“Đại sứ” cắm hoa

Giảng viên Lê Phạm Việt Hà (bên phải) trao giấy chứng nhận tham dự Triển lãm Ikebana khu vực Kansai tại thành phố Osaka, Nhật Bản, cho doanh nhân Lê Diệu Ngọc Linh.

Sau khi tốt nghiệp Khoa Đông Phương học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), Lê Phạm Việt Hà sang Nhật Bản tu nghiệp. Tại đây, cô đã gặp người bạn đời của mình và có niềm đam mê với Ikebana.

Chia sẻ về tình yêu với Ikebana, cô Lê Phạm Việt Hà cho biết: Ikebana không chỉ đơn giản là kỹ năng sắp xếp, bố trí các loại hoa mà còn mang những nét đẹp văn hóa, gửi gắm tình yêu thiên nhiên. Khi sáng tạo nên một tác phẩm Ikebana, người cắm hoa phải thấy được nét đẹp của hoa đang chuyển động theo hướng nào, bông hoa đó đẹp nhất ở hướng nào để truyền sức sống cho tác phẩm của mình. Chính bởi lẽ đó, Ikebana còn được biết đến với cái tên “hoa đạo”. Chữ “đạo” ở đây ngoài ý nghĩa là “con đường” còn là “đạo đức”, hay nói cách khác là tâm thế của người học khi tiếp cận với Ikebana. Đó là sự trân trọng, yêu mến thiên nhiên.

Theo Lê Phạm Việt Hà, khác với nghệ thuật cắm hoa của người phương Tây, người Nhật Bản chú trọng về các đường nét của cách xếp đặt, lối bố cục. Họ đã phát triển nghệ thuật cắm hoa bao gồm cả cành, cuống, lá cũng như hoa. Ngay cả khi chỉ một loại hoa được sử dụng thì người cắm hoa cũng cố gắng để biến bình hoa đó thành một biểu tượng hoàn hảo của thiên nhiên. Người Nhật quan niệm, mỗi vị trí của hoa và lá mang một ý nghĩa riêng trong tác phẩm.

Nghệ thuật Ikebana có 3 phong cách cơ bản là: Rikka, Shoka và Jiyuka. Rikka là phong cách cắm hoa ra đời sớm nhất và phổ biến nhất. Một bình hoa theo phong cách Rikka sử dụng nhiều nguyên liệu. Rikka giống như một bức tranh phong cảnh thể hiện núi rừng, hoa cỏ, làng mạc. Một tác phẩm theo phong cách Rikka chứa đựng những triết lý âm dương, triết lý nhân sinh của con người. Phong cách cắm hoa Shoka giản lược hơn nhiều so với Rikka. Shoka thể hiện vẻ đẹp giản dị của tự nhiên bằng việc sử dụng ít cành lá nhưng thể hiện sự vươn lên hướng về Mặt Trời. Shoka theo thuyết thiên - địa - nhân, trong đó có 3 cành chính với tên gọi là Shin - Soe - Tai, tượng trưng cho sự hòa hợp của trời, đất và con người. Người Nhật thường dùng phong cách cắm hoa Shoka để trang trí nhà cửa trong những ngày đầu năm mới. Jiyuka là phong cách cắm hoa tự do, mang hơi hướng hiện đại. Jiyuka không bị ràng buộc bởi bất cứ quy tắc truyền thống nào, người thực hiện có thể sử dụng bất kỳ vật liệu nào để tự do sáng tạo theo cá tính của mình.

Một tác phẩm Ikebana của cô Lê Phạm Việt Hà.

Ikebana được gây dựng lại ở Việt Nam cách đây 5 năm bởi thầy giáo Mai Văn Thái - nghệ nhân Ikebana, giảng viên cao cấp của Học viện Monako Ikebana tại Pháp. Bắt đầu từ trang facebook có tên: “Hội yêu Ikebana - nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản”, thầy Thái đã đưa đến cho cộng đồng yêu hoa ở Việt Nam những khái niệm ban đầu về Ikebana. Từ đó đến nay, trang facebook này đã có hơn 7.000 thành viên từ khắp đất nước Việt Nam tham gia. Mỗi năm, thầy Mai Văn Thái về Việt Nam hai lần để dạy Ikebana.

