Theo “Từ điển tiếng Việt”, Viện Ngôn ngữ học, năm 2021, trang 1.216 “thua” nghĩa là để đối phương giành được phần hơn, phần thắng trong cuộc tranh chấp hoặc đọ sức giữa hai bên; ở mức không bằng cái được đưa ra so sánh. Trang 610, “keo” là lần tranh giành được thua bằng sức lực.
Ở lớp nghĩa thứ nhất, "thua keo này" tức là thất bại trong nỗ lực hiện tại, công việc đang triển khai không đạt được kết quả mong muốn, hay một kế hoạch bị đổ vỡ. Tuy nhiên, "thua" ở đây không phải là dấu chấm hết. Vế thứ hai, "bày keo khác," chính là chìa khóa. Trang 53, “bày” nghĩa là giúp cho biết được cụ thể cách làm, cách giải quyết. "Keo khác" là một phương án mới, một chiến lược thay thế, một cách tiếp cận khác hoàn toàn. Như vậy, ở tầng nghĩa sâu hơn, câu tục ngữ không chỉ là một lời khuyên mà còn là một triết lý sống tích cực, khuyến khích con người không ngừng tìm tòi, sáng tạo để đạt được thành công sau những vấp ngã. Khi một con đường không dẫn đến thành công, đừng vội nản chí, bỏ cuộc mà hãy tư duy lại, tìm kiếm một con đường khác, một giải pháp mới để tiếp tục tiến lên.
Tinh thần "thua keo này bày keo khác" không chỉ là sự kiên trì đơn thuần mà còn chứa đựng nhiều bài học sâu sắc. Trong hành trình cuộc sống, thất bại là điều khó tránh khỏi, nhưng cách đối diện với thất bại mới là yếu tố quyết định. Câu tục ngữ khuyên mỗi người nhìn nhận thất bại như một phần của quá trình học tập, một kinh nghiệm cần thiết để trưởng thành, chứ không phải là lý do để từ bỏ. Hãy giữ vững tinh thần lạc quan, không để những vấp ngã nhất thời làm lung lay ý chí.
Khi một chiến lược, cách làm không hiệu quả, sự cứng nhắc sẽ chỉ dẫn đến bế tắc. "Thua keo này bày keo khác" đòi hỏi khả năng thích ứng nhanh chóng, sẵn sàng thay đổi phương pháp, thậm chí là mục tiêu nhỏ để phù hợp với tình hình mới. Đó là sự sáng tạo trong tư duy, tìm ra lối đi mới khi con đường cũ đã bị chặn. Để "bày keo khác" một cách hiệu quả, chúng ta phải phân tích kỹ lưỡng lý do "thua keo này". Điều gì đã sai? Sai ở đâu? Rút ra bài học gì? Quá trình này giúp chúng ta tích lũy kinh nghiệm, nâng cao kiến thức và kỹ năng, bảo đảm rằng "keo khác" sẽ được triển khai thông minh hơn, ít mắc sai lầm hơn.
"Thua keo này bày keo khác" là một lời nhắc nhở sâu sắc về sức mạnh của ý chí con người. Khuyến khích mỗi người đón nhận thất bại như một phần của cuộc sống, không ngừng học hỏi, sáng tạo và kiên cường vươn lên. Bởi lẽ, thành công đôi khi là kỳ tích của việc kiên trì "bày keo khác" sau nhiều lần vấp ngã.
VĂN TUẤN