Chưa bao giờ quan hệ Nga-Ấn Độ lại gặp phải lực cản lớn như vậy bởi áp lực từ bên ngoài. Đầu tháng 8 vừa rồi, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 25% lên hàng hóa Ấn Độ, nâng tổng mức thuế nhập khẩu mà nước này phải chịu khi bán hàng sang Mỹ lên 50%, với lý do New Delhi tiếp tục mua dầu của Nga, trái với lệnh cấm của Mỹ và phương Tây liên quan đến cuộc xung đột Nga-Ukraine. Cố vấn thương mại Nhà Trắng Peter Navarro thì cảnh báo, nếu Ấn Độ muốn được đối xử như một đối tác chiến lược của Mỹ, nước này phải chấm dứt hoạt động mua dầu Nga.

Thế nhưng, bất chấp những lời cảnh báo, kể cả những tuyên bố mang tính đe dọa phát đi từ Washington, New Delhi vẫn kiên định với lập trường của mình. Phản ứng cứng rắn của Bộ Ngoại giao Ấn Độ và tiếp đó là cuộc điện đàm thân mật giữa Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi với Tổng thống Nga Vladimir Putin cho thấy quan hệ Nga-Ấn Độ vững chắc đến mức nào và khó có chuyện New Delhi dễ dàng ngả theo yêu cầu của Washington.

leftcenterrightdel
Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trong cuộc gặp ở Samarkand, Uzbekistan ngày 16-9-2022. Ảnh: Reuters 

Mấy năm gần đây, dòng dầu thô Nga chảy mạnh sang Ấn Độ đã khắc sâu thêm mối quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt và đặc quyền giữa hai nước. Theo con số thống kê, trong giai đoạn 2021-2024, nhập khẩu dầu từ Nga của Ấn Độ tăng tới 19 lần, từ 100.000 thùng/ngày lên 1,9 triệu thùng/ngày. Nhờ nguồn dầu giá rẻ của Nga, Ấn Độ tiết kiệm được khoảng 33 tỷ USD chi phí năng lượng trong giai đoạn này. Với một quốc gia 1,4 tỷ dân đang tăng trưởng nhanh và phụ thuộc tới 90% nhu cầu nhiên liệu từ bên ngoài, nguồn cung dầu từ Nga đóng vai trò chiến lược đối với sự ổn định năng lượng của Ấn Độ. Ông Sumit Ritolia, chuyên gia phân tích của Công ty Kpler chuyên cung cấp dữ liệu, phân tích và thông tin thị trường, khẳng định: “Việc thay thế hoàn toàn dầu Nga vừa khó khăn về hậu cần, vừa tốn kém về kinh tế, lại phức tạp về địa-chính trị”. 

Nhưng không chỉ vì dầu mỏ, yếu tố quan trọng hơn là Ấn Độ và Nga luôn coi nhau như những đối tác ổn định và tin cậy, với nền tảng là hợp tác kinh tế, các hợp đồng vũ khí và sự ủng hộ ngoại giao nhiệt tình của Moscow với New Delhi. Hình thành từ thời Chiến tranh Lạnh và được thử thách theo thời gian, mối quan hệ này đã đưa Liên Xô trước đây và Nga ngày nay trở thành người bạn tin cậy của Ấn Độ. 

Trong nhiều thập kỷ, Liên Xô đã cấp hơn 1 tỷ USD tín dụng cho Ấn Độ để mua hàng hóa. Dầu thô cũng được bán cho Ấn Độ với giá thấp hơn 10-20% so với thị trường thế giới. Các nhà địa chất Liên Xô được cử sang Ấn Độ tìm dầu và khi xác định trữ lượng không đáng kể, Moscow đã cho phép New Delhi thanh toán dầu thô bằng trà xanh để giúp Ấn Độ duy trì dự trữ ngoại tệ. 

Đặc biệt, trong lĩnh vực quốc phòng, hệ thống phòng không S-400, liên doanh tên lửa hành trình BrahMos, chương trình nội địa hóa súng trường AK-203 cùng với Nga là những bằng chứng mạnh mẽ khẳng định sự tin cậy giữa những đồng minh. Việc Nga mới đây đề xuất bán tiêm kích Su-57E (phiên bản xuất khẩu) cho Ấn Độ kèm theo quyền truy cập toàn bộ mã nguồn điều khiển có thể coi là động thái đột phá và chưa từng có tiền lệ, trong bối cảnh các nước đều duy trì chính sách hạn chế tiếp cận mã nguồn, ngay cả với đồng minh thân cận. Chính vì thế, trong con mắt của chính giới ở New Delhi, cường quốc duy nhất mà Ấn Độ cảm thấy thoải mái trong quan hệ chính là Nga. Còn với đa số người dân Ấn Độ, Nga là đối tác đáng tin cậy. 

Tất nhiên, quan hệ đồng minh Nga-Mỹ không nhằm mục tiêu tiến tới liên minh, liên kết như thời Chiến tranh Lạnh. Chính sách đối ngoại của Ấn Độ đã vượt ra khỏi khuôn khổ “không liên kết” cứng nhắc trước đây để có những điều chỉnh, tận dụng ưu thế vị trí địa-chính trị nhằm định hình cấu trúc an ninh khu vực theo hướng có lợi cho mình. Bản chất của sự điều chỉnh đó là Ấn Độ duy trì thế cân bằng bằng tầm nhìn “ngoại giao đa hướng”, thắt chặt quan hệ với Nga, mở kênh đối thoại với Trung Quốc và tìm cách giảm căng thẳng với Mỹ trong bối cảnh tranh chấp về chính sách năng lượng và thuế quan. 

Với chiến lược “liên kết kép” linh hoạt như vậy, Ấn Độ có thể duy trì sự hợp tác quốc phòng chặt chẽ với Nga, thúc đẩy vai trò trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) với Nga và Trung Quốc là hai thành viên chủ chốt, trong khi vẫn thể hiện ảnh hưởng của mình trong nhóm “Bộ tứ” gồm Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản và Australia. Còn sự kiên định trong chính sách tạo cho New Delhi sự kiên nhẫn, không vội vã có những thay đổi, nhất là trong bối cảnh các mảng kiến tạo của trật tự toàn cầu vẫn đang dịch chuyển. 

Trở lại với quan hệ Nga-Ấn Độ, sự hợp tác này không chỉ mang lại lợi ích về giá dầu rẻ mà còn bảo đảm sự ổn định trong lĩnh vực quốc phòng, điều mà không đối tác nào có thể thay thế. Nền tảng lịch sử vững chắc cùng các lợi ích kinh tế và chiến lược đã khiến vị trí của Nga ăn sâu vào chính sách đối ngoại của New Delhi. Với Ấn Độ, Nga là người bạn lâu năm và đáng tin cậy, còn quan hệ Nga-Ấn Độ thì giống như một di sản kéo dài gần 8 thập kỷ. Ấn Độ tất nhiên sẽ không đột ngột từ bỏ quan hệ gắn bó với Nga để nhập vào guồng quay của Mỹ.

TƯỜNG LINH