Cách đây hơn 4 năm, một số thành viên tích cực của hội đã mời giảng viên Lê Phạm Việt Hà về Việt Nam dạy Ikebana truyền thống. Đến nay, lớp học Ikebana của cô Hà trở thành hệ thống nằm trong hệ thống đào tạo của nhà Ikenobo. Cô Hà chia sẻ, lớp học có 10 thành viên từ Hà Nội và một số địa phương lân cận tham gia học. Các thành viên đều thể hiện niềm đam mê tìm hiểu, học hỏi Ikebana. Cũng vì sự hào hứng, chăm chỉ của lớp học, cô Hà đã quyết định về Việt Nam 3 tháng/lần để truyền dạy kiến thức chính thống về Ikebana cho các học viên Việt Nam. Cô Hà hy vọng, 10 thành viên của lớp học này sẽ là những giáo viên Ikebana chính thức của Việt Nam có đủ phẩm chất và điều kiện để đạt chuẩn giáo viên của nhà Ikenobo, cái nôi của “hoa đạo”.

Bằng sự hỗ trợ, giúp đỡ của Lê Phạm Việt Hà, tháng 3 vừa qua, nhân kỷ niệm 5 năm hai nước Việt Nam-Nhật Bản ký kết Tuyên bố chung về việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á (18-3-2014 / 18-3-2019), đoàn nghệ nhân Ikebana Việt Nam đã tham gia Triển lãm Ikebana khu vực Kansai tại thành phố Osaka, Nhật Bản theo thư mời của nhà Ikenobo. Đây là lần đầu tiên đoàn tham gia triển lãm với tư cách là người Việt Nam học tập và nghiên cứu Ikebana tại Việt Nam. Hai tác phẩm của họa sĩ Đỗ Vy Anh và doanh nhân Lê Diệu Ngọc Linh đã gây ấn tượng tốt đẹp tại buổi triển lãm qua sự thể hiện mạnh mẽ của tác phẩm hiện đại cũng như nét văn hóa qua chiếc nón lá ở tác phẩm freestyle.

Họa sĩ Đỗ Vy Anh chia sẻ, Ikebana không chỉ đơn giản là kỹ năng sắp xếp, bố trí các loại hoa mà còn mang những nét đẹp văn hóa, gửi gắm tình yêu thiên nhiên. Anh cũng bày tỏ mong muốn đưa nghệ thuật truyền thống này của Nhật Bản đến gần hơn với người yêu nghệ thuật tại Việt Nam. Còn Chị Phạm Nụ (thành viên lớp học Ikebana tại Hải Phòng) lại coi việc học Ikebana giống như một cách thiền. Việc cắm hoa giúp chị sống chậm lại, yêu thiên nhiên hơn, tâm thanh tịnh hơn.

Tác phẩm của Lê Diệu Ngọc Linh tại Triển lãm Ikebana khu vực Kansai. Ảnh do nhân vật cung cấp

Ngày nay, Ikebana đã lan rộng ra khắp thế giới và trở thành một bộ môn nghệ thuật thu hút sự yêu thích của rất nhiều người. Ikebana mang hơi thở, sức sống tinh túy của Nhật Bản và trở thành cầu nối văn hóa giữa Nhật Bản với các nước. Với mối quan hệ đang phát triển ngày càng tốt đẹp giữa hai nước Việt Nam-Nhật Bản, Ikebana đã và đang là cây cầu nối văn hóa giữa nhân dân hai nước. Bằng tâm huyết, đam mê của mình, Lê Phạm Việt Hà cũng chính là “đại sứ” của nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản tại Việt Nam.

PHƯƠNG CHI