Những biến động của giá dầu

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, giá dầu đã có nhiều đợt biến động lớn. Sự gia tăng bắt đầu từ sự phục hồi kinh tế hậu Covid-19 và được thúc đẩy vào năm 2022 bởi cuộc xung đột ở Ukraine. Nhưng có vẻ như bây giờ mọi chuyện đã ở lại phía sau. Chưa bao giờ trong 4 năm qua, giá dầu lại giảm xuống mức thấp như những tuần gần đây. Kể từ đầu tháng 4, giá một thùng dầu thô Brent Biển Bắc (chuẩn mực của châu Âu), cũng như giá tương đương trên sàn giao dịch New York, West Texas Intermediate (WTI), đã giảm xuống dưới 70USD.

So với đợt lao dốc những năm 2014-2016 với giá dầu Brent xuống dưới 35USD liên quan đến sự chậm lại trong tăng trưởng của Trung Quốc, hoặc năm 2020 (dưới 20USD) trong bối cảnh phong tỏa do đại dịch, tình hình hiện tại vẫn khả dĩ hơn. Cũng trong 10 năm qua, giá dầu có thời điểm tăng vọt, cụ thể là vào mùa hè năm 2008 (147USD) trong bối cảnh căng thẳng giữa Iran và Israel, hoặc mức tăng đột biến vào năm 2022 (120USD), sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự vào Ukraine.

leftcenterrightdel
Giá dầu thô được Ngân hàng Thế giới dự báo sẽ giảm xuống còn 60 USD/thùng vào năm 2026. Ảnh: Getty Images

Vào đầu năm 2025, tình hình dầu mỏ thay đổi theo chiều hướng mới. “Vàng đen” đang trong giai đoạn giảm giá. Điều này được thúc đẩy bởi hai hiện tượng song song và mạnh mẽ. Một mặt là sự trì trệ của nền kinh tế toàn cầu, bị sốc bởi sự leo thang thuế quan của Mỹ; mặt khác là mong muốn của OPEC trong việc phát động một cuộc chiến giá cả. Yếu tố thứ ba được tính đến là dấu hiệu căng thẳng ở Trung Đông đang dịu đi. Vào cuối buổi sáng 15-5, giá dầu thô Brent giảm khoảng 4% so với ngày hôm trước (xuống gần 64USD).

Nguyên nhân là Tổng thống Donald Trump trong chuyến công du vùng Vịnh tuyên bố rằng, Mỹ và Iran đang “tiến gần hơn” tới một thỏa thuận về năng lượng hạt nhân của Tehran, điều này có thể sẽ nới lỏng lệnh trừng phạt đối với dầu mỏ của nước Cộng hòa Hồi giáo; do đó sẽ bơm thêm “vàng đen” vào thị trường toàn cầu bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu của Iran. Tuy nhiên, yếu tố này vẫn còn mong manh. Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi ngày 16-5 cho biết, Tehran chưa nhận được “đề xuất bằng văn bản” từ Mỹ liên quan đến vấn đề hạt nhân, điều này khiến giá dầu thô tăng trở lại.

Tuy nhiên, vượt ra ngoài những biến động hằng ngày, sự điều tiết giá dầu có mọi cơ hội để bền vững. “Sau khi đạt mức trung bình 83 USD/thùng trong 4 năm qua, giá dầu dự kiến sẽ giảm 25% vào năm 2026”, nhà kinh tế Phillip Kenworthy của WB cho hay. Dự báo, giá dầu thô Brent sẽ ở mức trung bình 64 USD/thùng trong cả năm 2025, sau đó lùi về mức 60 USD/thùng vào năm 2026. Và tình trạng mới này chỉ có thể gây ra những hậu quả lớn. 

Chiến lược giá dầu của OPEC và Mỹ

Nếu giá dầu Brent mất hơn 10USD trong khoảng thời gian từ ngày 2 đến 6-4 thì điều này chắc chắn là do sự hỗn loạn thương mại mà Tổng thống Donald Trump gây ra, nhưng cũng do sự thay đổi chiến lược của OPEC và các đối tác. Ngày 3-4, một bất ngờ xảy ra: 5 nước thành viên OPEC (Saudi Arabia, Iraq, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất, Kuwait, Algeria) cùng với Nga, Kazakhstan và Oman thông báo tăng sản lượng dầu gấp 3 lần so với dự kiến. Tức là có thêm 411.000 thùng/ngày, bắt đầu từ tháng 5. Tương tự như vậy vào ngày 3-5, cho đợt sản xuất vào tháng 6. Đối với nhiều nhà quan sát, hai lần mở vòi liên tiếp này phản ánh mong muốn giành lại thị phần-thông qua cuộc chiến giá cả sẽ khiến các đối thủ cạnh tranh của OPEC kiệt quệ về mặt kinh tế. 

