Dáng người thấp, đậm, mái tóc rễ tre khô cháy, nước da sạm màu sương gió, Trung tá Dương Tiến Dũng, Phó đội trưởng Đội QTMLS (Cục Chính trị Quân khu 2), gây ấn tượng mạnh với người đối diện ngay từ những giây đầu tiên. Sau cái bắt tay… đau điếng, giọng người sĩ quan đặc công sang sảng: “Bọn mình vốn quen cầm cuốc, thuổng, xà beng, quanh năm lăn lộn nơi rừng thiêng nước độc nên tay chân có phần hơi cứng phải không?”.

Anh Dũng đã có hàng chục năm thực hiện nhiệm vụ bên nước bạn Lào nên nơi đây gần như đã trở thành quê hương thứ hai của anh. Theo lời kể của anh, quá trình thực hiện nhiệm vụ, đơn vị gặp vô vàn khó khăn chi phối: Phạm vi hoạt động rộng, chủ yếu ở khu vực biên giới, tiếp giáp với các nước: Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Myanmar, địa bàn chủ yếu là rừng núi hiểm trở, giao thông không thuận lợi, dân cư thưa thớt, trình độ dân trí thấp, phong tục tập quán của các dân tộc lạc hậu, thời tiết, khí hậu hết sức khắc nghiệt. Cùng với đó, công tác tìm kiếm, quy tập HCLS đang bước vào giai đoạn cuối nhưng các thông tin về mộ liệt sĩ chưa tìm thấy chủ yếu nằm rải rác ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, nhiều thông tin không có sơ đồ mộ chí cụ thể. Do đó, việc xác minh, tìm kiếm, quy tập gặp nhiều trở ngại. Đấy là chưa kể, nhiều đồng chí cán bộ, nhân viên có thâm niên công tác quy tập mộ đã nghỉ chế độ hoặc chuyển đơn vị…

leftcenterrightdel
Trung tá Dương Tiến Dũng (thứ ba, từ trái sang) cùng đồng đội và người dân nước bạn nghiên cứu sơ đồ mộ chí liệt sĩ. 

Để hoàn thành nhiệm vụ, Đội QTMLS vừa sử dụng lực lượng hiện có, vừa chủ động phối hợp chặt chẽ với bạn trong vận động nhân dân trên địa bàn quy tập giúp đỡ về mọi mặt như: Lực lượng dẫn đường, bảo vệ, tham gia tìm kiếm, cất bốc mộ và công tác bảo đảm ăn nghỉ cho cán bộ, nhân viên. Do đó, nhiều đợt tìm kiếm HCLS đã rút ngắn được thời gian và hạn chế được sự phức tạp, rủi ro trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Với sự điều hành trực tiếp của Trung tá Dương Tiến Dũng, cùng sự nỗ lực, cố gắng vượt bậc của tập thể đơn vị, từ năm 2014 đến nay, đơn vị đã tổ chức hơn 100 đợt xác minh, tìm kiếm; 75 đợt cất bốc, quy tập ở địa bàn 180 bản/32 huyện, thuộc 6 tỉnh Bắc Lào; tìm kiếm, cất bốc được 264 bộ HCLS, bàn giao về Việt Nam.

“Nếu không có sự giúp đỡ tận tình của nhân dân các tỉnh Bắc Lào, sự ủng hộ nhiệt thành của cấp ủy, chính quyền địa phương nước bạn, chúng tôi khó có thể hoàn thành được nhiệm vụ thiêng liêng này”. Nhấp ngụm trà nóng, Trung tá Dương Tiến Dũng bắt đầu kể cho chúng tôi nghe về những kỷ niệm không thể nào quên với nhân dân nước bạn trong suốt quá trình đi tìm đồng đội.

