa quân sự chứa đầy nhiên liệu đã nổ khi vừa cất cánh, làm 268 người hy sinh, trong đó có nguyên soái Nedelin. Quá trình điều tra vụ tai nạn này đã làm cho chuyến bay đầu tiên của con người lên vũ trụ phải chậm lại 4 tháng...

Nhiệm vụ “năm ăn, năm thua”

Chinh phục vũ trụ là một sự nghiệp khó khăn và đầy mạo hiểm. Độ tin tưởng vào thành công lúc nào cũng ở mức trên dưới 50%, tức là “năm ăn, năm thua”. Thực tế là, cứ 6 lần chuẩn bị đưa người vào vũ trụ thì 3 lần vụ việc kết thúc một cách bi thảm. Con tàu vũ trụ đầu tiên được đưa vào không gian ngày 15-5-1960, do sự cố xảy ra với hệ thống định vị mà cho tới nay vẫn còn bay, chưa hề hạ cánh. Tai nạn xảy ra không chỉ trong không trung mà cả ở trên mặt đất. Đã có những nhà du hành vũ trụ hy sinh trong luyện tập...

Ở đầu những năm 60 của thế kỷ trước, không ai dám bảo đảm rằng chuyến bay vào vũ trụ của Yuri Gagarin sẽ thành công. Vì thế, Hãng thông tấn quốc gia của Liên Xô-TASS đã phải chuẩn bị sẵn 3 phương án đưa tin. Phương án thứ nhất dành cho trường hợp mọi sự đều an lành. Phương án thứ hai, nếu tàu vũ trụ không bay được lên quỹ đạo. Phương án thứ ba, nếu không may nhà du hành vũ trụ hy sinh...

May thay, mọi sự đã tốt lành! Gagarin đã trở thành một người anh hùng thực sự.

ĐẶNG ĐÌNH NGUYÊN