Trong khi đó, kể từ khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump cam kết giảm giá nhiên liệu. Các cố vấn của ông Trump đề cập đến mục tiêu đưa giá dầu trở lại mức 50 USD/thùng và hy vọng đạt được mục tiêu này trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Quốc hội vào cuối năm 2026.

Thoạt nhìn, chiến lược của OPEC có vẻ phù hợp với chính quyền Trump nhưng thực tế lại trái ngược. Ban đầu, Tổng thống Mỹ trông chờ vào mức sản lượng kỷ lục mới tại Mỹ, vốn đã là mức sản lượng lớn nhất thế giới (hơn 13 triệu thùng/ngày), sử dụng khẩu hiệu nổi tiếng của Đảng Cộng hòa: “Khoan, khoan, khoan”. Tuy nhiên, tình hình hiện tại đang làm suy yếu lợi nhuận của ngành công nghiệp dầu mỏ Mỹ. Chi phí khai thác của Mỹ thường cao hơn nhiều so với các nước vùng Vịnh. Báo cáo thị trường dầu mỏ tháng 5 của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho hay, một trong những tác động tức thời nhất của đợt giá dầu giảm gần đây dự kiến sẽ ảnh hưởng đến sản lượng dầu đá phiến của Mỹ, tức là dầu phi truyền thống.

Lợi nhuận thấp hơn cũng có nghĩa là ít tiền hơn để đầu tư vào hoạt động khai thác mới. Theo các nhà phân tích tại S&P Global Commodity Insights, sản lượng dầu thô của Mỹ dự kiến sẽ giảm vào năm 2026. Báo cáo của S&P Global Commodity Insights công bố đầu tháng 5 nhấn mạnh, đây là mức giảm sản lượng hằng năm đầu tiên của Mỹ trong gần 10 năm, không tính năm 2020 khi xảy ra đại dịch Covid-19. S&P Global Commodity Insights dự đoán, sản lượng dầu của Mỹ là 13,46 triệu thùng/ngày trong năm 2025, sau đó là 13,33 triệu thùng/ngày vào năm 2026.

Tác động đến nền kinh tế toàn cầu

Giá dầu giảm được xem là tin tốt cho cán cân thương mại của các nước tiêu thụ dầu lớn nhất. Sức mua đang được cải thiện ở châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản. Chuyên gia Ann-Louise Hittle của Wood Mackenzie cho biết, giá dầu đang gây áp lực giảm phát lên lạm phát chung ở hầu hết các nền kinh tế lớn. Tuy nhiên, các thành phần khác của rổ lạm phát vẫn ở mức cao hơn mục tiêu, ví như chi phí thực phẩm và nhà ở.

Khi giá dầu giảm, việc đi lại bằng đường bộ và đường hàng không trở nên dễ dàng hơn. Chi phí sản xuất trong ngành công nghiệp giảm, đặc biệt là ngành hóa dầu và nhựa. Tất cả những điều này có thể giúp làm chậm quá trình chuyển đổi sang nguồn năng lượng ít phát thải carbon hơn.

Tuy nhiên, rất khó để thiết lập mối liên hệ nhân quả giữa sự biến động của giá dầu và đầu tư vào năng lượng tái tạo, chẳng hạn như năng lượng gió hay năng lượng mặt trời, hoặc việc mua xe điện. “Thực tế vẫn là do năng lượng tái tạo đang cạnh tranh với nhiên liệu hóa thạch (dầu, khí đốt, than đá) nên bất kỳ sự sụt giảm nào về giá nhiên liệu hóa thạch cũng có thể được coi là tin xấu cho quá trình phi carbon hóa nền kinh tế thế giới và cuộc chiến chống biến đổi khí hậu”, Christian Gollier, Hiệu trưởng Trường Kinh tế Toulouse (Pháp) nhận định.

Trong báo cáo tháng 5, IEA dự kiến nhu cầu dầu thế giới sẽ tăng trung bình 740.000 thùng/ngày vào năm 2025, tăng lên 760.000 thùng/ngày vào năm 2026. Và theo dự báo của cơ quan này, cung vẫn sẽ vượt cầu. Vì lẽ đó, "cơn khát dầu" sẽ còn mất nhiều thời gian để giải tỏa.

VŨ LINH