“Đất nghèo nuôi những anh hùng”

Về Nam Sơn trong tiết trời thu dìu dịu, chúng tôi đi trên con đường bê tông phẳng lỳ, hai hàng cây xanh tỏa bóng mát rượi. Phóng tầm mắt ra xa, những thảm lúa vàng trải trên cánh đồng làng tạo nên một bức tranh quê rực rỡ sắc màu. Những người đi xa lâu ngày trở về hẳn sẽ vô cùng ngỡ ngàng trước sự đổi mới của miền quê ngoại thành Hà Nội này. Đặc biệt, nhân kỷ niệm 64 năm Ngày Giải phóng Thủ đô năm nay, xã Nam Sơn được đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và Bằng công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới của UBND TP Hà Nội.

Theo giới thiệu của đồng chí Nguyễn Văn Mạc, Bí thư Đảng ủy xã Nam Sơn, chúng tôi tìm đến nhà ông Trần Điềm ở thôn Xuân Bảng, nguyên cán bộ phụ trách Đội Thanh thiếu niên cứu quốc, Cán bộ tiền khởi nghĩa, thương binh hạng 3/4 trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Là một nhân chứng trải qua các cuộc kháng chiến vô cùng gian khổ, ác liệt đến ngày xã nhà cán đích nông thôn mới nên ông Trần Điềm được người dân coi như pho sử sống ở làng. Năm nay đã ngoài 90 tuổi, mảnh đạn còn găm trong lồng ngực nhưng ông vẫn nhanh nhẹn và minh mẫn. Hằng ngày, ông vẫn đọc báo và thỉnh thoảng còn làm thơ. Gặp chúng tôi, ông khoe vừa có bài thơ chào mừng xã Nam Sơn anh hùng đạt chuẩn nông thôn mới. “Có lẽ không chỉ tôi mà toàn dân Nam Sơn đều cảm thấy tự hào khi nhận được tin vui ấy”-ông Điềm nói.

leftcenterrightdel
Trường THCS Nam Sơn-một công trình hiện đại trên địa bàn được đầu tư xây dựng theo chương trình nông thôn mới.

Nhớ lại hơn 70 năm trước, ông hào hứng kể: “Nam Sơn trước năm 1945 gồm xã Xuân Bảng và 14 ấp nằm trong đồn điền của các địa chủ thuộc tổng Xuân Bảng, huyện Đa Phúc, tỉnh Phúc Yên. Đây là một vùng đất hoang vu, rừng cây che phủ rậm rạp nên rất nhiều thú dữ, chim chóc về trú ẩn. Xã rất nghèo, thậm chí nhiều lần rơi vào nạn đói nhưng người dân lại sớm được giác ngộ cách mạng. Chi bộ Đảng và các đội cứu quốc, tự vệ, dân quân, du kích... hoạt động rất sôi nổi. Hồi đó, tôi và một số thanh thiếu niên trong xã được giao nhiệm vụ liên lạc. Dù bị coi là “nhóc con” bởi thấp bé nhẹ cân, nhưng chúng tôi vẫn cảm thấy thích thú và hăng hái hoạt động. Chân không giày, không dép cao su, mặc quần áo nâu, tay mang cuốc, xẻng, đôi khi mang thêm lồng chim sáo để ngụy trang, chúng tôi đi bộ từ làng này sang làng khác, có lần đi xa tới hàng chục cây số để rải truyền đơn, kêu gọi đấu tranh cách mạng”...

Với những lợi thế về địa hình và nhân dân ủng hộ nên trong suốt thời kỳ chống Pháp, rất nhiều cán bộ cốt cán của Trung ương, Xứ ủy Bắc Kỳ và tỉnh Phúc Yên về Nam Sơn xây dựng cơ sở hoạt động đã được người dân bảo vệ, che chở, bảo đảm an toàn bí mật tuyệt đối như: Hoàng Quốc Việt, Trần Đăng Ninh, Đào Duy Kỳ, Chu Thiện, Lý Thế Sơn, Nguyễn Cao Đàm, Lê Thị Lịch, Nguyễn Thị Thuận, Hoàng Sửu... Đây cũng là căn cứ hoạt động của bộ đội địa phương, chăm sóc thương binh, củng cố hậu phương vững chắc, góp lương thực, thực phẩm nuôi bộ đội... Một số gia đình còn nhường nhà, dựng thêm lán cho thương binh như gia đình cụ Nguyễn Khắc Hoành-Nguyễn Thị Tư ở thôn Xuân Bảng.

