Ở Việt Nam chắc có một thời trang phục của nam giới chỉ đơn giản là cái khố mà thôi. Vì vậy mới có câu đố về cây tre và cây măng “Con đóng khố, bố cởi trần”. Có thành ngữ “Khố rách áo ôm” để chỉ người nghèo khổ. Còn có dấu vết trong truyện cổ tích “Chử Đồng Tử” khi hai cha con chỉ chung nhau chiếc khố. Chàng trai thương cha đem chiếc khố duy nhất mai táng cho ông. Vì thế mới có chuyện chàng vùi thân trong cát và gặp được Tiên Dung.
Dấu ấn ăn mặc của phụ nữ đầu thế kỷ 20 còn in đậm trong thơ của thi sĩ Nguyễn Bính trong bài “Chân quê”. Nhà thơ tiếc nuối kiểu ăn mặc chân quê nền nã: "Nào đâu cái yếm lụa sồi/ Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân/ Nào đâu cái áo tứ thân/ Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen".
Như vậy cho đến lúc ấy, phụ nữ thành Nam vẫn mặc yếm chứ chưa biết đến cái áo nịt ngực. Họ vẫn dùng thắt lưng. Cô gái này dùng dây lưng bằng vải đũi, một loại vải dệt bằng tơ tằm thô. Chiếc khăn vẫn là khăn vuông, trùm đầu tạo thành hình mỏ quạ. Cách trùm khăn ấy tạo cho gương mặt người phụ nữ như hình búp sen mà thi sĩ Hoàng Cầm đã viết: "Ai về bên kia sông Đuống/ Có nhớ từng khuôn mặt búp sen". Và cái váy có từ xưa, giờ đã thay bằng quần may bằng vải nái, một loại vải dệt từ tơ tằm, nhuộm đen. Nhưng cô gái trong thơ đi tỉnh, đã thay đổi trang phục khiến nhà thơ đau khổ. "Khăn nhung quần lĩnh rộn ràng/ Áo cài khuy bấm em làm khổ tôi".
Khăn mỏ quạ đã thay bằng khăn nhung. Quần nái đen đã thay bằng quần lĩnh, loại vải dệt bằng tơ nõn, bóng mịn. Và không mặc yếm, mà thay bằng cổ áo cài “khuy bấm”, một thứ “tân thời” lúc bấy giờ. Nhà thơ Nguyễn Bính “Van em, em hãy giữ nguyên quê mùa”. Nhưng van cũng không được. Đó là xu thế thời trang của cả xã hội.
Rồi đến một lúc những thứ “tân thời” ấy thành ra cũ, thành ra lạc mốt. Cô gái trong thơ Phạm Công Trứ ăn mặc khác hẳn: "Về quê ăn tết vừa rồi/ Em tôi áo chẽn, em tôi quần bò" (Lời thề cỏ may).
Áo cài khuy bấm đã bị các loại áo cổ đợi chờ, cổ lá sen, cổ trái tim bỏ qua. Rồi lại được thay bằng áo chẽn. Và con gái bên cạnh việc mặc váy, còn mặc váy ngắn, váy bò và cả quần bò (quần Jean), vốn là trang phục may bằng vải rất dày. Các cô nàng ăn chơi sành điệu có thể mặc quần áo bò cả bộ, hoặc mặc áo ba lỗ rất ngầu.
Ăn mặc đẹp, hợp mốt thời trang là một nhu cầu của xã hội. Người ta đã nghĩ đến “quốc phục”, nghĩ đến thời trang công sở... nhưng vẫn tôn trọng mọi gu ăn mặc khác nhau của mọi người, miễn là không “hở hang” thái quá và không phản cảm. Ăn mặc khi đi làm, khi đi chợ, khi đến các nơi thờ tự, khi đi dự tiệc, khi đi du lịch, khi tắm biển... hoàn toàn không thể dùng “nhất bộ” giống nhau.
Đời sống vật chất càng không ngừng nâng cao thì ăn mặc của mọi người, nhất là giới trẻ cũng thay đổi không ngừng. Nhưng dù thay đổi thế nào thì vẫn phải lấy tiêu chuẩn là tiện lợi, thoải mái và đẹp là những tiêu chuẩn hàng đầu. Vừa qua, có thiếu nữ là con gái một ca sĩ nổi tiếng, đã khoe mốt quần tụt một cách lố lăng, lập tức bị dư luận lên án...
Âu cũng là một bài học cho giới trẻ hiện nay.
Bài: VŨ NHO