“Cuộc cách mạng” xe bus điện tại Trung Quốc

Bí quyết “điện khí hóa” xe bus của Thâm Quyến

Vào một buổi chiều mưa ở thành phố Thâm Quyến, chiếc xe bus vận chuyển hành khách một cách lặng lẽ, không thải khí CO₂ hay khói thải. Tài xế Ou Zhenjian, người có kinh nghiệm lái xe bus 18 năm cho biết, kể từ khi chuyển sang sử dụng hoàn toàn bằng xe bus điện, ông cảm thấy thật sự thoải mái. “Xe dễ sử dụng và thân thiện với môi trường. Chúng không gây ra bất kỳ tiếng ồn nào, thật tuyệt khi lái xe như vậy”, tài xế Zhenjian hồ hởi nói.

Thành phố phía đông nam, nơi kết nối Hồng Kông với Trung Quốc đại lục, đã công bố vào cuối năm 2017 rằng, tất cả 16.359 xe bus của họ đều chạy bằng điện. Xe bus của thành phố là đội xe chạy điện 100% đầu tiên và lớn nhất trên thế giới. 

Xe bus điện được sử dụng rộng rãi ở Thâm Quyến. Ảnh: flickr.com

Làm thế nào mà Thâm Quyến xây dựng được đội xe bus điện như vậy? Trang TheCityFix.com giải thích, trước đây, ở Thâm Quyến, xe bus chạy bằng dầu diesel chiếm 0,5% tổng số phương tiện của thành phố nhưng lại chiếm 20% lượng khí thải giao thông. Do đó, việc chuyển sang sử dụng xe bus điện nhằm mục đích hướng tới con đường sạch với bầu không khí trong lành. 

Tuy nhiên, việc chuyển từ xe chạy bằng diesel sang xe bus điện không hề dễ dàng. Xe bus điện có chi phí ban đầu cao hơn từ 2 đến 4 lần so với xe bus chạy bằng diesel. Loại xe này cũng cần cơ sở hạ tầng để hỗ trợ tính phí ổn định. Và pin của chúng cần phải được thay thế ít nhất một lần trong suốt vòng đời của chúng, việc này có thể tốn kém bởi giá thay pin gần bằng nửa giá trị xe.

Bí quyết điện khí hóa xe bus thành công của Thâm Quyến được cho là dựa vào 4 chiến thuật.

Một là, trợ cấp quốc gia và địa phương. Đối với Thâm Quyến và nhiều thành phố của Trung Quốc, các ưu đãi chính sách như trợ cấp quốc gia và địa phương đóng vai trò chính thu hẹp khoảng cách chi phí giữa xe bus điện và xe bus chạy bằng diesel thông thường. Trước năm 2016, với mỗi chiếc xe bus điện dài 12m ở Thâm Quyến đã nhận được trợ cấp 150.000USD của chính phủ, tương đương hơn một nửa giá trị xe.

Tuy nhiên, một nghiên cứu do Ngân hàng Thế giới (WB) và Cơ quan Môi trường Toàn cầu thực hiện năm 2016 đã chỉ ra rằng, chi phí vòng đời của xe bus điện ở Thâm Quyến (bao gồm chi phí mua sắm, năng lượng và bảo trì trong khoảng 8 năm) là 375.457USD, gần bằng với chi phí trọn đời của một chiếc xe bus diesel là 342.855USD. Nói tóm lại, mặc dù xe bus điện ở Thâm Quyến có chi phí trả trước cao nhưng chi phí vận hành và bảo trì lại thấp hơn đáng kể so với xe bus diesel.

Hai là, cho thuê để giảm khoản đầu tư trả trước. Theo đó, thay vì trực tiếp mua xe bus điện với giá trợ cấp như nhiều thành phố khác của Trung Quốc, một số nhà điều hành xe bus ở Thâm Quyến thuê xe từ các nhà sản xuất. Điều này đã tiết kiệm đáng kể khoản đầu tư trả trước của các nhà khai thác và giảm nhu cầu vay nợ.

Ba là, tối ưu hóa sạc và vận hành. Việc vận hành đội xe bus điện khác biệt đáng kể so với việc vận hành đội xe diesel. Do phạm vi lái xe ngắn hơn và nhu cầu sạc pin, các thành phố của Trung Quốc thường yêu cầu số xe bus điện nhiều hơn so với xe bus diesel thông thường. Điều này đòi hỏi phải có thêm tiền để mua sắm, vận hành và bảo trì. Thâm Quyến gần như đã loại bỏ hoàn toàn các chi phí bổ sung này bằng cách tối ưu hóa hoạt động và tính phí.

