Vợ chồng nghệ sĩ Xuân Ba.

Nhạc phẩm Tình quân dân do nghệ sĩ Xuân Ba sáng tác cho đàn nguyệt độc tấu từ năm 1962. Lúc đó ông đang là sinh viên năm thứ 2, Trường âm nhạc Việt Nam (nay là Nhạc viện Hà Nội). Tác phẩm kể chuyện bộ đội về làng bằng tiếng đàn nguyệt. Bộ đội về làng, dân làng nô nức, hồ hởi ra đón bộ đội, lòng người hân hoan, tiếng hát tiếng cười rộn ràng khắp làng quê. Bộ đội về làng làm khung cảnh làng quê thay đổi. Bầy chim bay lượn chào đón các anh, cánh đồng lúa tỏa hương thơm. Trẻ em trong làng tíu tít kéo nhau đi theo anh bộ đội, các cô thôn nữ ngỡ ngàng vui mừng, người già hoan hỉ. Bộ đội về làng gặt lúa, sửa nhà và gánh nước giúp dân, tình yêu bất chợt nảy nở giữa cô gái làng với anh bộ đội… Tất cả những kỷ niệm ấy tạo thành dòng cảm xúc âm nhạc mãnh liệt, đã giúp ông xuất thần viết được tác phẩm bằng âm nhạc hay về tình quân dân…

NSƯT Xuân Ba cho biết: Tác phẩm Tình quân dân đầu tiên đặt tên là Tiếng quê hương, nhưng khi nghe tiếng đàn nguyệt độc tấu, nhà thơ Cù Huy Cận đã đề nghị ông đổi tên là Tình quân dân. Năm 1968, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của đất nước ta đang trong thời kỳ ác liệt nhất, tác phẩm Tình quân dân do nghệ sĩ Xuân Ba độc tấu đàn nguyệt đã đạt huy chương vàng tại Hội diễn nghệ thuật toàn quốc. Tác phẩm này của ông cũng thường xuyên được phát trên đài Tiếng nói Việt Nam. Năm đó NSƯT Bá Phổ đã cùng Đoàn ca múa nhạc dân tộc Trung ương (nay là Nhà hát ca múa nhạc Việt Nam) mang tác phẩm Tình quân dân sang giới thiệu tại các nước Đông Âu và tại Pháp. Tiếng đàn nguyệt điêu luyện của NSƯT Bá Phổ đã giúp khán giả nước bạn hiểu thêm về con người, đất nước và ủng hộ Việt Nam đánh Mỹ. Những năm tiếp theo, NSƯT Xuân Hoạch (Nhà hát ca múa nhạc quốc gia) cũng đã mang tác phẩm Tình quân dân của Xuân Ba đi biểu diễn ở rất nhiều nước trên thế giới. Tác phẩm nổi tiếng này cũng đã được cố Nhà giáo nhân dân Xuân Khải (anh ruột Xuân Ba), nghệ sĩ trẻ Cù Huy Hùng (Nhạc viện Hà Nội), nghệ sĩ Anh Tuấn (Thành phố Hồ Chí Minh)… biểu diễn độc tấu đàn nguyệt rất thành công tại các chương trình âm nhạc lớn trong nước và ở nước ngoài. Tác phẩm còn được chọn làm bài học mẫu và bài tốt nghiệp của Khoa âm nhạc truyền thống-Nhạc viện Hà Nội.

Bài và ảnh: HỒNG NAM