Theo "Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam" (Trung tâm Từ điển Bách khoa Quân sự, Bộ Quốc phòng, năm 2009), Chiến dịch Bắc Tây Nguyên (từ ngày 26-1-1954 đến 17-2-1954) là chiến dịch tiến công quân Pháp ở hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai (Bắc Tây Nguyên), do Bộ tư lệnh Liên khu 5 tổ chức nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, mở rộng vùng giải phóng, phá âm mưu của Pháp đánh chiếm vùng tự do Liên khu 5, phối hợp với chiến trường chính Bắc Bộ trong Chiến cục Đông Xuân 1953-1954.

Lực lượng tham gia chiến dịch gồm hai trung đoàn bộ đội chủ lực liên khu (108 và 803), Trung đoàn 120 và một số tiểu đoàn, đại đội độc lập lực lượng vũ trang địa phương. Lực lượng địch trên địa bàn chiến dịch có 4 tiểu đoàn cơ động và 15 đại đội chiếm đóng.

Trong khi ta đang chuẩn bị chiến dịch thì ngày 20-1, Pháp mở cuộc hành quân Atlante (ngày 1-3-1954) tiến công vùng tự do Phú Yên. Bộ tư lệnh chiến dịch quyết định nổ súng để lôi kéo chủ lực địch, đồng thời chỉ đạo lực lượng vũ trang và nhân dân vùng tạm chiếm ở Quảng Nam, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Ninh Thuận, Bình Thuận... đẩy mạnh hoạt động nghi binh, đánh lạc hướng phán đoán của địch. Chiến dịch diễn ra hai đợt.

 Đợt 1 (từ ngày 26 đến 28-1-1954). Trên hướng thứ yếu (đường 19, An Khê), đêm 26-1, Trung đoàn 120 nổ súng trước, diệt các cứ điểm Cà Tung, Ba Bả, Cà Tu, Búp Bê. Hướng chủ yếu (Bắc Kon Tum), đêm 27-1, các trung đoàn 108 và 803 đánh chiếm 3 cứ điểm Măng Đen, Măng Bút, Công Brây, đập tan cụm phòng ngự then chốt của địch ở Bắc Kon Tum, uy hiếp thị xã Kon Tum; đồng thời đưa một bộ phận luồn sâu xuống phía Nam cắt đường 14 (đoạn Pleiku-Kon Tum), phát triển sang hướng đèo Măng Giang tiến công các cứ điểm ở khu vực ngã ba đường 19.

Đợt 2 (từ ngày 29-1-1954 đến 17-2-1954), đánh địch rút chạy khỏi Đắk Tô, Đắk Sút, Đắk Lây; phục kích diệt một đại đội thuộc Binh đoàn 100 của địch từ Phú Yên lên ứng cứu ở gần Con Som Lủ, tập kích vào trung tâm thị xã Kon Tum, phục kích đoàn xe địch từ Pleiku lên tiếp tế cho Kon Tum...

Bị vây ép mạnh, đêm 6-2, địch rút chạy khỏi Kon Tum về Pleiku. Ta phát triển tiến công, đêm ngày 16 rạng sáng 17-2, ta diệt cứ điểm Đắk Đoa, tập kích vào thị xã Pleiku, vây ép địch ở Buôn Hồ, kết thúc chiến dịch.

 Kết quả, ta diệt và bắt hơn 2.300 địch, giải phóng thị xã Kon Tum và vùng chiến lược rộng gần 16.000km2; buộc Pháp phải tạm ngừng cuộc hành quân Atlante để tăng viện cho Tây Nguyên, góp phần làm phân tán lực lượng cơ động chiến lược của địch, tạo điều kiện thuận lợi cho Chiến dịch Điện Biên Phủ.

VĂN TUẤN