Trò chuyện với chúng tôi tại ngôi nhà từng là nơi đóng quân của Trạm Thương binh 120 năm xưa, bà Nguyễn Thị Khuyến (sinh năm 1931, con dâu cụ Nguyễn Khắc Hoành) nhớ lại: “Có ngày, khi gà gáy sáng là thương binh được chuyển về. Ngày nhiều thì lên tới hàng chục anh nằm kín hết trong nhà, chúng tôi lại dựng thêm lán, mắc võng sau vườn để các anh nằm. Mỗi lần thương binh về, tôi lại đi gọi các chị em trong xã tập trung lại nấu cháo, bón cho các anh ăn, hỗ trợ nhân viên y tế rửa vết thương, thu dọn sinh phẩm y tế và khâu lại quần áo rách cho các anh. Có thời điểm thiếu gạo, bố chồng tôi quyết định bán luôn một con trâu đang cày của nhà mình lấy tiền đong gạo nấu cháo cho thương binh”...

leftcenterrightdel
Ông Trần Điềm (bên phải), cán bộ tiền khởi nghĩa kể chuyện lịch sử Nam Sơn với cán bộ lãnh đạo xã.

Trải qua các cuộc kháng chiến chống Pháp đến chống Mỹ, cứu nước và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc sau này, hàng nghìn thanh niên Nam Sơn đã tình nguyện lên đường nhập ngũ, đi thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến... trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên các chiến trường. Dân quân, du kích địa phương kiên cường truy kích địch, san lấp hố bom, bảo đảm giao thông... Không ít người con Nam Sơn đã hy sinh xương máu, tuổi thanh xuân của mình cho độc lập, tự do của Tổ quốc, trong đó có 97 người được truy tặng danh hiệu liệt sĩ, hàng trăm người bị thương khi trực tiếp chiến đấu, phục vụ chiến đấu hoặc bị giặc tàn sát ngay tại quê hương...

Nỗ lực về đích nông thôn mới

Tiếp nối truyền thống vẻ vang trong kháng chiến, hàng chục năm qua, Nam Sơn đã đạt nhiều thành tích đáng tự hào trong cuộc chiến mới chống lại đói nghèo, lạc hậu và phát triển kinh tế-xã hội.

Tuy nhiên, “để hoàn thành được 19/19 tiêu chí theo chuẩn nông thôn mới trong năm 2017 quả là một sự nỗ lực rất lớn và cũng là bài học kinh nghiệm quý báu của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Nam Sơn trong suốt 7 năm qua”-đồng chí Nguyễn Quang Hòa, Chủ tịch UBND xã Nam Sơn bày tỏ. Bởi năm 2011, khi bắt đầu xây dựng nông thôn mới, xã Nam Sơn mới chỉ đạt được 4/19 tiêu chí. Kinh phí dự kiến đầu tư xây dựng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng kinh tế-văn hóa-xã hội để đạt chuẩn quy định ước khoảng 1.000 tỷ đồng. Đó là một con số không hề nhỏ khi điểm xuất phát cơ sở hạ tầng của xã rất thấp. Ban đầu, cán bộ và nhân dân cũng chưa hiểu hết ý nghĩa của việc xây dựng nông thôn mới, việc dồn điền đổi thửa gặp nhiều trở ngại... Thế nhưng, với sự chỉ đạo quyết liệt của cấp trên, sự đồng tâm hiệp lực của toàn Đảng, toàn dân trong xã, sự chung tay của doanh nghiệp và sự hỗ trợ hàng nghìn ngày công của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 165 (Sư đoàn 312, Quân đoàn 1), Lữ đoàn 86 (Binh chủng Hóa học), Tiểu đoàn 544 (Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội)-đơn vị đóng quân trên địa bàn, đã đưa Nam Sơn về đích thành công. Trong đó, 113 hộ dân đã tình nguyện hiến đất ở, đất vườn, đất nông nghiệp, tường rào, tháo dỡ công trình, nhiều người khác hỗ trợ tiền, thiết bị để mở rộng đường làng ngõ xóm, với tổng giá trị hơn 200 tỷ đồng.

Giờ đây, Nam Sơn đã có một diện mạo mới với rất nhiều ngôi nhà cao tầng mọc lên bên sườn núi. Tất cả các công trình giao thông, thủy lợi, điện chiếu sáng, nhà văn hóa... đều được đầu tư nâng cấp, xây mới. Hệ thống trường học khang trang, hiện đại, có đủ phòng học chức năng, vườn hoa, cây cảnh sạch đẹp, trong đó Trường THCS Nam Sơn hoàn thành đưa vào sử dụng năm học 2016-2017 hiện đại bậc nhất của huyện Sóc Sơn. “Về đích rồi nhưng cần phải tiếp tục xây dựng nông thôn mới bền vững. Chúng tôi sẽ tiếp tục củng cố và nâng cao chất lượng các tiêu chí đã đạt được, khai thác vận hành, bảo dưỡng các công trình một cách hiệu quả nhất để phục vụ sản xuất và đời sống dân sinh”-đồng chí Nguyễn Quang Hòa nhấn mạnh.

Được biết, dự án du lịch sinh thái “Thung lũng xanh” tại Nam Sơn đã được TP Hà Nội phê duyệt, hiện xã đang phối hợp thực hiện giải phóng mặt bằng để triển khai. Hy vọng, đây sẽ là tiềm năng để làng quê dưới chân núi Sóc này đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội trong tương lai.

Bài và ảnh: HÀ THANH MINH