Đó là những chuyến hành quân hàng trăm cây số tới các bản làng xa xôi, hẻo lánh, trước đây từng là chiến trường khốc liệt, nơi bộ đội Việt Nam cùng quân và dân Lào đã kề vai sát cánh, chiến đấu chống kẻ thù chung. Anh nhớ một lần khoảng cuối tháng 10-2015, đơn vị hành quân liên tục suốt 7 ngày bằng thuyền, với hơn 80km đường sông, trong tiết trời lạnh đến thấu xương. Suốt chiều dài mấy chục cây số đường sông, anh em trong đội không thấy bóng dáng một hộ dân nào trên bờ, cũng không có cán bộ hay người địa phương dẫn đường tìm theo sơ đồ mộ chí. Có hôm trời bỗng đổ mưa như trút, chiếc thuyền nhỏ tròng trành, va phải đá, đánh bay cánh quạt; quần áo ai cũng ướt như chuột lột… Trong đêm tối, cán bộ, nhân viên đơn vị phải oằn mình đẩy thuyền lên bãi bồi giữa sông để sửa chữa, đốt lửa sưởi ấm, hong khô quần áo… Tuy nhiên, điều vui nhất là ngay sau chuyến đi đầy sóng gió ấy, đơn vị đã tìm được 1 HCLS có đầy đủ họ tên, quê quán. Câu chuyện của Trung tá Dương Tiến Dũng và anh em trong đội về công tác tìm kiếm HCLS trên đất bạn Lào càng về sau càng cuốn hút chúng tôi bởi những chi tiết ly kỳ cùng nghị lực phi thường của các anh.

leftcenterrightdel
Đội Quy tập mộ liệt sĩ (Cục Chính trị Quân khu 2) chuẩn bị trinh sát thực địa.  Ảnh do đơn vị cung cấp

Đó là câu chuyện diễn ra vào cuối tháng 4-2019. Sau khi tổ chức lực lượng quy tập ở núi Phusam Phan, điểm cao 1900, huyện Nga Oudomxay, tỉnh Oudomxay, chặng đường hành quân dài, vách đá dựng đứng, thời tiết nắng nóng, khu vực đơn vị tới quy tập không có nước. Bằng kinh nghiệm của người dân bản xứ, các anh đã tìm được nguồn nước bằng cách chặt tận gốc các thân cây chuối, khoét một lỗ bên dưới và chờ từng giọt nước trong thân cây chảy ra để lấy nước sinh hoạt. Cũng có lần, các anh phải tận dụng nước ở các vũng bẩn, trâu đầm, dùng khăn mặt lọc lấy nước nấu ăn... “Đặc biệt mới đây, sau khi bàn giao HCLS đợt 1-2020 về Việt Nam, quay trở lại Lào công tác, chúng tôi nhận được ngay thông tin do bạn cung cấp về mộ liệt sĩ, mặc dù đang trong những ngày giáp Tết cổ truyền của Việt Nam, song anh em trong đơn vị vẫn quyết tâm hành quân xuống địa bàn kiểm tra, xác minh thông tin, tổ chức cất bốc được 4 HCLS, an táng tại núi Thamlong, bản Lathan, huyện Nga Oudomxay, tỉnh Oudomxay”, Trung tá Dương Tiến Dũng tâm sự.

Có lần, các anh được ông Chanthi, Trưởng bản Sam Nhọt, cung cấp ngay thông tin về liệt sĩ. Tuy nhiên, qua 4 lần tìm kiếm, từ tháng 3-2014 đến tháng 12-2015 vẫn không có kết quả. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Trung tá Dương Tiến Dũng, anh em trong đội quyết tâm không bỏ cuộc, tiếp tục dò từng mét đất, lần từng khe suối, hang sâu, tìm dấu tích HCLS. Cuối cùng, trong lần tìm kiếm thứ 5 (tháng 11-2016), các anh đã tìm được 19 ngôi mộ chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam được an táng trên điểm cao 1620 thuộc bản Sam Nhọt, với đầy đủ danh tính, đúng như thông tin mà bà con dân bản đã cung cấp cho đơn vị.

Với những thành tích tiêu biểu trong việc tìm kiếm, QTMLS, 5 năm liền (2015-2019), Trung tá Dương Tiến Dũng được tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở; năm 2016, 2018, anh được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tặng bằng khen.

NGUYỄN HỒNG SÁNG