Tháng 5 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump chọn Saudi Arabia là quốc gia đầu tiên ông tới thăm kể từ khi nhậm chức hồi đầu năm. Rõ ràng, quốc gia Trung Đông này luôn đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong chính sách ngoại giao của nhiều đời Tổng thống Mỹ trong nhiều thập kỷ. Quan hệ của Mỹ và Saudi Arabia gắn bó vừa tự nhiên, vừa có chủ đích trên nhiều lĩnh vực, nhất là dựa trên các hợp đồng mua bán vũ khí khổng lồ, hợp tác quân sự sâu rộng, hợp tác an ninh song phương và đặc biệt trong cuộc chiến chống tổ chức khủng bố Al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng hiện nay.

Tuy vậy, Saudi Arabia chắc chắn chưa an lòng với một mối quan hệ đồng minh được Mỹ cầm lái hướng tới một tương lai vô định trong khi hiện tại lại có nhiều biến cố gây mất ổn định trong khu vực như khủng bố, vấn đề Syria, Yemen, quan hệ với Iran… Vậy nên quốc gia Trung Đông này đã quyết định một bước đi có tính đột phá về ngoại giao để cân bằng lại mối quan hệ quốc tế vốn đã quá nghiêng về Mỹ của mình.

Chỉ gần 5 tháng sau chuyến thăm của ông Donald Trump tới Saudi Arabia, ngày 5-10 vừa qua, Quốc vương Salman đã trở thành quốc vương đầu tiên của Saudi Arabia thăm Nga kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1926.

Quan hệ giữa Saudi Arabia và Nga đã trải qua rất nhiều sóng gió, nhất là trong thời Chiến tranh Lạnh, khi Saudi Arabia đứng về phía Mỹ. Tuy vậy, giờ đây Nga đã mở rộng cửa chào đón làn gió mới từ Trung Đông. Hơn hai năm trước, Tổng thống Nga V.Putin cũng đã có chuyến thăm lịch sử tới Saudi Arabia. Lần này, Nga cho dừng các hoạt động để tập trung ưu tiên tối đa cho chuyến thăm của Quốc vương Salman. Các bảng khẩu hiệu lớn chào đón bằng tiếng Nga và A rập trên đường phố Moscow, những lời tốt đẹp nhất tán dương lẫn nhau đã được hai bên nói ra, nhưng hơn hết, các hợp đồng hợp tác trên nhiều lĩnh vực như: Năng lượng, thương mại và kể cả quân sự trị giá hàng tỷ USD đã khẳng định một mối quan hệ thực chất đi vào chiều sâu.

Ngoài việc hai bên cam kết có những biện pháp ổn định giá dầu mỏ và Saudi Arabia sẽ đầu tư khoảng 10 tỷ USD vào Nga trong 5 năm tới-nguồn đầu tư nước ngoài lớn nhất vào Nga từ trước tới nay, những hợp đồng quân sự càng chứng tỏ Saudi Arabia muốn giảm bớt phụ thuộc vào Mỹ.

Ngay sau chuyến thăm, Cơ quan Liên bang về hợp tác kỹ thuật quân sự của Nga ngày 9-10 cho biết, Nga đã đạt thỏa thuận bán cho Saudi Arabia một loạt vũ khí hiện đại, trong đó có hệ thống tên lửa phòng không tiên tiến S-400. Ngoài ra, Nga cũng cung cấp cho Saudi Arabia các hệ thống tên lửa chống tăng Kornet-EM, các hệ thống phóng hỏa hạng nặng Buratino TOS-1, súng phóng lựu tự động AGS-30 và súng trường tấn công AK-103. Tập đoàn Xuất khẩu vũ khí nhà nước Rososborexport của Nga và Công ty Saudi Military Industries Corporation đã ký hợp đồng sản xuất súng trường AK-103 và đạn tại Saudi Arabia theo giấy phép của Nga, cũng như bản ghi nhớ về việc Saudi Arabia mua các sản phẩm quân sự của Nga và sản xuất các sản phẩm này tại Saudi Arabia.

Chuyến thăm Nga của Quốc vương Saudi Arabia còn được hy vọng sẽ tạo ra bước ngoặt lớn trong quan hệ chính trị giữa hai quốc gia nhằm giải quyết những vấn đề gây mất ổn định ở Trung Đông. Dường như hai bên đã đồng thuận về cách thức giải quyết vấn đề Syria khi Quốc vương Salman không đề cập tới vấn đề loại bỏ Tổng thống Assad như trước mà chỉ nhắc tới việc một Syria ổn định. Hơn nữa, việc Saudi Arabia cáo buộc Iran “can thiệp” vào chính trị Trung Đông xem ra cũng được thu xếp ổn thỏa bởi những gì hai bên thể hiện trong chuyến thăm.

Một khi Saudi Arabia tự cân bằng được quan hệ của mình với các nước lớn, đặc biệt với Nga-nước có ảnh hưởng lớn trong khu vực và thế giới, quốc gia Trung Đông này sẽ thấy được một chân trời mới cho mình. Một chân trời nơi hợp tác sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho Nga và Saudi Arabia mà còn cho các nước trong khu vực vốn đã chịu nhiều tổn hại do chiến tranh và khủng bố gây ra hàng chục thập kỷ qua. Chân trời mới của hợp tác toàn diện, cân bằng quan hệ, cùng nhau giải quyết các vấn đề khu vực chắc hẳn sẽ hơn hẳn một quan hệ đồng minh mà chỉ một nước được quyền chèo lái.

NGỌC HẢI