Thâm Quyến đã áp dụng một loại xe bus điện với thời gian sạc 5 giờ để sử dụng cho quãng đường 250km, gần như duy trì được cả ngày hoạt động. Tuy nhiên, để bảo đảm việc sạc pin không làm gián đoạn dịch vụ, các nhà điều hành xe bus đã hợp tác với những nhà cung cấp cơ sở hạ tầng thu phí để trang bị cơ sở sạc cho hầu hết các tuyến xe bus. Hiện nay, tỷ lệ ổ sạc trên số lượng xe bus điện là 1:3. Các cơ sở sạc cũng được mở cho ô tô tư nhân, từ đó cải thiện hiệu quả tài chính của cơ sở hạ tầng sạc.

Các hãng xe bus cũng phối hợp thời điểm sạc với lịch trình hoạt động. Tất cả xe bus điện đều được sạc đầy qua đêm khi giá điện thấp và sạc tại bến trong thời gian thấp điểm.

Bốn là, bảo hành trọn đời pin. Sự non nớt về công nghệ ở giai đoạn đầu của xe bus điện, cùng với nhu cầu thay thế pin giữa tuổi thọ, thường dẫn đến hỏng hóc cơ học thường xuyên và tăng chi phí. Theo truyền thống, các nhà khai thác xe bus phải gánh chịu tất cả chi phí này, nhưng ở Thâm Quyến, những nhà sản xuất xe bus cung cấp bảo hành trọn đời cho phương tiện và pin theo yêu cầu của các nhà khai thác xe. Những nhà sản xuất có lợi thế hơn các nhà khai thác xe bus trong việc quản lý rủi ro tài chính vì họ có thể liên tục đổi mới công nghệ pin.

Thành phố đẹp hơn nhờ những chiếc xe bus tốt hơn

Theo Phó tổng giám đốc Tập đoàn Xe bus Thâm Quyến (SZBG) Ethan Ma, khi mới triển khai dịch vụ xe bus điện, tập đoàn này đã phải giải quyết vấn đề từng bước một. Giờ đây, SZBG có thể khẳng định hiệu quả kỹ thuật của xe bus điện hiện tương đương với xe bus diesel trước đây. Ngoài ra, còn có những lợi ích khác rõ ràng hơn. Đơn cử như đối với một đô thị lớn có các đại lộ từ 4 đến 5 làn xe đan xen, tiếng ồn giao thông đã giảm đáng kể. Một nghiên cứu của WB về SZBG cũng cho thấy, việc chuyển đổi sang phương tiện chạy bằng điện này đã giúp loại bỏ được khoảng 194.000 tấn carbon dioxide (CO₂) mỗi năm. 

Xe bus điện trở thành phương tiện đi lại của nhiều người dân thành phố Thâm Quyến (Trung Quốc). Ảnh: ubergizmo.com

Học tập cách làm của Thâm Quyến, hiện nay nhiều thành phố của Trung Quốc đã được “phủ” rộng xe bus điện. Theo hãng tin AFP (Pháp), hệ thống xe bus tại 10 thành phố khác thuộc tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc cũng như thành phố Hàng Châu, thủ phủ tỉnh Chiết Giang, hiện cũng chạy hoàn toàn bằng điện. Trong khi đó, hơn 90% hệ thống xe bus tại các thành phố lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải đang thực hiện “cuộc cách mạng xanh” tương tự. Nhiều thành phố đặt mục tiêu chuyển đổi hoàn toàn hệ thống xe bus trước năm 2025. Bước tiến này tại các thành phố nhỏ diễn ra chậm hơn do mạng lưới điện và cơ sở hạ tầng trạm sạc cũng như các vấn đề về bảo trì kém phát triển hơn. 

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho rằng, điện khí hóa là một trong những chiến lược quan trọng nhất để đạt được mục tiêu phát thải ròng carbon bằng 0 vào năm 2050. Việc sử dụng xe bus điện thay thế xe bus chạy bằng diesel phát thải nhiều carbon sẽ góp phần giảm khoảng 5% trong tổng lượng khí thải của ngành giao thông. Tuy nhiên, chuyên gia xe điện Elliot Richards của Fully Charged’s khu vực Đông Á nhận định, việc chuyển đổi từ xe chạy bằng diesel sang xe điện không chỉ diễn ra một sớm một chiều. Để thực hiện được tiến trình đó phải mất nhiều năm lập kế hoạch đi đôi với hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ liên quan đến hạ tầng. Dù vậy, “cuộc cách mạng xanh” này đã tạo ra sự khác biệt lớn về mặt nhận thức toàn cầu. 

Theo chuyên gia xe điện Richards, con đường hướng tới một tương lai không phát thải carbon sẽ là trọng tâm thảo luận của Hội nghị lần thứ 28 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP28) tại Dubai, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), vào cuối tháng 11 này. Tuy nhiên, cho đến nay, hạn chế về ngân sách và quy hoạch, cũng như những khó khăn trong việc tái cơ cấu cơ sở hạ tầng ở các thành phố lâu đời hơn đang là rào cản lớn đối với các quốc gia khác trên thế giới để có thể học hỏi và áp dụng kinh nghiệm của Trung Quốc.

TRẦN THÚY