Trước hết, cần hiểu nghĩa của các hình ảnh trong câu tục ngữ. “Đứa trộm gà” chỉ người ăn cắp vặt, gây ra tổn hại nhỏ nhặt trong đời sống thường ngày. “Phường kẻ cướp” lại là những kẻ phạm tội nghiêm trọng, cướp bóc ngang nhiên, táo tợn. Điều đáng nói là nhiều người tỏ ra gay gắt với hành vi nhỏ nhặt của “đứa trộm gà”, nhưng lại dễ dàng né tránh, thậm chí tỏ ra nể nang đối với “phường kẻ cướp” vì e sợ sức mạnh, thế lực hoặc bị vẻ ngoài liều lĩnh đánh lừa.

leftcenterrightdel
 Ảnh minh họa: vietnamnet.vn

Câu tục ngữ phản ánh một hiện tượng tâm lý khá phổ biến: Con người thường khắt khe với việc nhỏ, dễ dung túng cho những điều xấu xa lớn hơn. Hành vi trộm gà tuy đáng chê trách nhưng mức độ nguy hại không lớn; trong khi kẻ cướp gây tổn hại nghiêm trọng, thậm chí có tổ chức. Thay vì lên án mạnh mẽ cái ác nguy hiểm, nhiều người lại im lặng vì sợ hãi, hoặc bị sự táo tợn của kẻ xấu làm cho lầm tưởng đó là “bản lĩnh” hay “giỏi giang”.

Ở tầng sâu hơn, câu tục ngữ phê phán thái độ sống lệch chuẩn khi con người dễ bị những thứ hào nhoáng, quyền lực hoặc sự liều lĩnh chi phối. Thay vì đánh giá đúng-sai dựa trên bản chất hành vi, họ lại suy xét theo cảm tính và lợi ích cá nhân. Họ chỉ dám lên tiếng trước chuyện nhỏ, nhưng lại im lặng khi cái xấu có quy mô lớn hơn xuất hiện. Đó là biểu hiện của sự thiếu chính trực, thiếu dũng khí đạo đức. Điều đáng suy ngẫm là “phường kẻ cướp” cũng có thể được hình thành từ những hành vi nhỏ như “trộm gà”. Nếu xã hội chỉ nghiêm khắc với điều nhỏ bé mà thờ ơ với điều xấu xa lớn hơn, thậm chí bao che hay tỏ ra ngưỡng mộ sự liều lĩnh của kẻ xấu thì cái ác sẽ có môi trường để phát triển, ngày càng tinh vi, nguy hiểm và khó kiểm soát.

Câu tục ngữ vì thế mang giá trị răn dạy sâu sắc. Con người cần nhìn nhận hành vi theo chuẩn mực đạo đức, không thiên vị vì cảm xúc hay lợi ích. Sự dũng cảm trong ứng xử với cái sai phải được thể hiện ở mọi mức độ, từ nhỏ đến lớn. Một xã hội muốn trong sạch, lành mạnh cần sự công bằng trong đánh giá và thái độ kiên quyết đối với mọi hành vi sai trái.

 “Ghét đứa trộm gà, thiết tha phường kẻ cướp” nhắc nhở mỗi người về lối sống công minh, thẳng thắn và dũng khí đạo đức. Muốn xây dựng cộng đồng tốt đẹp, trước hết phải có nhận thức đúng, biết phân biệt phải-trái và sẵn sàng đứng về phía điều đúng đắn, dù trong những việc nhỏ nhất.

VĂN TUẤN